Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1977, Blaðsíða 9

mann fram af manni úfi
grasbýlin sfööu öfram. . ."
RÁNARGATA 50 heitir
raunveruiega Gíslholt eða
Vestra Gíslholti, til aðgrein-
ingar frá næsta húsi fyrir
austan, en það heitir Eystra
Gislholt.
Gíslholt var byggt
skömmu eftir aldamótin
siðustu og að sögn eigand-
ans, Ólafs Þórarinssonar.
— Hér hafa ýmsir merki-
legir menn búið, þará með-
al H.J. Hólmjárn og Runólf-
ur Jónsson verkamaður,
stór maður sem vann við
höfnina. Ég keypti húsið árið
1953 og hefi búið hér sið-
an.
Ólafur sagðist vera
verzlunarmaður ættaður
vestan af fjörðum en hefði
fyrst verið sjómaður, en
aldrei komist lengra en á
færaskak. Hann vildi fara i
siglingar um heiminn,
en aldrei varð
samt af því. Hann fór á
skútur og skútur eru hátt
skrifaðará heimili hans.
Hann hengir skútumyndir
yfir dyr, því þannig fær hann
menrí til þess að lita upp til
þessara gömlu skipa.
i byggingu húsanna og hefur
búið í einu svona húsi frá
fyrstu tið. Kjartan hafði þetta
að segja:
Þessi hús eru byggð af
Byggingasamvinnufélagi
Reykjavikur, sem hóf bygg-
ingu þeirra árið 1 934 á
kreppuárunum. Margir
merkilegir menn lögðu félag-
inu lið og má þar nefna menn
einsog Þórð heitinn Eyjólfs-
afa,
ki
)an
VESTAN Bræðraborgarstigs,
milli Sólvallagötu og Hring-
brautar, standa svonefnd
Byggingasamvinnufélagshús,
en frá sögulegu sjónarmiði
eru þau merkilegur áfangi í
húsabyggingum i Reykjavik.
Húsin eru þau fyrstu sem
byggð eru i borginni af bygg-
ingasamvinnufélagi. Við hitt-
um að máli Kjartan Sveins-
son, skjalavörð, sem tók þátt
FRAMNESVEGUR 20A er eitt hinna svoköll-
uðu „bankahúsa" en þau voru byggð fyrir
meira en 50 árum. Við hittum Jón Þórðar-
son, prentara að máli og hann hafði þetta að
segja um bankahúsin:
— Ég er búin að búa i þessum húsum frá
upphafi. eða i 53 ár, en húsin voru byggð
árið 1921 og 22. Ég flutti vorið 1923, en alls
voru byggð 1 2 hús. Það var Landsbanki
íslands sem byggði þau og þau kostuðu
1 3— 1 6 þúsund krónur.
— Hvers vegna fór Landsbankinn út i það
að byggja ibúðarhús?
— Bankinn var fullar af peningum og
eftirspurn eftir lánum var svotil enginn. Allir
virtust komast af án þess að fá peningalán.
Bankinn fór þvi út i það að taka á leigu hjá
Reykjavíkurborg allt „Selstúnið" til 99
ára og þar byggðu þeir þessi hús. Upphaflega
áttu þau að verða handa verkamönnum,
einskonar félagslegt framlag, en svo reynd-
ust þau of dýr og ofviða verkamönnum og þá
voru þau seld ýmsum mönnum, aðallega
iðnaðarmönnum og öðru millistéttarfólki.
Ekki var bankinn samt búinn að byggja
húsin, þegar eftirspurn eftir peningum fór
aftur að aukast og stendur sú eftirspurn enn
að þvi er ég best veit. Annars hefðu þeir
byggt fleiri svona hús.
— Ódýrustu húsin voru á rúmar 13.000
krónur, en önnúr voru dýrari. Mitt hús
kostaði rúmlega sextán þúsund og útborgun
var 2500 ,ur, sem maður varð að borga
strax við samning. Hitt kom á víxli og
veðdeildarbr^fi. Lánað var til 20 ára.
— Það v ir Guðjón heitinn Samúelsson
sem teiknaði þessi hús, sem voru að nokkru
eftir safenskum hugmyndum um húsagerð.
Eldhús og stofa á hæðinni og svefnherbergi
voru uppi. í kjallara voru geymslur, en þegar
hitaveitan kom, þá varð kjallarinn óhæfur
sem slíkur. Flestir hafa því brugðið á það ráð
að innrétta eldhús i kjallaranum og er íbúðin
nú á þrem hæðum. Menn gerðu sér svo
kalda geymsluskúra á baklóðinni.
— Eru margar fjölskyldur i bankahúsun-
um, sem verið hafa þarfrá upphafi?
— Nei ég er sá eini. Að visu er hér i
suðurendanum Ólafur Pálsson fyrrum borg-
arfógeti, en foreldrar hans bjuggu þar. Hann
býr þar nú ásamt systur sinni, svo það má
segja að þarna sé sama fjölskyldan.
— Hér hafa búið margir ágætir menn og
aðrir hafa komið í þeirra stað. T.d. bjó Ágúst
Jónsson, heilbrigðisfulltrúi hér lengi og fleiri
og fleiri. Annars kynntist ég fólkinu i göt-
unni Iftið. Ég fór til vinnu minnar eldsnemma
á morgnana og kom aftur á kvöldin og það
hefi ég gert fram á siðasta dag.
— Eru þetta þægilegar íbúðir?
— Þær eru það, en stigarnir voru erfiðir
fyrir konurnar, sagði Jón Þórðarson, prentari
að lokum.
son hæstaréttardómara, Guð-
laug Rósinkrans, síðar Þjóð-
leikhússtjóra og Eystein
Jónsson.
— Hvar fengust lán fyrir
húsunum?
— Ég skrapp til London og
sló 30.000 sterlingspund.
Lánið var til 25 ára og vextir
voru 5%.
— Hvert hús kostaði full-
gert um 24.000 krónur. Hús-
in voru dýrari en ráð hafði
verið fyrir gert og munaði þar
mestu hversu erfiðir grunn-
arnir voru, blautir og djúpir,
en húin voru reist i svo-
nefndu „Séra Jóhanns túni"
(Þorkelssonar).
— Það tók eitt sumar að
byggja húsin og sum eru úr
steini. önnur timburhús á
steinkjallara, með steyptri
plötu. Húsin eru 46 og voru
til peningar fyrir þeim og átta
húsum til viðbótar, sem reist
voru á öðrum stöðum siðar.
— Menn hafa helst ekki
flutt héðan lifandi, sagði
Kjartan Sveinsson að lokum.
Sjá nœstu
síöu A