Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1976, Blaðsíða 9

Bandríkjamenn hafa átt flugkappa og geimfara, sem ruddu braut-
ina og lögðu grundvöll að tæknilegum nýjungum, allt frá Charles
A. Lindbergh, sem flaug einn á vél sinni, Spirit of St. Louis, yfir
Atlantshafið árið 1927, til nútíma geimflugskappa eins og Neil
Armstrong, sem fyrstur manna steig fæti á tunglið árið 1969.

Vestur á sléttunum lentu
hvftu frumbyggjarnir oft í úti-
stöðum við Indíána, frum-
byggja landsins. Einn frægasti
foringi þeirra var Sitting Bull,
sem sést á myndinni. Meðferð-
in á Indíánunum er 1 jótasti
bletturinn á landnámi hvfta
mannsins f Vesturheimi.
'---------------------------------------------------------------\
Önnur alvarleg þáttaskil urðu f sögu bandarfsku þjóðarinnar með
árás Japana á flotastöðina Perl Harbour. Þar með urðu Bandarfkja-
menn aðilar að heimsstyrjöldinni sfðari og hafa alla tfð sfðan verið
annað af tveimur mestu herveldum heimsins.
Arin 1861 til 1865 voru mikil
eldraun fyrir Bandarfkin. Þá
var háð þrælastrfðið, en Norð-
urrfkin undir forustu Abra-
hams I.incoln, forseta, sem hér
sést á myndinni, beittu sér
fyrir þvf að binda endi á
þrælahald.
V_________-___________________>
r v
Sjálfstæðisyfirlýsingin sarnin
og byltingin hefst. Leiðtogar
13 nýlendna komu saman árið
1776 og sömdu yfirlýsingu um
sjálfstæði og lausn undan
brezkum yfirráðum. Hér sjást
þeir Thomas Jefferson og
Bcnjamin Frnklin (stand-
andi) ásamt öðrum leiðtogum.
Islenzkt
landnám
Islenzkt landnám varð aldrci f
Bandarfkjunum f svipuðum mæli
og norður f Nýja íslandi. Íslenzk-
ir mormónar teljast fyrstir f
flokki þeirra er hcldu til Banda-
rfkjanna. Fyrsti mormónahópur-
inn hélt utan frá Islandi 1855 og
var förinni heitið til Spanish
Fork f Utah. Vestur til borgar-
innar Milwaukee f Wisconsin
barst sfðan hópur af tslending-
unt, sem lögðu upp frá Eyrar-
bakka 1870 og þessi borg varð um
skeið miðstöð tslendinga, sem um
skeið voru talsvert fjölmennir
þar um slóðir. Samt er svo að sjá,
að þeim hafi ekki litizt á búsetu
þar fyrir fullt og fast, en fremur
haft hug á landnámi annarsstað-
ar.
Einn þessara manna var Torfi
Bjarnason,' sem sfðar varð skóla-
stjóri búnaðarskólans f Ölafsdal.
Hann hugði á landnám vestur f
Nebraska og lét ekki nægja að
bollaleggja. Hann fór vestur
þangað og hóf sáningu og fram-
kvæmdir en hvarf jafnskjótt frá
öllu saman og sneri heim til is-
lands. Fleiri Islendingar fluttust
vestur til Nebraska og þar varð til
um tfma fámenn fslcnzk sveit.
Svo virðist hópurinn í Milwaukee
hafi einungis litið á búsetu þar
sem tfmahundna, meðan útsend-
arar skyggndust um eftir hnýsi-
lcgra landi til búsetu.
A þúsund ára afmæli lslands-
byggðar efndu landarnir í Wis-
consin til hátfðahalda og stóð fyr-
ir þeini að verulegu leyti Jón
Olafsson frá Kolfrcyjustað, þá
landflótta frá Íslandi fyrirgífur-
yrði um landsfeðurna. Hann
beitti sér nú fyrir leit að heppi-
legu landsvæði til handa lslcnd-
ingum og var honum bent á Al-
aska, seni Bandarfkjamcnn höfðu
þá rétt nýlega keypt af Rússuni
og þótti flestum Iftill búhnykkur
í. Jón leitaði til stjórnarinnar og
hún styrkti hann til landaleitar
um norðurslóðir og höfðu menn
einkum augastað á eyjum við
strönd Alaska. Voru þeir félagar
á ferð þarna sfðsuinars þjóðhátíð-
arárið 1874 og leizt harla vel á
landgæði og náttúrukosti. Varð
þetta ferðalag til þess að'Jóngaf
út bækling, þar sem hann hvatti
til húferlaflutninga vestur til AI-
aska og gerði þvf jafnvel skóna,
að lslendingar kynnu með tfman-
um að gerast herraþjóð Norður
Amerfku f krafti mannkosta
sinna. Mundi þá ástkæra ilhýra
málið sigra hina hundflötu og úr-
kynjuðu ensku. Meðreiðarsveinar
Jóns urðu afhuga Alaskaflutning-
um eftir vetursetu þar og aldrei
varð nein stemmning mcðal land-
anna fyrir flutningum norður í
slfka afskekt.
Fyrirheitna landið
fannst
í Minnesota
1 ágætri grein um upphaf og
aðdraganda vesturferða af ís-
landi á nítjándu öld, sem birtist í
fyrra í Andvara og er eftir Berg-
stein Jónsson sagnfræðing, segir
hann svo um áframhald leitarinn-
ar að fyrirheitna landinu:
,,Meðal islendinga, sem kornið
höfðu til Wisconsin árið 1873,
voru hjónin Guðbjörg Jónsdóttir
og Gunnlaugur Pétursson frál
Hákonarstöðum á Jökuldal. Var
hann í beinan karllegg kominn af
bændum, sem mann fram af
manni höfðu búið á þeim bæ. Vor-
ið 1875 höfðu þau hjón um hálfs
annars árs skeið búið í norskri
byggð í Iowa County i Wisconsin.
En i maí það ár tóku þau saman
pjönkur sinar, og eftir þriggja
vikna ferð í uxakerru um rúmlega
500 mílna léið námu þau staðar i
Lyon County á bakka Yellow
Medecin ár i Minnesota, skammt
norður af smábænum Minneota.
Settust þau þar að á þjóðhátfðar-
dag Bandaríkjanna, réttum 99 ár-
um eftir birtingu sjálfstæðisyfir-
lýsingarinnar. Fleiri islendingar
settust að þarna i grenndinni
þetta ár og hin næstu; siðar einn-
ig í Lincoln County, sem er vestar,
og nokkrir staðnæmdust i bæjun-
um Minneota og Marshall. Um
aldamótin 1900 var talið, að í þess-
um sveitum og bfejum byggju um
800 islendingar. Voru þeir þá
óvíða betur megandi og hafði svo
verið lengi allt frá upphafi byggð-
arinnar. í Minneota kom út um
skeið eina islenzka blaðið, sem út
hefur komið í Bandaríkjunum,
Vinland (1902 — 1907); og um
árabil gaf Gunnar Björnsson þar
út blaðið Minneota Mascot."
400 þúsund nýjir
innflytjendur
á hverju ári
A öldinni sem leið tóku Kín-
verjar að flykkjast til Bandaríkj-
anna og sömuleiðis fólk frá Suð-
ur-Evrópu; einkum hafa Italir
orðið fjölmennir. Aðstreyminu er
þó engan veginn lokið; á ári
hverju flytjast að jafnaði 400 þús-
und manns til Bandaríkjanna
©