Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1978, Blaðsíða 11

fjórðungi. Útgjöld landeigenda eru því
hlutfallslega lítil.
Árlega gróðursett
í um 1500 hektara
Af framangreindu má ráöa, aö skóg-
græösluáaetluninni á aö Ijúka í kringum
1990 og á þá aö vera búiö aö gróðursetja
í um 500.000 ha lands, landsvæði á stærö
viö allt gróiö land í Suðurlandskjördæmi.
Auösætt er að skóggræðslan er mikils-
veröur stuðningur viö landbúnaöinn í
strandhéruöunum, auk þess að í henni er
fólginn mikill þjóöhagslegur hagur. Áætl-
aö er aö meö þessu aukist viðarfram-
leiösla Norömanna um 20%, eöa um 2.3
millj. teningsmetra viöar árlega.
Hvaö varöar" Höröaland, þá er ráö fyrir
því gert aö gróöursetja alls í um 80.000 ha
lands, sem að mestum hluta er vaxið
birkiskógi. En þar sem heita má að allt
skóglendi sé í einkaeign, um 93%, og
skógareiningar því oft litlar, aöeins
20—30 ha aö stærö, þá hefur í sumum
tilvikum af tæknilegum ástæöum, reynst
erfitt að koma birkiviönum í viðunanlegt
verð. Af þeim sökum hafa trjátegunda-
skiptin dregist úr hömlu með þeim
afleiöingum aö framleiðsla á verömætari
viöartegundum s.s. greni hefir seinkað um
10—15 ár. Árlega er gróðursett í um 1500
ha lands og er nú lokiö viö aö planta í
rösklega helming þess lands, sem ráö var
fyrir gert í fyrstu.
Auðsætt er, aö eitt af aðalviöfangsefn-
um skóggræöslunnar er val á heppilegum
trjátegundum og staöbrigöum þeirra. Þær
tegundir, sem mestar vonir eru bundnar
viö eru rauðgreni (Picea abies) og
sitkagreni (Picea sitchensis). Rauðgreni-
staöbrigöi þau er gefist hafa best eru
fengin frá héruöunum upp af Óslóarfirði
og frá Miðevrópu, einkum frá Harz í
Þýskalandi. Þau sitkagrenistaðbrigði sem
bera af í vexti og mest eru notuð á
Hörðalandi eru komin frá Petersburg,
Ketchican og Sitka í Suðaustur-Alaska. Af
þessum tveim grenitegundum ber sitka-
greni af hvaö vaxtarhraða snertir. í
Lindás, sá ég t,d, 52 ára gamlan
sitkagrenilund, þar sem árlegt meðaltal
viðarvaxtar var 17.4 teningsmetrar á ha
og árlegur viðarauki 30.8 teningsmetrar,
sem er allt að þriðjungi meiri vöxtur en hjá
rauðgreni við sömu vaxtarskilyröi. Sum-
staðar getur þessi vaxtarmunur numiö allt
aö helmingi, eins og t.d. í Mobergslien viö
Voss, en þar voru skoðaðar samanburö-
artilraunir á 20 ára greni. Notagildi
sitkagrenisins eykst einkum er nær dregur
ströndinni, þar sem veður gerast höröust.
Hins vegar er megináhersla lögö á ræktun
rauðgrenisins, þar sem þaö hentar betur
trjávöruiönaöinum, en sitkagreniö.
Góð vaxtarskilyröi
Af öðrum trjátegundum í reynslu má
nefna ýmsar þintegundir, s.s. Evrópuþin
(Abies alba), marþöll (Tsuga heterophylla)
og Lífvið (Thuja plicata), þar sem
vaxtarskilyrði leyfa, og af furutegundum
norskrar skógarfuru (Pinus silvestris) og
stafafuru (Pinus contorta) á rýrari jarð-
vegi.
Það vekur athygli hve gróska er víða
mikil á Hörðalandi, og þá einkum um
miöbik fjarða. Skýringu á þessu er
m.a. aö leita í mikilli úrkomu og til
tiltölulega hlýrrar veðráttu, miðaö við
breiddargráðu. Þannig er meöalhiti mán-
aöanna júní til september (tetraterm) um
13°C. Þar sem jarðvegur leyfir rekst
maður því oft á varmakær lauftré og jurtir,
sem sjaldséðar eru austanfjalls í Noregi.
Af lauftrjám má t.d. nefna ask og eik, og á
Vollum, um 20 km norðan Bergen er
nyrsti beykiskógur í heimi. Þá skapar hiö
milda veðurfar mikla möguleika og
tilbreytni í garö- og ávaxtarækt.
Af ööru því, sem forvitnilegt var aö
kynnast í skógrækt á Höröalandi má
nefna hinar ýmsu skógræktartilraunir,
sem þar eru gerðar, s.s. ræktun
Leiðangur
númer tólf
trjátegunda á framræstum mýrlendum,
grisjunartilraunir, áburöartilraunir o.fl. Sú
stofnun, sem hefur forustu og eftirlit meö
tilraununum er Skógrannsóknarstöðin á
Stend viö Bergen, sem er ein af þrem
tilraunastöðvum norsku skógræktarinnar.
Rannsóknarstööin, sem stofnuð var 1916,
starfaöi áöur sem Vestlandets Forstlige.
Forsöksstasjon, en heyrir nú undir Norsk
Institutt for Skogforsikning. Gafst mér
tækifæri til að kynna mér starfsemi
stöövarinnar á Stend. Auk fyrrgreindra
rannsókna og tilrauna á tegundum og
afbrigöum trjáa fæst stööin viö rannsóknir
á mismunandi ræktunaraðferðum t.d. viö
uppeldi plantna og gróðursetningu og má
segja aö rannsóknarstörf stöövarinnar
miöi aö því aö ná sem mestum viðarvexti
á sem hagkvæmastan hátt.
Nor egs og
Svíþjóðar
Skógar vorrr hafa gegnt og
gegna Þýðingarmiklu hlutverki
fyrir afkomu hjóða vorra og
lífsbjörg.
Viður er endurnýjanlegt hrá-
efni, sem sívaxandi t>örf er
fyrir á æ fleiri sviöum.
Skógarnir eru undirstaða að
atvinnu og tekjum — ekki
hvað síst ( strjálbýlum héruö-
um, bar sem atvinna er oft
stopul og tímabundin. —
Skógarnir eru og heilsulind,
sem veitir mönnum innsýn í
náttúruna.
Þau héruð, par sem er
kostur til skógræktar, geta
gefið miklu meira af sér en nú,
meö skynsamlegri skipan og
tilkostnaði.
Vér skuldum peim kynslóð-
um, sem hljóta að búa í heimi
síminnkandi náttúrugæða, aö
vér keppum að þessu marki.
Norrænir skógræktarmenn
samankomnir í Osló hinn 30.
júní 1978 telja sig bera ábyrgð
á pví, aö viðhalda og auka
auölindir skóganna, bæði
sameiginlega og sem einstakl-
ingar.
Héöan af má engan tíma
missa.
Vér biðjum pví ríkisstjórnir
landa vorra aö gefa hinn
ítrasta gaum að langtíma
pýðingu skóganna fyrir fram-
tíð pjóða vorra.
Þetta má verða meö pví aö
haga stjórnun skógarmála á
pann veg, aö tekiö sé miö af
og tillit til langtíma fjárfest-
inga við skógrækt og málum
pannig skipað, aö unnt sé aö
leyfa verkefnin á hagkvæman
og skipulegan hátt.
Framhald af bls. 9.
ræturnar drepast líka sprettur jurtin ekki
aö nýju og að sjálfsögöu útilokar öll
rótarskot sem oft eru verri viðureignar en
þótt jurtirnar spretti uppaf fræum.
Reynsla og tilraunir meö lyf þetta hafa leitt
í Ijós aö eituráhrif utan sjálfrar jurtarinnar
eru engin, eöa svo lítil aö ekki er
umtalsvert, hvorki á menn, fugla, skordýr
né vatnafiska. Sá sem sýndi okkur notkun
þessa lyfs sagöi aö reynsla síöan 1971
sýndi ótvíræöa yfirburði glysofats yfir
önnur gróðureyðingarefni, væri áhrifa-
meira og markvissara.
Undirritaöur leit svo til að lyf þetta
hentaöi mjög vel til aö halda arfa í
skefjum, hvort heldur væri í göröum eöa
gróörastöövum þótt þarna væri þaö sýnt
og frá því sagt í sambandi hiröingu skóga.
Þótt ég sé kominn langt út fyrir þann
efnisramma, er mér var skammtaöur, get
ég ekki skilist svo viö efnið að ekki sé
minnst á annan aöaltilgang meö leiðangri
nr. 12, tema, eins og þaö hét í
boðspésanum, en það var skógrækt í
sambandi viö timburiðnað.
Áöur var á þaö minnst aö hann hafi
heitið Treschow formaöurinn fyrir undir-
búningsnefndinni, titlaöur sem verk-
smiöjueigandi.
Hann reyndist að vera stærsti skógar-
eigandi Noregs og einkaeigandi timbur-
verksmiöjunnar í Larvik, sem talin er ein
af stærstu og fullkomnustu þar í landi.
Trésmiöja þessi vinnur úr 400 þúsund
teningsmetrum af timbri árlega og af öllu
því mikla timburmagni kemur helmingur,
50%, úr skógum Treschows sjálfs. Auk
þessa er hann einn stærsti kúabóndi
Noregs og á ekki færri kýr í fjósi en
sýslungur hans fyrrum, Hálfdán Ólafs-
bróöir helga vildi eiga eftir því sem segir í
74 kap. Heimskringlu. Áriö 1978 er áætlaö
aö mjólkurframleiöslan frá búum hans
nemi 1 million kílogramma auk 70—80
sláturgripa.
Eins og sjá má af tölum þeim sem hér
hafa verið nefndar og hafðar eru úr
kynningarbæklingi um fyrirtækið
Treschow-Fritzöe, aö hér var enginn
kotbóndi á ferö. Sjálfur var hann
einstak'lega viöfeldinn og geröi sér mikiö
far um aö leiöangurinn nýttist sem best
þeim sem í honum tóku þátt.
Fljótsdælingar
séðir í anda
Segja má aö borgin Larvi, syösta borg
Vestfoldfylkis, hafi byggst umhverfis
sögunarmillurnar er settar voru upp viö
afrennsli Farissvatns 1540. Vatnið var
stíflaö 1765 og fékkst þá 22 m. fall og um
leiö enn meiri vantsorka til aö knýja æ
stærri og öflugri vatnshjól. Nú framleiðir
afrennslisvatniö raforku sem knýr marg-
brotnar vélar er breyta tjástofnum, sem
legiö hafa í bleyti í Farrisvatni, í borð og
planka af ýmsum geröum og stæröum og
síöar í hús og húshluti. Úrgangstimbriö og
trjárusliö, börkur o.fl. breyttist í viðaplötur
og trjámauk, m.ö orðum 100% nýting
hráefnisins.
Þaö var yfirverkfræðingur fyrirtækisins
sem sýndi okkur þaö og útskýröi. Á
nafnspjaldi hans stóö nafnið Tore E.
Johnson. Tilviljun olli því aö hann komst
aö því aö ég var íslendingur og gaf hann
sig þá á tal við mig og upplýsti aö E-ið í
nafni hans væri fyrir nafnið Espolín og
væri hann afkomandi séra Gísla Jónsson-
ar Espolíns sem varö prestur í Noregi.
Spurði hann margs um fólk sitt hér þótt
mér yröi svara fátt sakir ókunnugleika,
nema þegar taliö barst aö Jóni Espolín
sýslumanni hinum sagnfróða, forföður
hans, og föður séra Gísla
Af mörgu merkilegu sem þarna mátti
sjá, er mér þó tvennt minnisstæðast: Aö
sjá hvernig berkinum var sprautaö af
trjábolunum á leiö þeirra inn í sögunar-
milluna og aö sjá í anda fljótsdælskan
bónda eftir svo sem 20—30 ár.
Á meðan viö stóöum við í Larvik og
virtum fyrir okkur verksmiöju Treskows,
bar þar aö bíl hlaðinn tjábolum ætluöum
til innleggs. Bíllinn var veginn með tjánum
til aö reikna út viðarmagnið og síðan
boraö í hvern bol til aö mæla í honum
vatnsmagnið, þaö et ekki keypt meö.
Aöspuröur sagöi Espolín verkfræöingur
aö greiddar væru 180—200 krónur, aö
sjálfsögöu norskar fyrir hvern tenings-
metra af tjáviði úr skógi, sem nýttist í
fullunnið timbur og væru það um % af
hverjum bol, fyrir afganginn væru greidd-
ar 90—110 kr.
Trjábolirnir á bílnum voru af svipuðum
gildleika og þroskamestu trén í Guttorms-
lundi í Hallormsstaðaskógi og því áa ég í
anda mína fornu sveitunga, Fljótsdælinga,
þegar þeir fara að leggja inn trjáboii úr
lerkiskógunum sínum, bændaskógunum
svökölluöu, sem nú vaxa þar upp á
nokkrum bæjum.
Hér verður staðar numið aö segja frá
leiðangri nr. 12 þótt margt sé enn ósagt
frá þeirri ógleymanlegu ferð um Vestfold-
fylki.
Vart þarf aö taka þaö fram aö
hvarvetna sem áö var, blökktu þjóðfánar
Norðurlanda viö hún, einnig sá íslenski,
og á matmálstímum og raunar oftar voru
frambornar hinar dægilegustu veitingar af
mikilli rausn og gerðu þaö aö jafnaði
blómarósir klæddar þjóöbúningum.
OSLO ÐEN 30. JUNI 1078
HAKON FR0LUND
DANMARK
HAUKUR RAGNARSSON
ÍSLAND
HANS KR. SEIP
NORCE
—-—
PER SKÖLD
SVEhlGE