Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1970, Blaðsíða 15

Bragi
Ásgeirsson
Frh. af bls. 9.
harla óhugsandi, og hafa kynni
okkar landanna af Brande ver-
ið okkur lærdómsrík reynsla."
Þetta segir hinn ungi mynd-
listarmaður, og hverjir verða til
andsvara um réttmæti orða
hans?
Margvísleg efni haía verið
notuð við útfærslu hugmynda á
gaflana í Brande og fjöldi efn-
anna hefur enn aukizt í sumar
við tilkomu myndhöggvara í
leikinn. Bærinn er löngu orð-
inn þess virði að hann sé sótt-
ur heim og þó var burðarás
hugmyndarinnar ekki beinlínis
óskin um aukinn ferðamanna-
straum heldur um lifandi sam-
félag.
Myndirnar í Brande eru ekki
gerðar með það fyrir augum, að
standa aldur um ævi, heldur
skulu veggirnir jafnan gefa
svigrúm fyrir nýja listsköpun
þegar þurfa þykir. Það hlýtur
að gera það að verkum að lista-
mennirnir verði óþvingaðri i
vinnubrögðum og jafnvel
stuðla að betri útkomu, þvi þeir
losna undan þvi oki sem iðu-
lega fylgir kröfunni um varan-
legt listaverk.
Tilgangslítið væri að kveða
upp samanburðarlistdóm um
framkvæmdirnar eða framlag
íslendinganna, en þó held ég að
fullyrðá megi, að þeir hafi orð-
ið sér til sóma og jafnframt ís-
lenzkri listmennt. Nauðsynlegt
væri að virða fyrir sér mynd-
irnar i umhverfi sinu til að
geta dæmt með góðri samvizku,
jafnvel litmyndir segja ekki
nema hálfa sögu. Þó kemur mér
það á óvart að Islendingarnir
skuli ekki hafa vogað meiru,
þeir eru allir þekktari fyrir
annað en að láta sér nægja
hefðbundnar lausnir í verkum
sínum. En hér virðist glíman
við múrinn og efniviðinn hafa
vakað meir fyrir þeim en að
vekja umtal fyrir frumleika,
en það ber vott um listræna
ögun og hugrekki, sem gerist
stöðugt sjaldgæfari i stefnu-
lausum heimi. Heilbrigði
sjálfra framkvæmdanna er haf-
ið yfir allan dóm.
Ég tel það miklu mikilvæg-
ara, að Norræni menningarsjóð
urinn styrki slíka samvinnu
meðal ungra norrænna mynd-
listarmanna, en að halda áfram
TJngdomsbiennalinum, sem enga
framtíð virðist hafa fyrir sér i
núverandi formi eftir atburð-
ina í Osló i vor, en það er
önnur saga, sem ég mun víkja
að síðar.
Bragi Ásgeirsson.
Smásagan
Frh. af bls. 5.
beit um alla hliðina og sumt
uppi í skriðunum fyrir neðan?“
,,Ne-ei, ég hugsaði ekki út i
það,“ sagði dengsl niðurlútur
og grúfði sig aftur niður í
lyngið, til þess að dylja tárin,
sem nú vildu þrengja sér fram
á hvarma hans, því að hinn
hasti tónn í rödd bónda hafði
meiri áhrif á hann en orðin
sjálf. „En-e-n þa-það er alveg,
alveg satt, að ég var líka að
hugsa um hrafnalaupinn."
„Jæja greyið mitt,“ mælti
bóndi ögn mýkri í máli, þar eð
iðrunarmerki drengsins vöktu
athygli hans, þótt þau birtust
ekki í orðum. „Þú hefur sjálf-
sagt ekki drepið ána viljandi.
Líklega hefur gömul hjátrú og
sífellt raus um að steypa und-
an hrafnaskömmunum, átt sinn
þátt í þessari slysni. En ef
svona lagað hendir þig enn á
ný, eða eitthvað annað með hlið
stæðum afleiðingum, þá get ég
ómögulega haft þig lengur, og
verð að senda þig aftur til for-
eldramyndanna þinna.“
Drengurinn, sem fram að
þessu hafði legið kyrr og varla
hreyft legg eða lið, utan hvað
hann einstaka sinnum hafði
strokið lauslega um hausinn á
tíkinni settist nú upp og fór að
slíta lyngklær utanúr þúfunni,
en mælti jafnframt svo lágum
rómi, að vart mátti greina:
„Það vil ég nú helzt ekki. Þar
hefi ég ekkert að gera, og
svo-o.“ Meira sagði hann ekki,
því að hann blygðaðist sin fyr-
ir að segja eins og var, að
heima hjá honum bjó hann við
sult og illt atlæti, þar sem vel
úti látinn löðrungur fylgdi
jafnan uppátækjurri hans.
„Jæja þá,“ mælti bóndi, „við
sjáum til og tölum um það
seinna. En nú skulum við koma
okkur heim. Ég sæki svo
Gránu á eftir, og láttu mig um
að tala við gömlu konuna, það
er ekki vert að hún frétti neitt
um þessar steinaveltingar þín-
ar.“
Á leiðinni heim dalinn gengu
þeir hlið við hlið, en tíkin hún
Doppa hljóp á undan þeim og
tók langhopp af kæti, líkt og
hún fyndi á sér, að þessi leið-
indadagur hefði þó að lokum
endað vel. Þar kom og, að
dengsi áræddi að læða mjósleg-
inni hendi sinni í sterklegan
hramm bónda, eins og vildi
hann á þann innilega hátt biðja
um fyrirgefningu á yfirsjón
sinni og þvi, sem gerzt hafði og
kynni að gerast.
Bóndi lét það gott heita. Leit
ihugandi niður á ljósan hrokk-
inkollinn við hlið sér og fann,
að þrátt fyrir allt kunni hann
undarlega vel þessari grönnu
og köldu lúku, sem leitaði
skjóls í þykkvum og heitum
lófa hans.
Kvikmyndir
Frh. af bls. 4.
annarri, en hvorug stúlknanna
er fær um að gefa eða þiggja,
þær lifa í eins konar tómarúmi.
En meðfram söguþræðinum um
Maríurnar kemur Chytilová að
alls konar innskotum og áróðri
gegn karlmönnum. Nýlega hef-
ur Chytilová lokið við aðra
mynd í Belgíu, „The Fruit of
Paradise", fantasiu með súrreal
istísku yfirbragði, um unga
stúlku sem ýtir á eftir eigin
eyðileggingu af persónulegum
og hugsanlega af óviðráðan-
legum ástæðum.
Chytilová segist fyrst og
fremst hafa áhuga á öllu er
varðar konuna, og þar með
einnig jafnrétti kvenna, en seg
ist þó á engan hátt vilja spilla
samskiptum sinum við karl-
menn.
Agnes Varda hefur hins veg-
ar ekki látið á því bera í mynd
um sínum, að hún helgi sig
kvenréttindabaráttunni í rík-
um mæli, nema ef vera skyldi í
síðustu mynd hennar „Lions
Love“.
Varda er þekkt hér á landi
fyrir „Le Bonheur" (‘65) en
síðan hefur hún gert „Les Créa
tures“ (‘65), þar sem húnbland
ar saman raunveruleika og hug
arburði í einn hrærigraut, og
tvær stuttar áróðursmyndir,
„Black Power" (‘67), um
Svörtu Pardusdýrin og einn
þátt átti hún í „Loin du Viet-
nam“ C67), ásamt þeim Godard,
Resnais, Klein, Ivens og Lel-
ouch.
Varda er gift franska leik-
stjóranum Jaques Demy („Stúlk
urnar frá Rochefort (‘66)) en
hann lauk við myndina „The
Model Shop“ í Ameríku 1968.
Á meðan dundaði Varda sér
„underground" og lauk við
myndina „Lions Love“ á sið-
asta ári. Með helztu hlutverk
fara þeir Gerome Ragni og Jam
es Rado, höfundar söngleiks-
ins „Hair“, og Viva, skærasta
stjarna Andy Warhols. Auk
þeirra kemur leikstýran Shirl-
ey Clarke fram í myndinni og
leikur sjálfa sig.
Þrátt fyrir mjög fáa tækni-
menn og aðeins 20 síðna hand-
rit, af hverju u.þ.b. þrír fjórðu
voru viðtöl. befur Varda tekizt
að framleiða mjög lýriska og
sérstæða mynd, sem álitin er
hennar bezta til þessa, að „Le
Bonheur" hugsanlega undan
skilinni. Undir lok myndarin.
ar hefjast umræður milli Rado,
Viva og Ragni um hið erfiða
meðgöngutímabil konunnar og
skiptir það engum togum að
þau halda út á götuna og fylla
íbúðina snarlega af börnum.
Annar karlmannanna er samt
ekki alveg laus við allar
áhyggjur: „Getum við skemmt
þeim og komið í veg fyrir að
þeim leiðist, áður en okkur fer
sjálfum að leiðast?" spyr hann.
Og einmitt I þessu, segir
Varda, gæti hugsanlega legið
hugmynd að næstu mynd henn
ar, sem mundi fjalla um jafn-
rétti kvenna, þ.e. hún á að sýna
fram á, að konan þurfi að lifa
fyllilega sjálfstæðu lífi eftir
giftingu i staðinn fyrir á und-
an.
Susan Sontag var gagnrýn-
andi, áður er, hún fann sig
krn'iða til að sanna fyrir heim-
inum að hún gæti gert betri
myndir en margar af þeim sem
hún skrifaði um. Varð úr því
„Duet for Cannibals" (68), en
áhorfendur urðu annað hvort
syfjaðir eða yfir sig hrifnir. Nú
er Susan lögð af stað með aðra
mynd fyrir Sandrews Prodution
í Stokkhólmi, sem ber nafnið
„Brother Carl“. Hefur litið
frétzt um efm þessarar mynd-
ar annað en að hún er keim-
lík hinni fyrri og fjalli um kyn
líf tveggja hjóna, en að þessu
sinni er þriðja aðilanum — bróð
annars eiginmannsins — bætt
inn í til að flækja málin frekar.
Barbara Loden er leikkona, en
er ef til vill þekktari undir
nafninu Mrs. Elia Kazan. Frú
Loden hefur skotið fröken Son
tag ref fyrir rass, þvi að mynd
hennar, „Wanda“, sem hún
skóp handrit að, leikstýrði og
lék aðalhlutverk i, er valin
sem eina ameríska myndin til
sýninga á kvikmyndahátiðinni í
Feneyjum núna i haust. Mynd-
in var gerð fyrir réttu ári síð-
an. „Allt, sem ég get raunveru-
lega sagt um myndina er að
hún er um stúlku, sem alls enga
stefnu hefur í lífinu, stúlku,
sem að lokum lendir í slagtogi
með manni, sem hefur alranga
stefnu. Ég mundi ekki kalla
þetta ástarsögu, þetta er frem-
ur saga um villuráfandi ver-
aldarræksni, sem ekki lifa,
heldur eru aðeins til, leiksopp-
ar augnabliksins, stefnulaus."
Svo mörg voru þau orð.
Hvort einhver þessara mynda
hefur áhrif á kvenréttindabar-
áttuna í heiminum í dag, skal
ég láta ósagt. Hins vegar get-
um vér verið öldungis óhrædd
ir um að þessar myndir hleypi
nýju blóði i íslenzkar rauð-
sokkur, ef við getum treyst á
hefðbundna afgreiðslu kvik-
myndahúsanna hér heima.
Útgefandi: Hif. Árvakur, Reykjavik.
Framkv.stj.: Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar: Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráö Jónsion,
Ritstj.fltr.: GIsli SigurCcson.
Auglýsingar: Árni Garðar Krijtinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Simi 10100.
Glugginn
Frh. af bls. 14
Eftir að hann gerðist leikari, varð hann árum saman að smávinna
sig upp í áliti sem leikari á Broadway. Á endanum fékk hann gott hlut-
verk, en það stóð ekki lengi, og oft var hann svo langt niðri, að
hann átti ekki einu sinni peninga fyrir mat. Arið 1956 kvæntist hann
IMeile Adams, fallegri, dökkhærðri stúlku, sem þá dansaði í söngleik á
Broadway. Oft gekk illa hjá þeim og eftir tveggja ára sambúð var svo
komið, að þau voru að hugsa um að flytja til Ástralíu og setjast þar
að. En þá bauðst honum hlutverk í einum stuttum sjónvarpsþætti í
Hollywood. Þau fóru þangað og hann stóð sig vel í hlutverkinu og var
boðið fast hlutverk í sjónvarpsþætti, sem gekk í nokkum tíma. Þetta
var kúrekaþáttur — Wanted: Dead or Alive. Siðan bauðst honum lítið
hlutverk í mynd með Frank Sinatra: Never So Few. Á eftir fylgdi svo
hið fræga hlutverk hans sem byssubófi í likvagni í myndinni The
Magnificent Seven — Sjö hetjur — þar sem hann skyggði gjörsamlega
á aðalstjörnuna, Yul Brynner, og varð stjarna sjálfur fyrir. Siðan kom
myndin Flóttinn mikli, þar sem hann sýndi listir sínar á vélhjóli, en
erfiðustu þrautirnar lék annar kappi fyrir hann.
„Ég var alltaf að reyna að stökkva á hjólinu yfir gaddavírsgirðingar,
en ég datt bara beint á hausinn, og þá var annar fenginn til að leika
þessa þraut fyrir mig."
Síðan kom lægðartími í frægðarsögu hans með myndunum War Lover,
Cincinnati Kid, Sand Pebbles, Love With The Proper Stranger og
Nevada Smith. Hann hefur lítinn áhuga á að ræöa um þessar myndir,
sem þó voru alls ekki slæmar. Hann var útnefndur til Óskarsverðlauna
fyrir leik sinn í myndinni Sand Pebbles, en fékk þau þó ekki. En það
var ekki fyrr en í myndunum The Thomas Crown Affair og Bullitt,
sem hann sló i gegn á ný.
Hann ætlar sér ekki að falla niður af tindinum aftur, svo hann
passar sig á að lenda ekki í ónáð hjá kvikmyndaframleiðendum vegna
kappakstursástríðunnar. En hann verður þó að fá að rasa út með því
að aka hratt. Hraðinn hefur alla tíð veitt honum nauðsynlega útrás.
Fyrir utan heimili hans standa fjórir bílar, Excalibur, Ferrari, Chevrolet
og Jaguar, auk sex vélhjóla. Og hann á það til að þjóta í einhverjum
bílnum eða á vélhjóli út á strætin eða út í eyðimörkina. Sagan segir,
að lögregluþjónar á vélhjólum bíði stundum fyrir utan hliðið, tiibúnir
að reyna að ná honum. En hann hefur alltaf stungið þá af, áður en þeir
komast út að næsta götuhorni. Þeir ná honum aldrei til að sekta hann.
svo að þeir verða senda sektarmiðana í pósti heim til hans. Og Steve
hefur líklega efni á að borga nokkrar sektir, svona af og til.
20. sept. 1970
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 15