Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1967, Side 1
Hörmangarafélagið
varð illa þokkað á íslandi
en heima fyrir gæddi það
áhrifamiklum embættismönnum,
etatsráðum og jústisráðum, á söltuðum
sauðatungum, kjöti og fiski.
BFTIR JÓN KRISTVIN MARCEIRSSON
SAGNFRÆÐINC
Tunun- Aðrar Kinda- Sauða-
þorskur: fiskaf- kjöt: tungrur:
Hörmangaarafélagið, sem annað-
ist íslandsverzlunina 17i43—1758, hefur
ekki hlotið góð eftirmæli á íslandi. Það
gerði víst lítið til að koma sér í mjúk-
inn hjá Islendingum. (Um verzlun þess
á íslandi, sjá t.d. Saga íslendinga 6.
bindi, Ms. 288—290 og 380—402). En
ekki fór félagið eins að alls staðar. A
hverju ári útdeildi það gjöfum til all-
margra manna í Höfn. Síðasta starfsár
þess, 1758, er þó engium gjöfum útbýtt.
Vörurnar eru yfirleitt skráðar til af-
hendingar á þeim tíma, er bor.garar í
Kaupmannahöfn birgðu sig upp af kjöti
og ömsum öðrum matvælum fyrir vetur-
inn, þ.e.a.s. á tímabilinu frá miðju októ-
bermánaðar til miðs nóvemlbermánaðar,
og er það var fullvíst, að félagið myndi
hætta að verzla á íslandi í lok ársins
1758, hefiur það víst ekki talið ástæðu
til að halda matgjöfum áfram.
Þær gjafir, sem hér er um að ræða,
eru ýmiskonar íslenzkar matvörur,
kindakjöt, sauðatungiur, tunnuþorskur
og ýmsar aðrar fiskafurðir, m.a. salt-
fiskur. (Hinar ýmsu fiskafurðir eru á
dönsku nefndar: Middel platfisk, Plat-
titlinger, Kliptorsk, Klipnakker).
Þetta skiptist niður á árin svo sem
hér segir: (Heila talan táknar heil-
tunnu, brotið: hálftunmur. Lísipund =
16 pund).
Þorsk'ur Aðrar Kinda- Sauða-
í tunnum fisk- afurðir kjöt tungur
tn lísip tn úr tn
6 8/2 168 9 23/2 3/4
1744 5 8/2 163 11 22/2 4/4
1745 7 7/2 182 14 22/2 5/4
1746 9 11/2 221 19 25/2 5/4
1747 8 13/2 220 19 25/2 1/4
1748 8 12/2 211 17 25/2 1/4
1749 7 10/2 193 14 23/2 1/4
1750 7 9/2 184 14 21/2 1/4
1751 6 8/2 171 11 22/2 1/4
1762 5 8/2 163 10 22/2 1/4
1753 4 6/2 140 8 20/2 0
1754 4 6/2 152 9 23/2 0
1766 3 6/2 13.2 6 23/2 0
1756 4 7/2 152 8 23/2 2/4
1757 3 7/2 140 7 24/2 1/4
Samt.: 86 126/2 2592 176 343/2 26/4
Á þessa skrá vantar lítilræði af smjöri
og tólg, sem endurskoðanda var úthliut-
að. Geta nú þeir sem gamarn hafa af því
að reikna, athugað hve miklu þetta
næmi í voru fé. Fiskafurðirnar mætti
þá meta sem saltfisk án þess að mikiu
skakkaði.
Sem sýnishorn skal hér birtur listi
eins ársins, eins og hann lítur út í bók
þeirri, sem félagið hefur notað til að
skrá í þessar gjafir sínar. Kallast sú
fróðlega bók á móðurmáli Hörmangara:
Det kongelige octroyerede Islandske
copmagniets deliberations og subscrip-
tions protocoll. Hér verður þó til hæg-
indaaiuka dregið saman í einn dálk allt
sem félagið úthlutaði af fiskafurðum
öðrum en tunnuþorski. Enn fremur er
h'ér þýtt á íslenzka tungu það sem á-
stæða þykir til. Árið sem valið er: 1748
(bls. 145—146).
Hans exellence Herr Admiral Suihm . . . .
Ochsen, stiftamtmaður ................
Adtzleu, étatsráð.....................
Basballe, étatsráð ...................
Barchmann, jústisráð..................
Leth, jústisráð ......................
Heltzen, jústisráð ...................
Drejer, jústisráð ....................
Pauli, jústisráð .....................
Bentz, jústisráð .....................
Torm, lögreglustjóri og etatsráð .....
Muhle, kammerráð .....................
Holst, kammerráð .....................
Rente skriver Olrog ..................
Hans fuldmægtig Johan Hjort ..........,
Lövenörn, etatsráð ...................
Wium, Cancelli forvalter .............
Wilschiöt, Commissariath skriver .....
Fischer, Material forvalter ..........
Winther, Materialforvalter ...........
Lumholt, Controleur ved börnehuusset
Mester Abraham Coté ved Börnhuusset
S. Bílle .............................
Block, prófastur við Frúarkirkju .....
Hvistendahl, kappellán við Frúarkirkju
Schiöt, Kapellán við Frúarkirkju . . . .
Brodersen, sóknarprestur við Nikulásar
kirkju ...........................
Reenberg, Kapellán við Nikulásarkirkju
Terckelsen, Kapelán við „
Kaasböll, sóknarprestur við Heilags-
andakirkju .......................
Wulff, Kapellán við Heilagsandakirkju
Hvid, prófastur við Hólmskirkju ......
Wulfqvast, kapellán vfð Hólmskirkju . .
Nimb, Kapellán við Hólmskirkju .......
Leth, prófessor og sóknarprestur við
Þrenningarkirkju .................
Olrog, Kapellán við Þrenningarkirkju
Holst, sóknarprestur við Christ kirkju
Bilsöe, sóknarprestur við Gamisons-
kirkju ...............................
urðir:
1 tn 8 lísip 1 tn
1 — 12 — 1 — 1/4 tn
1 — 8 — 1 —
1 — 8 — 1 —
1 — 10 — 1 —
1/2 — 4 — 1 —
1/2 — 4 — 1 —
1/2 — 4 — 1 —
1/2 — 7 — 1 —
1/2 — 7 — 1 —
1 — 8 — 1 —
1/2 — 4 — 1 —
1/2 — 7 — 2/2 —
1/2 — 7 — 2/2 —
1/2 — 4 — 1/2 —
1 — 8 — 1 —
1/2 — 8 — 1 —
1/2 — 4 — 1/2 —
2 —
1/2 —
1 — 6 — 1 —
4 — 1/2 —
1/2 —
6 — 1/2 —
3 — 1/2 —
3 1/2 —
6 — 1/2 —
3 — 1/2 —
3 — 1/2 —
6 — 1/2 —
3 — 1/2 —
6 — 1/2 —
3 — 1/2 —
3 — 1/2 —
6 1/2 —
3 — 1/2 —
3 — 1/2 —
6 1/2 —
Við eitt nafnið, Lumholt, stendur:
,,NB ej modtaget".
Síðan, á eftir listanum, er færð inn
ser í lagi, matargjöf handa Sören Ped-
ersen endiurskoðanda (revisor). Hann
fær:
2 lunnur kindakjöt
% tunnu af þorski
8 lísipund af öðrum fiskafurðum
4 lísipund af tólg
% tunnu af smjöri.
Þessar matargjafir á pakkhúsmaður-
inn, Hans Hansen Chovert, að afhenda
og síðan verður það fært honum sem
útgjöld. Vér tökum danska textann
með til að þetta verði enn skýrara:
ísafjörður nokkrum áratugum eftir að
Hörmangarafélagið hætti verzlun á Is-
landi.