Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1970, Blaðsíða 8

1 júlímánuði sl. luku þrir
kornungir íslenzkir listamenn
við að myndskreyta einn
stærsta húsvegg, sem islenzkir
myndlistarmenn hafa fengið
tækifæri til að glíma við til
þessa. Sennilega mun aðeins
lágmynd Sigurjóns Ólafssonar
á stöðvarhúsinu við Búrfell
vera stærri og viðameiri. Að-
dragandi þessa gleðilega við-
burðar er sá, að í smábænum
Brande á Jótlandi tóku fyrir
fáeinum árum tveir borgar-
ar, læknir og lögfræðingur tal
saman um útlit bæjarins, sem
þeim þótti öðru fremur ömur-
legt og litlaust, og hverjir
væru möguleikar til úrbóta. Þá
fæddist sú hugmynd að fá lista-
menn til að lífga upþ gafla hús-
anna. Þeir gerðu það hvor
tveggja af áhuga fyrir listinni
og í þeirri von, að það ýtti und
ir upplífgandi hræringar í bæn
um.
Áhugi þeirra beindist að því
að þessi snjalla hugmynd hazl
aði sér völl gegn því tilbreyt-
ingarleysi og þeim doða sem
ríkt hafði í bænum og markað
svipmót hans fram til þessa.
Hugmyndin heppnaðist, og í
dag hefur bærinn skipt um
svip.
Á þessum árum einkenndist
bærinn af ósjálegum ,smábæjar
húsum, sem hafði verið hrófl-
að upp i flýti eftir brjóstviti
byggjenda, eins og oft vill
verða við svipaðar aðstæður,
án tilfinningar fyrir fegurð og
skipulagi. Bærinn er viðkomu-
staður járnbrauta um Jótland
og var í engu frábrugðinn öðr-
um slíkum, hvað andrúms-
loft snertir, líflaus og grár.
Hann var frá fyrstu tíð algjör
eyða, að því er arkitektúr, feg
urð og skipulag snerti.
I framhaldi þessarar hug-
myndar hinna tveggja fram-
takssömu borgara fóru ungir
danskir málarar að fá verkefni
við að mála einn og einn hús-
gafl, og á nokkrum árum hef-
ur bærinn skipt um yfirbragð,
andrúmsloftið léttist og svipur
bæjarins varð litríkari. Hjá því
varð ekki komizt, að margir
ibúar bæjarins mótmæltu breyt-
ingunni kröftuglega og álitu
þetta skemmdarverk, eins og á
sér iðulega stað, þegar um er
að ræða fóik sem hefur sam-
lagazt staðbundnu umhverfi og
lítur allar breytingar, sem fara
í bága við vanann. illu auga.
Á slíkt einkum við, þegar um
er að ræða ólistrænar fram-
kvæmdir í fögru umhverfi, því
að ekki má hrófla við blund-
andi kennd. Hin rika, eðlis-
læga og aðdáunarverða tilfinn-
Eitt af hi.nuim umtöluðu gaflmál-
verkum í Brande.
eru menn nú knúnir til að
staldra við og virða fyrir sér
furður forma og lita. Og menn
þurfa að horfa vel, skoða
hvern vegg fyrir sig og athuga
áhrif hans á heildina — hug-
leiða breytinguna, sem skreyt-
ingin hefur framkallað til góðs
eða ills, — þvi að vitaskuld
eru listamönnunum mislagðar
hendur.
Það þykir sjálfsagt mál, að
þeir sem til borgarinnar koma,
skoði gaumgæfilega hús eftir
hús — skoði myndir á göflijm
og lesi ljóð á öðrum. Breyting-
in er mikil svo sem sá vinsæli
framsláttur gefur til kynna, að
hið eina, sem forvitnilegt gat
talizt i bænum til augnayndis
fyrir nokkrum árum, er menn
komu þangað, hafi verið ham-
farir go-go-stúlkunnar Jytte
frá Vejen á Hótel Brande, en
nú er allur bærinn samfellt
skemmtisvið.
Bragi Ásgeirsson
VEGG- OG
GAFLAMÁLVERKIM
í BRANDE
ing forfeðra okkar fyrir nauð-
syn þess, að býli, þorp og borg
ir þurfi að falla eðlilega að um-
hverfi og landslagi, virðist
mjög víða hafa glatazt, er hraði
nútimans hélt fyrir alvöru inn-
reið sína í daglegt líf manna.
En smám saman tóku augu
fleiri og fleiri Brandebúa að
opnast fyrir gildi þessara fram
kvæmda, ekki sízt þegar bær-
inn tók að vekja umtal um land
allt fyrir þetta óvenjulega fram
tak sitt og þeim fer jafnt og
þétt fækkandi sem fordæma. Og
nú í sumar eru myndlistarmenn
annarra Norðurlanda orðnir
þátttakendur í leiknum. Ungum
myndlistarmönnum, sem framúr
þykja skara, jafnvel varla
sloppnir úr virðulegum eða
byltingarkenndum listaskólum,
var sl. vetur boðið að velja sér
húsgafla til listrænnar með-
ferðar.
Jafnframt þessu voru 20 nafn
fræg skáld af yngri kynslóðinni
beðin um að yrkja ijóð á vegg-
ina, sem hefur verið gert. Nú
er svo komið að Brande er á
allra vörum fyrir þetta fram-
tak, og þar sem menn áður
gátu með góðri samvizku þotið
framhjá í farartækjum sinum,
Verkefnið, umsköpun dauðs
bæjar í lifandi, þróast jafnt og
þétt. 1 samvinnu við norræna
listamenn, Sáttmálasjóð, menn-
ingarsjóð Norðurlanda og Lista
félag Mið-Jótlands hefur mynd
skreyting bæjarins Brande ver-
ið haldið áfram. íslenzku lista-
mennirnir þrír, þeir Sigurjón
Jóhannsson, Tryggvi Ólafsson
og Þorbjörg Höskuldsdóttir
völdu sér það verkefni minnug
upprunans, að myndskreyta
stærsta húsvegg bæjarins, sem
er á „Martinsens Tekstil-
fabrik". Almenningi eru nöfn
þessa unga fólks naumast mik-
ið kunn hérlendis, og þess skal
þvi getið til fróðleiks, að
Tryggvi Ólafsson frá Norðfirði
er skólaður úr Myndlista- og
Handíðaskóla Islands og listahá
skólanum í Khöfn. Hefur dval-
ið með konu og börnum i 9 ár i
Höfn. Hann hélt sína fyrstu
sýningu hér heima í Gallerí
S.Ú.M. í fyrra með uppörfandi
árangri og hefur tekið þátt í
ýmsum samsýningum. Sigurjón
Jóhannsson nam sömuleiðis í
H.M. skólanum. Hefur stundað
framhaldsnám í London og hin
siðustu ár í Höfn. Hefur hann
átt myndir á mörgum samsýn-
ingum ungra listamanna heima
og erlendis. Þorbjörg nam við
myndlistarskólann við Freyju-
götu og hefur hin síðari ár num
ið við listaháskólann í Höfn. Hún
hefur vakið athygli á nemenda-
og samsýningum fyrir teikning
ar sínar og grafík. Verkefnið
mun fyrst hafa komið til tals i
nóvember sl. Varaformaður
Listafélags Mið-Jótlands bað
þau um að gera uppkast að
veggskreytingu og máttu þau
velja um 5 gafla. Þeim var síð-
ar boðið á staðinn ásamt skáld-
unum 20, sem yrkja áttu ljóð
á húsveggi bæjarins. Ákváðu
íslendingarnir eftir nokkra um
hugsun að mála á fyrrnefndan
vegg, sem reyndist 33x4 metrar
að stærð.
Framvinda verksins fólst svo
í því, að hver u'm sig leitaðist
við að skapa sér persónulega
hugmynd um lausn verkeínis-
ins, og svo voru tillögurnar yf
irfarnar og ræddar sameigin-
lega á fundum. Síðan var gert
módel af múrnum, og unnu þau
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
20. siepit. 1970