Lesbók Morgunblaðsins - 03.07.1976, Blaðsíða 7

Finnski arkitektinn
SEPPO VALJUS
Seppo Valjus vi8 teikniborðið.
Eftir skriðu frábærra og jafnvel heimsfrægra finnskra arkitekta um
aldamótin og á fyrri hluta þessarar aldar kom nokkur afturkippur sem
náði hámarki rétt eftir sfðari heimsstyrjöldina. Þessu olli meðal
annars mikil og almenn fátækt ásamt sparnaðarstefnu rfkisvaldsins.
Meiri áhersla var lögð á f jölda bygginga, og þá aðallega íbúða, heldur
en gæði svo sem von var f uppbyggingu eftirstrfðsáranna og móttöku
hundruð þúsunda flóttamanna.
Þótt gamla kempan Alvar Aalto hafi alltaf haldið sínu striki, var þó
skarð fyrir skildi og Finnland hafði að þvf er virtist misst sjónar á nýja
arkitektúrnum, „fúnksjónalismanum", sem Aalto, Bryggman og fleiri
höfðu hafið til vegs og virðingar um 1930. Upp úr 1955 fór þó heldur að
létta til og arkitektar eins og Aarne Ervi, Viljo Revell, Kaija + Heikki
Siren, Jorma Járvi og fleiri hófu arkitektúrinn aftur á loft með
finnsku einkennunum; tilfinningu fyrir byggingarefnunum og hæfni
til að láta bygginguna falla inní umhverfi sitt. Þetta hefur stundum
verið nefnt „mannlegur arkitektúr" og einmitt það sém einkennt
hefur verk Alvars Aalto frá upphafi.
Arftakar þessara „síðari brautryðjenda" eru þeir sem einmitt nú
þessi árin auðga enn finnska arkitektúrinn og eru þeir ófáir, til dæmis
Rcima Pietilá sá er teiknaði Dipoli í Helsinki, nú prófessor f nútíma-
arkitedúr III—IV við Ouluháskóla og Seppo Valjus prófessor f nútíma-
arkitektúr I—II við sama háskóla. Það er ætlunin að kynna Valjus
dálítið nánar f grein þessari og skoða nokkur verka hans.
Hann er fæddur árið 1928 f Oulu, Norður-Finnlandi, sonur bygginga-
meistara og verktaka þar f borg. Árið 1948 varð hann stúdent og hóf að
svo búnu nám f arkitektúr við tækniháskólann f Helsinki og lauk
þaðan prófi árið 1956. Valjus starfaði síðan á teiknistofu Viljo Revells
(Revell associates) f þrjú ár en hélt sfðan f langferð til Bandarfkj-
anna, Mexico og Kanada til að kynna sér arkitektúr þessara landa.
Hann skoðaði meðal annars Taliesin West, Frank Lloyd Wrights, f
Paradfsardalnum nærri Phoenix, Arisona, og varð fyrir miklum áhrif-
um af þessum nærri helga stað f augum flestra nútfmaarkitekta.
Valjus var settur aðstoðarprófessor í nútfmaarkitektúr við Ouluhá-
skóla árið 1965 og skipaður prófessor árið 1967 en auk kennslustarf-
anna rekur hann eigin teiknistofu. Valjus þykir harður og óvæginn
kcnnari bæði við sjálfan sig og aðra en samt er öllum hlýtt til hans og
hann nýtur mikils álits bæði sem arkitekt og leiðbeinandi. Valjus
leggur mikið upp úr fögrum og hreinum formum ásamt fullkomnu
notagildi byggingarinnar. Þá er samspil ljóss og skugga honum
mikilvægur þáttur f ytra búningi húsa en einnig samruni bygging-
arinnar innf umhverfi sitt sem er raunar hans sterkasta hlið og gott
dæmi um það er hans eigið hús.
Er Valjus var að því spurður hvort hann teldi að hús sem væri
teiknað af færum arkitekt, — hús sem væri vel heppnað og fagurfræði-
lega þokkalegt þyrfti að vera dýrari lausn en „venjulegt hús“, svaraði
hann því til að svo væri alls ekki, stundum þvert á móti, — oft væri
endanlegt verð lægra og notagildi drýgra.
Seppo Valjus hefur teiknað fjölda húsa um allt Finnland og unnið
margar samkeppnir, meðal annars stúdentagarðinn Válkkylá í Oulu,
nýju greftrunarkapelluna f Oulu og ráðhúsið í Tornio við landamæri
Svfþjóðar í Norður-Finnlandi. Einnig vann hann ásamt fleirum undir
stjórn Viljo Revells samkeppnina um ráðhúsið í Toronto, Kanada, árið
1958. Þar var markmiðið að koina fram með hugmyndir um skýjakljúf
frábrugðiftn hinu hefðbundna kassasniði sem allar stórborgir ein-
kenndi og gerir raunar enn og ber ekki á öðru en það hafi tekist vel.
Fyrir stuttu var Valjus að þvf spurður hvað af verkum sfnum hann
teldi best og svaraði hann: „Þetta sem ég á eftir að gera.“
Eftir Kristínu Jónsdóttur
/
og Ola Hilmar Jónsson
stud areh, sem bæði stunda nám
í arkitektúr í Finnlandi
Raðhús eftir Valjus, byggt úr rauðum
múrsteini I Oulu 1968.
Seppo Valjus:
Módel af ráðhúsi IToronto.
Nýlegt hús dagblaðsins Kaleva f
Oulu, sem Valjus hefur teiknað. Það
er byggt úr brúnum múrsteini, en
burðargrind er úr steinsteypu.