Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1976, Blaðsíða 6

Rússneskar konur kaupa í matinn, en stundum er ekki um margt að velja.
Uppá síðkastið hefur bæði verið kornskortur og kjötleysi.
HÖFUNDUR EFTIRFARANDI GREINAR,
Leonid Vlandimirov, er fæddur 1924.
Árum saman var hann blaðamaður við
Pravda, Izvestija, Literaturnaja Gazeta
og önnur helztu blöð og tímarit í
Sovétríkjunum. Hann hefur verið bú-
settur í Lundúnum frá árinu 1966.
Bókin, sem greinin er tekin úr, heitir
„Saa lever man í Sovjet" — Þannig er
lífið í Sovét. Hún var gefin út af Natur
och Kultur í Stokkhólmi 1970. En það
var þýðing á bók Vladimirovs, „The
Russians".
ÞEIR, sem vinna við iandbúnað í
Sovétríkjunum eru á vissan hátt
olnbogabörn byltinKar bolsévíka,
og þau eru nærri helmingur þjóð-
arinnar. Verulegur hluti þeirra
býr enn f dag — hálfri öld cftir þá
atburði, sem áttu að leysa þau
undan þrúgandi fátækt, við kjör,
sem eru nærri hin sömu og voru.
Fáir menn, sem þekkja vel til í
Kússlandi nútfmans mundu
revna að þræta fyrir það, að
bændurnir eru sennilega óánægð-
astir allra þeirra, er lúta valdi
kommúnismans. Ekki fyrir það,
að Iff bænda er eðli sfnu sam-
kvæmt nærri alltaf erfilt, eða fyr-
ir það citt, að það er sérstaklega
erfitt undir Sovétstjórn. Hér við
bætist enn fremur, að bændur eru
fhaldssamir undir hvaða stjórn
sem er. Krústjoff, sem alizt hafði
upp í Úkrafnu, kornforðabúri
Rússlands, skildi þetta mæta vel.
„Sálfræðileg vandamál varðandi
bændurna verða alltaf til,“ sagði
hann árið 1962. „I Sovétsamband-
inu heldur bóndinn áfram að
ganga inn í hesthúsið og Ifta eftir
hestunum sfnum, jafnvel eftir að
þeir hafa verið afhentir sam-
yrkjubúinu."
Staðreyndin er sú, að venjuleg-
ur rússneskur bóndi lifir bág-
bornu Iffi og það, sem verra er —
hann veit, að það er bágborið og
hann veit líka, að litlir möguleik-
ar eru til þess, að það breytist
verulega í náinni framtfð.
Ég var í mánuð
W A? 9
uti a
landsbyggðinni
Fyrir nokkrum árum var ég
neyddur til að dvelja í heilan
mánuð í bænum Danilovskojc f
Kalininhéraði, ekki alllangt frá
Moskvu. Þar öðlaðist ég lærdóms-
ríka reynslu. Samyrkjubúskapur-
inn þar er talinn ganga vel og
bændurnir sagðir lifa góéu Iffi.
Bærinn nýtur f rauninni margra
hlunninda f samanburði við þús-
undir annarra rússneskra bæja. t
fyrsta lagi er hann aðeins þrettán
kflómetra frá höfuðstað héraðs-
ins, Kalinin, en þar eru íbúar um
300 þúsund. í öðru lagi nýtur
©
hann þjóðvegar, sem er stcinlagð-
ur og liggur til Kalinin og ann-
arra borga. Og í Danilovskoje cr
rafmagn og skrifstofa samyrkju-
búsins getur státað af þvf, að þar
er sími. Ilvort tveggja eru hlunn-
indi, sem ekki eru fyrir hendi f 60
af hverjum hundrað rússneskum
bæjum f dag.
Ég gæti lengi haldið áfram að
telja alla hluti, sem vantar í
þennan bæ, svo sem skipulegar
vatnslagnir, viðhlítandi skólp-
ræsi, búð, læknastofu eða skóla.
En þorpsbúar lfta ekki á þennan
skort sem raunverulegt vanda-
mál. Hér á eftir fara nokkrar
ástæðurnar til þess.
1. Það eru fáar undantekningar
frá þeirri reglu, að íbúar bæja í
Rússlandi sækja vatn sitt í
brunna og þeir hafa ekki salerni
heima hjá sér. Bændurnir hafa
vanizt því frá bernsku að nota
útikamra, einnig á veturna, þegar
er hörkufrost.
2. Kalinin, sem er stór borg, er
aðcins 13 kilómetra f burtu og
það er auðvelt að komast þangað
til að verzla, hafi maður peninga.
3. 1 Kalinin er líka gott sjúkra-
hús og ef einhver skyldi nú verða
vcikur mundi samyrkjubúið
flytja hann þangað í hestvagni.
Liggi mikið við má f skyndi panta
bíl frá sjúkrahúsinu, sem cr að-
eins 15 kílómetra í burtu.
4. Það er að sjálfsögðu sárt, að
enginn finnst skólinn. En hann er
f bænum Nekrasovo, ekki nema
sjö kílómetra f burtu. Börnin í
Danilovkojc fara þangað fótgang-
andi á hverjum degi.
Ég hef ferðazt ærið mikið f bíl
eftir vegum Rússlands, og ég hef
ekki á reiðum höndum tölu á öll-
um þeim skólabörnum, sem ég
hef tekið upp í. Maður verður að
gera sér grein fyrir þvf, að bfl-
stjóri tekur á sig mikla lagalega
áhættu, ef hann opnar bílhurð
fyrir gangandi vegfaranda. Við
fyrst? hrot getur umferðailög-
reglan sektað hann. Viö annaó
brot verður hann að Ifkum kallað-
ur fyrir dómstól ákærður fyrir
„að hafa notað bílinn f hagsmuna-
skyni“. Það er venjulega erfitt að
sannfæra yfirvöldin um það, að
maður hafi tekið einhvern upp í
af góðmennsku. En það er þegj-
Hversdags-
líf í
rússnesku
bœndasamfélagi
andi samkomulag milli lögregl-
unnar og bflstjóra þegar um
skólabörn er að ræða, sem ganga
verða langar leiðir í skólann dag-
lega. Eru menn þá ekki sektaðir,
þótt þeir taki skólabörn upp f.
Til allrar óhamingju er mjög
lítil umferð á veginum, sem ligg-
ur frá Danilovkoje til Nekrasovo.
Það eru aðeins vörubfiar á strjál-
ingi, og þó varla það um hávetur.
Börnin hafa þvf litla von um akst-
ur. Þegar þau koma út á þjóðveg-
inn nema þau staðar og hlusta, ef
vera kynni að heyrðist f fólksbfl
eða vörubfl úr nokkurri fjarlægð.
En heyri þau ekki neitt fara þau
af stað fótgangandi.
I raun og veru er Danilovskojc
talinn útbær, en ekki eiginlegur
bær. Fyrir stjórnarbyltinguna var
sá greinarmunur á útbæ og eigin-
legum bæ, að í eiginlcgum bæjum
voru kirkjur. Aðgreiningin hefur
haldizt þó að flestallar kirkjurnar
séu löngu horfnar úr bæjunum.
Allt, sem eftir stendur f Danilov-
skoje, eru rústir af byggingu, sem
einu sinni var steinkirkja með
stóru hvolfþaki. A þeim mörgu
árum, sem liðin eru síðan henni
var lokað hefur öllu verið stolið,
sem stela mátti. Jafnvel hefur
verið flett máimklæðningunni af
hvolfþakinu og ekkert er eftir
nema sjálf grindin. Auk kirkj-
unnar var bænhús úr timbri við
veginn, en því hefur síðan verið
breytt f bæjarklúbb. A kvöldin
safnast ungu piltarnir þar saman
ásamt stúlkunum (en þær eru
næsta fáar f Danilovskoje) og
dansa á hrörlegum gólffjölunum
við lög af slitnum grammófón-
plötum. Stundum kemur fyrirles-
ari frá Kalinin f heimsókn og við
þess konar tækifæri er klúbbhús-
ið alltaf fullt. Efni fyrirlestursins
skiptir þar engu. Úti á lands-
byggðinni þykir öll skemmtun
góð!
Til er annar staður í Danilov-
skoje, þar sem fólk safnast sam-
an, og það cr kaffihúsið við þjóð-
veginn. Það er stór timburkumb-
aldi, dökkgrár af elli. Inni f því
hálfrokknu standa allmörg borð
með vaxdúk á og hefur hann lifað
sitt fegursta. I kaffihúsinu er
vodka á boðstólum; það er kallað
sutjok, áfengur drykkur, sem
bruggaður er þarna á staðnum og
er harla lélegur. Þá er á boðstól-
um kampavfn, þótt furðulegt sé.
Öðru hvoru er borið fram dálitið
af sykri, osti eða niðursoðnu
grænmeti, sem hverfur af borð-
um f sömu andrá.
Ekki langt frá Danilovskoje, í
bænum Mednoje, er annað kaffi-
hús. Þar er allt snyrtilegt. Þar eru
hreinir, hvítir dúkar á borðum og
framreiðslustúlkurnar eru hýrar
á svip og svunturnar þcirra bera
vott um hreinlæti. Maður pantar,
afgreiðslan gengur greiðlega og
maður fær sterkt te og jafnvel
góða, heita máltíð. Hvernig stend-
ur á þessum mikla mun? Astæðan
er sú, að Mednoje liggur við aðal-
umferðaræðina frá Moskvu til
Lenfngrad. Það er góður, malbik-
aður vegur, sem erlendir ferða-
menn fara um. Þessir ferðamcnn
fara aldrei þrönga, stcinlagða
veginn, sem liggur framhjá Dani-
lovskoje og það er þess vegna, að
kaffihúsi staðarins svipar ekkert
til kaffihússins í Mednoje.
Ég bjó í bænum hjá allrosknum
samyrkjubónda, sem naut ekki
svo lítilla sérréttinda. Hann var
til dæmis félagi í flokknum og að
auki var hann formaður í bók-
haldsncfnd samyrkjubúsins.
Þetta vissi ég ekki, þegar ég var
að svipast um eftir húsnæði. Eg
valdi blátt áfram herbergi, scm
leit út fyrir að vera eitthvað
hreinlegra en önnur, sem ég sá.
Þrátt fyrir það, var svo sem ekki
orð gerandi á hreinlætinu þar.
Húsgögnin í eina stóra herberg-
inu, þvf herbergi, sem er rúss-
neskum bændum í senn svefnher-
bergi, matstofa og setustofa, voru
langt, hcimasmfðað borð, tveir
Framhald á bls. 15