Lesbók Morgunblaðsins - 03.09.1972, Blaðsíða 13

STÆKKUN íslenzku landhelginnar hef-
ur verið framkvœmd og landsmenn eru á
einu máli um nauðsyn þessara aðgerða,
það er í senn fagnaðar- og undrunarefni;
okkur er ekki lagið að sýna slíkan ein-
hug, sem birzt hefur meðal almennings,
þegar landhelgismálið hefur verið annars
vegar. Kannski sannist þá um síðir að
Islendingar geta verið ein sál, þegar býð-
ur þjóðarsómi. Það er og ánœgjulegt að
fylgjast með því að eftir því sem nœr
hefur dregið þeim degi, sem stœkkunin
var ákveðin, hefur komið í Ijós stuðn-
ingur fjölda þjóða við málefnið; það
þarf að vísu ekki að koma á óvart, en
hitt er öllu vœnlegra að ýmsar þjóðir,
sem höfðu gefið skeleggar yfirlýsingar
um að þær væru á móti einhliða útfœrslu
íslendinga hafa smám saman dregið sam-
an seglin og ef állt fer að líkum munu
allar þjóðir, sem stunda fiskveiðar hér við
land virða okkar nýju landhelgi að brezka
Ijóninu einu undanskildu. Meira að segja
Vestur-Þjóðverjar, sem víluðu ekki fyrir
sér að kæra ákvörðun íslendinga fyrir
Alþjóðadómstólnum hafa gefið til kynna,
með varfœrnu orðálagi þó, að þessi nýja
landhelgi verði virt.
Allur stuðningur við málstað okkar er
ómetanlegur og alveg sérstaklega verður
hann kœrkominn á nœstu mánuðum, fari
svo að Bretar freisti þess að sýna yfir-
qang og ofbeldi hér við land, eins og
brezkir togaraskipstjórar og ýmis samtök
innan fiskiðnaðarins í Bretlandi hafa gef-
ið fyllilega til kynna. Og það skyldum við
muna vel, að það voru Fœreyingar, sem
fyrstir riðu á vaðið nú á dögunum með
snöfurmannlegri framkomu sinni við
brezka togara, sem leituðu vatns og birgða
þar í landi.
Auðvitað má segja, að Fœreyingum sé
málið skylt, þar sem sérsamningarnir sem
við þá voru gerðir, reynast þeim án efa
hagstœðir. Enda er full ástœða til að þjóð
á borð við íslendinga sýni samningsvilja
við bræðráþjóð, sem býr við nákvæmlega
sömu skilyrði og byggir á sömu lífsaf-
komu og við, heldur en þegar eiga í hlut
iðnvœddar þjóðir, sem ekki eiga allt sitt
undir sjósókn.
En sein landhelgin hefur nú verið færð
út væri ekki úr vegi að ítreka enn og
hvetja stöðugt til friðunaraðgerða á fisk-
stofnum okkar. 1 sjónvarpsþættinum „Set-
ið fyrir svörum“ á þriðjudaginn var land-
helgismálið til meðferðar og állir við-
mœlendur töldu friðunarmálið brýnt og
þyldi það enga bið. Undir þetta munu
fiskifræðingar okkar sjálfsagt táka einna
kröftugast. Þeim er sem sé manna Ijós-
ast að frjðunartal okkar er stundum dá-
lítið innantómt; „við erum kállaðir til,
þegar állt er komið í óefni og fiskurinn
í þann veginn að hverfa. Þá eigum við
að gera kraftaverk og finna fisk í sjónum,
sem er löngu búið að veiða, fyrr er ekki
hlustað á okkur,“ er haft eftir einum
þeirra, sem nú fylgjast meðál annars með
hamslausum skelfiskveiðum á Breiðafirði.
Og œtli ekki nokkur sannleikur sé til í
þessu; árum saman mokuðum við síld upp
úr sjónum rétt eins og vitlausir menn og
þegar síldin var þorrin, lá við að allri
skuld vœri skellt á fiskifrœðingana fyrir
að geta ekki fundið síldina aftur, „því að
auðvitað er hún í sjónum,“ kvað þá við
manna á meðál. En á meðan síldinni var
mokað upp og það glampaði á silfrið,
skelltum við skollaeyrum við viðvörunar-
raustum þessara ágœtu sérfrœðinga okk-
ar.
Framvinda mála á nœstu mánuöum
sker úr um, hvernig okkur mun vegna í
þeirri baráttu við Breta, sem er óhjá-
kvœmileg, eftir öllum sólarmerkjum að
dæma. Þá er gott að hugurinn sé sam-
stilltur og á því verður áreiðanlega ekki
misbrestur. Og mér finnst verulega upp-
örvandi, að 1. september skyldi einmitt
bera upp á föstudag, þar sem enn eimir
eftir af hjátrúnni og víðar en hjá mér;
og eins og mánudagur á að vera til mœðu
skal föstudagur vera til frœgðar.
Jóhanna Kristjónsdóttir.
ætti nú ekki að sleppa lausum,
þeir gætu farið sér að voða.
Ég ferðaðist eins mikið um
landið og ég gat og það var
töluvert. Hvort tveggja var, að
ég hafði góðan fritima og
vinnu minnar vegna dvaldi ég
langtimum úti á landi og kynnt
ist mörgum, enda lagði ég mig
fram um það, en löndum mín-
um mörgum drepleiddist, enda
höfðu þeir flestir takmarkað
frjálsræði til að frílysta sig ut-
an herstöðvarinnar, a.m.k.
óbreyttir hermenn. Þeir kvört-
uöu undan þvi hvað fólkið væri
stórt upp á sig, vegirnir slæm-
ir og engin „hús“. Ég held að
margir af strákunum hafi gef-
izt upp eftir fyrstu tilraun til
að kynnast almennilegu fólki.
Það tekur dálítinn tíma í flest-
um tilvikum og þeir hleypa
ekki hverjum sem er inn
á heimili sín. Hins vegar eru
þeir allra manna hjálpsamast-
ir ef svo ber undir. T.d. var
það einu sinni fyrsta haustið
mitt þarna, að ég þurfti að fara
vestur á Snætfellsnes. Ég lagði
of seint af stað, lenti í kolniða-
myrkri og rigningu auðvitað.
Ég ók og vissi orðið ekkert
hvar ég var staddur. Svo festi
ég jeppann. Ég var van-
ur ferðalögum og æfður í að
aka vegleysur en það kom mér
ekki að gagni í þetta skipti.
Bíllinn gróf sig bara meira nið-
ur, þar til mér fannst jörðin
vera að gleypa hann — og
myrkrið mig. Langt í burtu, að
mér fannst, sá ég ljós og á það
gekk ég. Á leiðinni datt ég í
skurð og svo í annan skurð.
Það var þvi ekki glæsibúinn
fulltrúi Sams frænda, sem barði
upp þama á sveitabænum,
enda var mér umsvifalaust
skellt i bað og allar minar
flikur teknar af mér. Húsbónd
inn lánaði mér föt yzt sem innst
og svo var ég settur að borði.
Islenzkar húsmæður virðast
alltaf vera reiðubúnar að gefa
heilli herdeild að borða. Hjón-
in sögðust ekkert kunna
í ensku, það segir sveitafólk á
íslandi alltaf, en það er bara
fyrirsláttur. Ég bar mig illa út
af jeppanum mínum, hvar ég
mundi fá aðstoð við að ná hon-
um upp. — Nóg að hugsa um
það á morgun, sagði bóndi. Svo
var ég sendur í rúmið og
nokkrar ágætar enskar bækur
lagðar á náttborðið. Islending-
ur fylgir ekki svo gesti sínum
til sængur að hann láni hon-
um ekki eitthvað til að líta í.
Ég vaknaði seint um morgun-
inn og þá var glaða súlskin,
kaffiilmur í húsinu og heldur
betur annað upplit á veröld-
inni. Ég ympraði á því
við bónda, hvar ég fengi
kranabíl eða eitthvað því um
Ukt til að losa jeppann minn.
Bóndi glotti og hélt ég þyrfti
engan krana, ég skyldi bara
borða morgunmatinn í ró og
nœði. — Konan er búin að laga
gallann þinn, sagði hann, og
jeppinn stendur á hlaðinu, ég
skrapp eftir honum í morgun.
Um greiðslu þýddi ekki að tala,
en ég tók mér það bessaleyfi
að senda bónda svolítið whisky
um réttirnar, sem er eitt alveg
sérstakt fyrirbrigði.
1 augum aðkomumanns er
þessi þjóð haldin ýmsum göll-
um og sumum fjarstæðukennd-
um. Eins og Norðurlandabúar
allir fordæma þeir kynþátta-
misrétti harðlega. Það er nú
trúlega af þvi, að þeir hafa
ekkert af lituðum mönnum ná-
lægt sér, eða a.m.k. hverfandi
lítið. Ég er hræddur um að ijótt
syngi í islenzkum etf við Banda-
ríkjamenn færum að demba
negrum á Ketflavíkurstöðina.
Sjálfur teldi ég það óverjandi
atíiæfi. Mér fannst það líka for
kastanlegt að senda þang-
að Filippseyinga. Ekki þannig,
að ég hafi neitt á móti þeim,
en að senda þá til íslands, sem
er álíka framandi flestum
þeirra og tunglið, það þótti mér
ekki góð ráðstöfun, þó að þeir
ynnu sín verk ekki síður en
aðrir. Margir þeirra sóttust
mikið eftir íslenzkum stúlkum,
oft barnungum. Ég ber svo
mikla umhyggju fyrir þessari
þjóð, að mætti ég ráða, væru
aðeins úrvalsmenn sendir til
starfa í herstöðinni og allir
hvitir. Þjóðin er alltof fámenn
til að hætta á nokkra kyn-
blöndun.
Mér finnst annars skrýtið, að
alltaf skuli vera talað um Is-
lendinga sem atfkomendur Norð
manna. Mér er sagt að margir
geti rakið ættir sínar allar göt-
ur til Noregskonunga og ég er
ekkert að rengja það. Þeir hafa
bækur til að styðja það eins
og annað, og það eru ekki heim
ildir samansettar af nútima
grúskurum og fræðagruflurum,
heldur þúsund ára skruddur.
En líkíst þeir nokkurri einni
þjóð, þá eru það frar. Þessar
skoðanir eru þó engan veginn
einhlítar, ekki hvað sízt hjá
yngra fóiki. Margt bendir til
að írar hafi verið fyrir í land-
inu og snöggtum fleiri en fram
kemur í fornbókmenntunum.
Norðmennirnir hafi hins vegar
haft töglin og hagldirnar og
gerzt herraþjóðin, og saga Ir-
anna horíið fyrir yfirgangi og
valdi herraþjóðarinnar. —
Þetta mun okkar fyrsta reynsla
af hernámi og þú sérð afleið-
ingarnar, sagði ein kunningja-
kona mín íbyggin við mig. Eng-
in furða þótt við hnýtum dálit-
ið í ykkur þarna suður frá.
Ég var eitt sumar á íslandi
og tvisvar hef ég komið til
Noregs, ekki til dvalar þó. Við
fyrstu kynni mín af íslending-
um fannst mér margt líkt með
þeim og frum — nú orðið finnst
mér þeir engum líkir — ég tala
nú ekki um ef þeir eru fullir.
Báðir trúa fullum fetum
á drauga og huldufólk. — Það
er lítið til á ensku af bókum
um íslenzka þjóðtrú, en mér
voru sagðar margar þjóðsögur
um huldufólk og útilegumenn,
drauga, dverga og tröll. Það
er náinn skyldleiki með þeim
og írskum sögum og kvæðum.
Nema kannski tröllin. Þau held
ég geti vel verið norskættuð.
Kannski hafa irskar (ánauðug-
ar?) konur verið slíkir sagna-
meistarar, að þess gæti svona
rækilega enn. Tröllin í sögun-
um eru griðarlega sterk og að-
sópsmikil en ekkert sérlega vel
gerð til vitsmunanna, og
oft getur litli veikburða smal-
inn platað þau upp úr skón-
um með kænsku sinni og ráð-
snilli. Ég var mikið sólginn í
slíkar sögur og stundum fannst
mér ég sjá fyrir mér gamlan
íra, vinnuhjú stoltra norrænna
húsbænda segja krökkum og
unglingum sögur af stórum,
sterkum og heimskum tröllum,
norskum auðvitað, og svo
glæsibúnu írsku huldufólki,
•sem borðaði úr gullskálum og
átti vegleg húsakynni í stuðla-
bergskletti eða fögru gljúfri og
kunni margt og mikið fyrir sér.
Skáldhneigðin er líka áber-
andi einkenni hjá þessum þjóð-
um. fslendingar yrkja um all-
an andskotann. Ekki aðeins
skáldin, sem alls staðar eru,
heldur Pétur og Páll. Ef Páll
t.d. á afmæli þá sendir Pétur
honum visu og bindur nafnið
hans rækilega í svo að enginn
fari nú að dylgja um, að vísan
sé stolin, en það þykir ekki
parfínt. Loks var starfsfólkið
á Landssimanum orðið svo sár-
þreytt á að koma flóknum
kenningum og bragarhátt-
um rétt til skila á símskeytum,
að það var víst tekið fyrir
þennan stórskemmtiiega sið. Ég
ætlast ekki tii, að neinn trúi
því, en satt er það nú samt, að
virðulegt dagblað getur birt í
dálkum sínum marga daga í röð
bréfadeilur manna um eitt eða
tvö orð í gamalli stöku, hvort
sé réttara.
fslendingar halda því fram
statt og stöðugt að stéttaskipt-
ing sé nær óþekkt hjá þeim
og að þeir séu næstum ekkert
snobbaðir. Ojæja, blessaðir.
Aðra eins snobba hef ég ekki
fyrir hitt. Venjuleg alþýðufjöl
skyida með meðaltekjur er
álíka snobbuð og innfæddir,
efnaðir Bostonbúar, og þá er
nú nokkuð langt til jafnað.
Fjölskyldan puðar sér fyrir eig
in íbúð og góðum bil og börn-
in skulu í framhaldsskóla hvort
sem þau vilja eða ekki.
Einu sinni lenti ég á kendi-
rii með tveimur gömlum sjó-
mönnum. Ekki áttu þeir mik-
inn veraldarauð eftir ævilangt
strit við óblið kjör, en börnin
þeirra höfðu öll fengið mennt-
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 1C
3. sept. 1972