Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1970, Blaðsíða 1

Fyrir skömmu urðu nokkrar
umræður í blöðum um Lögberg
á Þingvöllum. Voru þær vakt-
ar vegna gamals fólks, sem átt
hafði í erfiðleikum að komast á
þennan helga stað, en var kom-
ið um langan veg. Að sjálf-
sögðu voru ferðalangarnir og
leiðsögumaður þeirra ekki i
neinum vafa um, hvar Lögberg
væri að finna á Þingvöllum.
Þeir lögðu leið sína upp Al-
mannagjá, að fánastönginni,
sem þar rís á austurbarminum.
Og fánastöngina hafa menn
auðvitað reist í þeirri trú, að
þarna sé Lögberg hið forna. Og
til áréttingar hefur Lögbergs-
nafnið verið klappað í stein,
sem komið er fyrir á hæðinni á
eystri gjárbarminum.
Nú fer þvi fjarri að ég sé að
gagnrýna það að menn
leggi leið sina á Lögberg á
austurbarmi Almannagjár. Sam
kvæmt hefðbundnum og viður-
kenndum skilningi er Lögberg
þar og hvergi annars staðar á
Þingvöllum. Vil ég þessu til
áréttingar leyfa mér að vitna til
nokkurra kennslubóka, sem
kenndar eru i skólum landsins.
1 Islandssögu, sem kerind er í
barnaskóla segir á þessa leið:
„Lögberg ætla menn nú, að
verið hafi á austurbarmi Al-
mannagjár, nokkru vestar en
Öxará fellur úr gjánni niður á
vellina, þar sem Alþingi var
háð árið 1930. Þaðan hallar of-
an að ánni, og á tungunni milli
árinnar og gjárinnar eru búðar
rústirnar flestar. Er sýnilega
forn vegur upp í gjána hjá
Lögbergi, en þar fyrir framan,
litlu nær vatninu, hefur verið
brú á ánni og lögréttan háð á
völlunum hinum megin Öxarár.
Enginn ræðustóll gat verið
betri en Lögberg. Hér safnað-
ist þingheimur saman uppi í
Almannagjá, en hún er hér all-
breið og sléttlend og rúmar
mikinn mannfjölda. En hvert
orð, sem af Lögbergi er talað,
bergmálar hátt og snjallt út yf-
ir gjána frá hamraveggnum,
sem gnæfir hátt við loft gegn
Lögbergi. Á Lögbergi stóð lög-
sögumaðurinn, er hann sagði
upp þingsköpin, lögin og álykt
anir lögréttunnar. Þangað
gekk allur þingheimur í skrúð-
göngu í þingbyrjun. Þar aug-
lýstu menn ýmislegt, sem kom
þinginu ekki við, en ætlazt var
til að margir vissu, t.d. um
Jón Hnefill Aðalsteinsson
FYRRI GREIN
hólmgöngur milli merkra
manna, stór heimboð o.s.frv."
Þetta er kennt í íslenzkum
barnaskólum. Og í menntaskól-
um er mjög svipaðri kenningu
haldið á loft um Lögberg. 1
Nýrri Islandssögu er komizt
þannig að orði:
„Lögberg var miðstöð alþing-
ishalds á þjóðveldisöld. Það
var á eystribakka almanna-
gjár; þar var hlaðinn allmikill
stallur, og átti þar lögsögumað-
ur sæti, lögsögumannsrúm, óg
þar hafa goðar og aðrir höfð-
ingjar safnazt saman við laga-
uppsögn og tilkynningar lög-
sögumanns. Að Lögbergi fluttu
menn ræður í mikilvægum mál-
um, þar lýsti Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði, að allir skyldu
kristnir á landi hér, þar var
Gamli sáttmáli kunngjörður, og
þar hefur allsherjargoðinn
helgað þing bæði í heiðnum og
kristnum sið. Það er helgasti
staður hér á landi; við hann
eru mikilvægustu atburðir í
sögu þjóðarinnar tengdir fram
til ársins 1271, þegar breyting
var gerð á skipan alþingis. Ár-
ið 1944 endurreisti alþingi Is-
lendinga lýðveldi á Islandi að
Lögbergi á Þingvelli við
Öxará.“
1 íslandssögu, sem kennd er
við Háskóla íslands, segir á
þessa leið:
„Miðstöð alþingishaldsins
var að Lögbergi, sem var á
austurbarmi Almannagjár.
Þar voru lögin sögð upp, nema
veður bannaði. Þaðan fóru lög-
réttur og dómar út til starfa.
Þar fóru fram þinghelgun og
þingslit, lýsingar ýmsar og
stefnubirtingar, og þar fluttu
menn erindi í heyranda hljóði.“
1 þessum þremur tilvitnunum
er gerð grein fyrir helzta hlut-
verki Lögbergs í þinghaldinu
til forna, en hlutverk Lögbergs
er nauðsynlegt að hafa i huga
í þeim hugleiðingum, sem rakt-
A. Búð Snorra Þorgrimssonar, goða, 11. öld. Síðar búð ýmissa
lögmanna, síðast Magnúsar Ölafssonar. — B. Búð (Valhöll)
Snorra Sturlusonar, d. 1241. Búðarleifar sjást ckki. Öruggar
heimildir eru ekki fyrir hendi, hver tjaldað hefur búða þessa í
fornöld, og er nafnið eftir ágizkun manna um 1700. — C. Lögrétta
hin forna. — D. Lögsögumannshóll.

mmmm
ALMANNAGJ,
Löcjbercj...,,
Spi«KP^PiÍÍiIsæp
• ',v • '■ ■~.íí
••tj*.
.ogrettap
sgflÉ

mm lisbúðarrimi)

mm

«