Lesbók Morgunblaðsins - 22.10.1967, Blaðsíða 12

ÞJORSARDALUR
Á FÖGRUM
SUMARDEGI
Þa3 var viturleg; ráðstöfun hjá framkvæmdaaðil-
um við Búrfell að beina forvitnum ferðalöngum
upp á fjallið með því að gera þangað ágætan veg
og i rauninni fæst betra yfirlit yfir framkvæmd-
irnar þaðan að sjá en ncðan af undirlendinu. Ofan
af Sámstaðamúlanum sézt vel yfir Þjórsárdalinn,
þar sem byggð lagðist í eyöi af völdum Heklugoss
árið 1104. Næst á myndinni er Fossá en fjær er
Þjórsá og til hægri á myndinni eru vikrarnir
svonefndu. Það hefur vakið athygli, að sjá iðgræna
vin í þessari eyðimörk nálægt bökkum Fossár, en
þar hefur verið gerð atliyglisverð tilraun til að
græða upp sandinn og má af því ráða, að öll þessi
mikla eyðimörk geti orðið græn og fögur yfir að
líta. Myndin hér að ofan er tekin ofan af Sám-
staðamúla á sólbjörtum sumardegi í júlí en þá
var ömurlegt um að litast þarna. Þurrkar höfðu þá
verið um nokkurt skeið og vindur var norðlægur
og Ijósgráir sandstrókarnir stóðu hvarvetna hátt
til himins. Þetta mikla vandamál hrópar á Iausn
og hér verður að koma til samstillt átak þjóðar-
innar allrar. Þetta er einsltonar landhelgismál, sem
öllum kemur við; meðan stórstígar framkvæmdir
eiga sér stað á öllum sviðum, er ekki hægt að láta
það viðgangast að sjálft landið blási í svartan
sand. Uppblástur er raunar miklu víðar en í
Þjórsárdal og jarðvegseyðing er uggvænleg. Stór
svæði eru svo að segja á heljarþröm vegna of-
beitar, en auðveldara er að hefta þessa þróun,
meðan einhver grasrót er enn við líði.
Jóhann Hannesson prófessor:
NÝR átrúnaður
pólitík
OG SOR
Tilgangurinn með þessari litlu grein
— og annarri, ef Guð lofar. er að flytja
nokkur minnisverð tíðindi, sem ættu
að vekja fögnuð meðal manna, sem
vilja fá „nýtt orð“, vingltrúarmanna
vorra, hringlanda og andablöndunga í
landi voru, eða svo notuð séu orð stór-
skáldsins, meðal „animista" og „ske-
manna“ á íslandi. Vér höfum nýlega
heyrt um Bahaismann, sem margir þykj-
ast geta fullyrt ýmislegt um, án þess
að vita þó nokkuð, sem mark er á tak-
a:idi. Er þó átrúnaður sá heldur lítill
og veikbyggður fugl á móti þeim vold-
uga erni, sem stefnir til vor úr austri,
Sóka gakkai, se-m skapaður er eftir síð-
ust.u tízku í heimi nýtrúarbragða utan
kristninnar.
Það hefur verið lenzka meðal vor að
láta sér vei líka alls konar villukenn-
ingar, útþynningar, falsanir og rang-
túikanir á vorri eigin trú, hinni eveng-
elisk-lúthersku, tala illa um kirkjur ná-
grannaþjóðanna og suma afbragðs-
menn lútherskunnar, svo sem Hallesby,
rétttrúnaðarmenn, pietista, umbótamenn
í lút'hersku helgihaldi og kaþólska
menn í samtímanum; sömuleiðis af-
flytja menn „siðferðLspostula“ og
„dogmatikina" — um leið og menn
fagna alls konar vitleysum og hringli
og öndum, hálfholdguðum, van-
hoidguðum og óholdguðum. Fáfræði
manna um eigin trú er orðin stórfurðu-
Leg, enda er fermingarundirbúningur
orðinn svo útþynntur allvíða að telj-
ast verður með endemum. >á segir
sumit ungt fólk að fermingin sé orðinn
hreinn skrípaleikur — en það sagði
Lúther líka á sinni tíð; ,,Narrenspiel“
var það orð, sem hann notaði.
Útþynningar, falsanir og vill.ur í
vorri eigin trú hljóta að gera kirkjuna
hola að innan, tómlega og kalda, og
hafa þegar á undanförnum áratugum
gert það verulega. Beztu menn meðal
presta veita að vísu góða þjónusitu, eins
lar.gt og þeir geta, við skírn, giftingar,
gieftranir og fleiri embætfisverk, en
minna kveður að boðun lögmáls og
evangelíums, sem er aðalsmerki
lútherskrar kristni.
En sú hreyfing, sem hér skal lýsa, er
einnig alvarlegt mál fyrir stjórnmála-
menn vora og blaðamenn, því Sóka
gakkai kann að safna pólitísku fylgi,
og þeir kunna að láta hlöð lifa án
rikisstyrks.
1. Nafnið „Sóka gakkai“ merkir
„Samfélag tii siköpunar verðgilda11 og
hefir að vís.u sézt á prenti í blöðum
vorum, þar sem undirritaður hefir áð-
ur vikið að hreyfingunni, og blöðin
komust ekki hjá því að geta hennar og
minnast á Komeito flokkinn í sambandi
við síðustu kosningar í Japan. Flestir
landsmenn munu þó hafa gleymt hvoru
tveggja nú. En það hafa menn ekki gert
eriendis. Engir nema Sóka gakkaiar
sjá/lfir vænta þess stjórnmálasigurs, sem
þeir unnu, og fyrir fám árum bjugg-
ust trúarbragðavísindamenn alls ekki
við að hreyfingin m.undi útbreiðasit neitt
að ráði utan Japan.
2. Saga hreyfingarinnar er ekki löng,
en hreyfingin hefir vaxið með ótrúleg-
um hraða, og hefir í því efni heimsmet
í nútímanuim. Eftir báðar styrjaldir
spruttu upp margir átrúnaðarflokikar í
Japan, þar á meðal um þrjú hundruð
eftir síðasta atórstríð. Einn flokkurinn
gerði t.d. rafmagnið að guði og Thomas
Edison að æðsta spámanni, en varð
skammiífur. Þó lifa um hundrað og
sjötíu trúarflokkar, flestir með ein-
hvern kjarna Búddhadóms eða Shinto-
isma í sér fólginn. Þannig dýrka menn
einn ungan umferðarguð, til að hann
verndi þá í bílauimferðinni.
Nánasta forsaga hreyfingarinnar er
sú, að japanskur kennari, Makiguchi,
tók að rannsaka kjarna Búddhadóms
árin 1930-32, ásamt nokkrum öðrum
óhugamönnum. Þeir mynduðu eins kon-
ar námsflokka, en yfirvöldin fengu á
þeim illan bifur og stungu Makiguchi í
fangelsi, og héldu honum þar, unz hann
dó. En hann átti sér tryggan lærisvein,
Toda að nafni, er skrifaði hjá sér kenn-
ingar Makignchi, hugleiddi þær og rað-
aði þeim niður. Liðu svo nokkur ár.
Eftir ósigurinn í síðasta stórstríði sté
Toda fram með kenningar sínar og frá-
bært skipulag fyrir nýjan átrúnað, og
skóp Sóka gakkai í þeirri mynd, sem
hún hefir nú. Segir í heimildum frá
1962, að Toda hafi tiltekið ákveðinn
tímafrest, og áður en sá frestur rynni
út, ætti Sóka gakkai að hafa áunnið sex
hundruð þúsund fjölskyldur, en að öðr-
■um kosti skyldi líkama hans sjálfs varp-
að í Tókíoflóann. Þess gerðist ekki þörf,
því áður en fresturinn rann út, taldi
fiokburinn rúmlega eina milljón fjöl-
skyldur.
3. Frábært skipulag einkennir Sóka
gakkai, en það mun vera hin sérkenni-
lega snilld í samtengingu skipulags,
kenningar, tilbeiðslu og trúræns eld-
móðs, sem gerir hreyfinguna að því
siórveldi, sem hún er orðin. Jafnan er
að því stefnt, að heilar fjölskyldur
ávinnist, en þeim er síðan skipað sam-
an í liernaðarlegar einingar, sem aftur
mynda stærri deildir og heildir. Sam-
hliða þessu er pólitískt skipulag, seim er
nauðsyrulegt, af því að átrúnaðarflokkur
má ekki sem slíkur bjóða fram til þings,
samkvæmt japönskum lögum. Það er
stjórnmálaflokkur trúarhreyfingarinn-
ar, sem ber heitið Komeito. Það nafn er
r.ú kunnugt um heim allan, því flokk-
urinn hefir unnið á í hverjum nýjum
kosningum, og aldrei tapað þingsæti
fyrir öðruim. Markmiðið er velferðar-
ástand, líkt og í velferðarríkjum vorum,
en gengur lengra, stefnir sem sé einnig
að því að gera menn andlega hamingju-
sama, glaða og sigurvissa. Allsherjar
hamingja á ölLum sviðum mannlegs
lífs er markmið þessa trúarlega stjórn-
málaflokks.
Leiðtogum hreyfingarinnar og stjórn-
málaflokksins hefir tekizt að tengja
saman þjóðerni, átrúnað. félagsmál,
stjórnmál og umhyggju um velferð ein-
staklinga í eina liugsjónafræðilega
heild, með sterkum sósíalistiskum blæ,
í trúarlegri hrifningu, sem heldur öllum
eða nálega öllum þessum milljónum
vakandi, tilbiðjandi og vinnandi í senn.
Hér tengist sem sé saman dugnaður,
heppni og áhugi.
4. Afstaðan til kristindómsins og ann-
arra trúarbragða er í stuttu máli sú
að þeim beri að útrýma, en útbreiða
Sóka gakkai um alla jörð. Ekki hefir
hreyfingin vopnazt enn sem komið er,
en duglegir unglingar slá menn niður
með hnefunum, ef þeir hitta erfiða and-
stæðinga. Meginaðferðin er þó sú, að
gefa vantrúuðum mönnum engan frið,
fyrr en þeir taka trú, og hella alls
konar hrákspám yfir trúlausa menn óg
þrjózka. Verða menn því oft að flytja
búferlum til að fá frið, ef Sóka gakkaiar
eru margir í nágrenninu. Þjóðernisþætt-
irnir í átrúnaðinum hafa verið það
sr.arir, að menn spáðu hreyfingunni að
vísu mikilli útbreiðslu í eigin landi, en
lítilli með öðrum þjóðum, og var undir-
ritaður einnig þeirrar skoðunar. Sólca
gakkai var bönnuð í nágrannalöndun-
um, Kóreu og Formósu — um Kína þarf
varla að spyrja. En viti menn, nú telj-
ast þegar þrjú þúsund fjölskyldur til
átrúnaðarins í Kóreu og óákveðinn
fjóldi í Thailandi og Formósu. í Vestur-
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. október 1967