Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1966, Blaðsíða 9

Akureyri, Isafirði, Akranesi og í Vest-
mannaeyjum og Keflavík og að sjálf-
sögðu í Reykjavík, hvar ég hélt sýningu
nú í vetur.
— Seldirðu margar myndir í vetur?
— Já, þó nokkrar og þar gerði ég
einhver beztu kaup, sem ég á allri
minni lífsbraut hef gert hingað til. Á
sýninguna kom til mín bóndi nokkur,
Bjarni Guðmundsson að nafni, sem
kenndur er við Hörgsholt í Hreppum.
3jarni er maður skemmtilegur og hag-
yrðingur góður og varð hann svo hrif-
inn af myndunum mínum, að hann lang-
aði til að eignast eina, en þar eð hann
átti enga peninga, en 27 hross, bauð
hann mér 'hross fyrir mynd. Ég féllst
á kaupin, en sagði jafnframt, að ekki
gæti hann látið mig tvímenna með
frúna. Hann féllst á það og spurði,
hvort hann mætti þá ekki velja sér
aðra upp á sömu kjör, hvað ég einnig
féllst á. í gær birtist svo gamli mað-
urinn með tvo góðhesta, svo að öllum
líkindum förum við hjónin í reiðtúr um
næstu helgi. Vona ég, að báðir séu
ánægðir með kaupin, að minnsta kosti
erum við hjónin það.
Jr annig er á stundum unnt að fá
líf fyrir list, sé hún nógu lífræn, hugs-
um við og bros'um að sögunni. Við
spyrjum nú Svein, hvenær hann hafi
hafið þetta tómstundagaman sitt og
hann svarar:
— Ég er fæddur á Skálum á Langa-
nesi 1925, en fluttist til Vestmanna-
eyja 9 ára gamall. Þaðan stundaði ég
svo sjó um mörg ár og var m.a. kokkur
á mótorbátnum Skaftfellingi öll stríðs-
árin og sigldi með fisk til Fleetwood.
Skipstjóri var Falli krati (Páll Þor-
bjarnarson), sá er bjargaði á stríðsár-
unum 53 þýzkum kafbátsrr.jinnuum sem
frægt er orðið. Á Halanum málaði ég
mína fyrstu mynd. 1’949 fór ég í Stýri-
mannaskólann og kynntist þá konunni
minni sem er borinn og barnsfæddur
IHafnfirðingur, svo að þar höfum við
skýringuna á því, hvers vegna ég fór
aldrei aftur til Eyja, nema til þess að
sýna myndir, segir Sveinn og brosir til
írúarinnar.
— Hvar lærðirðu svo að mála?
— Ég sendi nokkrar myndir til lista-
háskólans í Kaupmannahöfn ásamt um-
sókn um skólavist. Ég var síðan eitit ár
við nám þar, en hélt síðan til ítalíu
ásamt konunni minni, þar sem við skoð-
uðum listaverk gömlu meistaranna, en
á því held ég, að ég hafi nú lært mest.
Við spyrjum nú frú Solveigu, hvort
hún hafi ekki gripið í pensil, svona
annað slagið, og hún svarar:
— Mér hefur aldrei þótt gaman að
mála, en þó reyndi ég það í Ítalíuferð-
inni, þar eð allir voru símálandi, en ég
held ég hafi bara stælt bóndann — og
hún brosir.
A llt í einu rekum við augun í
mjög sérkennilega mynd, sem stendur
úti í horni í vinnuherberginu. Sveinn
segir okkur, að hún sé eftir Niels Vagn
Jensen, bróður Hendriks Vagns Jensens,
en með honum hefur Sveinn haldið
samsýningar í Danmörku. Niels þessi
fórst í fyrra, aðeins 25 ára gamall.
Hann hafði lagt upp í ferðalag suður í
Evrópu, ráðið sig á skip, sem síðan hafi
hvolft við Grikklandsstrendur. Hann var
sá eini, er fórst, vegna þess, að hann
fór undir þiljur til þess að bjarga mynd-
unum sínum og sökk með skipinu.
Þetta var efnilegur, ungur listamaður
og er mikil eftirsjá í honum.
— Ráðgerirðu sýningu á næstunni?
.— Ég á nú fimm myndir á sýningu
I Charlottenborg, svokallaðri Censur-
vorsýningu. Ég hef sýnt þar undanfar-
in ár, sýndi fyrst af aðeins eina mynd,
í fyrra tvær, en nú, eins og ég, sagði
áðan, t fimrn. .
Sveinn við vinnu i vinnustofu sinni.
— Svo að þú ert á uppleið?
— Ja, það skal maður vona, segir
Sveinn og hlær.
Ungi drengurinn frá Skálum, kokk-
urinn á Skaftfellingi, sem nú er vörður
laga og réttar í Hafnarfirði, hefur náð
Framhald af bls. 3.
angrar mig. Allir.allir reika þeir í
myrkri sínu — fyrir utan mig. Allir,
allir hafa þeir lært að þylja þessa mein-
ingarlausu fingrabókstafaromsur. Ég
ein er sjáandi, en þú getur talað við
mig á fingramáli.
Dag einn mun ég segja: Ég er líka
sjáandi. Þið getið ekki lengur leikið
á mig með þessum þjóðsögum ykkar.
Komið hingað og talið í alvöru >ess í
stað. Játið.
En ég fæ þá aldrei til að meðganga,
þótt ég yrði hundi'að ára. Það veit ég.
Stundum gerist ég efablandin í trú
minni:
Kannske geta þeir séð í raun og veru,
þegar öllu er á botninn hvolft? Öll
leikni þeirra, hraðinn, getan og fyrir-
gangurinn gæti bent í þá átt. En hvað
er það? Hvað gerist, ef maður sér?
Er það í rauninni nokkuð merkilegt?
Er nokkuð til, sem ég mundi skilja bet-
ur, skynja á annan hátt, ef ég gæti séð?
Hvað mundi ég annars sjá, ef svo færi?
Mig sjálfa? Mundi ég sjá sjálfa mig?
Aðra? Sjá þeir aðra? Heiminn? Lætur
heimurinn skoða sig?
Hendur mínar grípa fast um trjá-
grein. Ég finn safann slá eins og slag-
æð undir berkinum. Ég veit, hvað ger-
ist, þegar hárfínar æðarnar sjúga rak-
ann úr jarðveginum, sía næringarefn-
in og flytja þau í mildar matargerðar-
stöðvar blaðanna. Hvernig mold, leðja
og regn verður að blaðgrænu, jurt,
skugga, glöðum leik vindanna, skógar-
gróðri, er skýlir nekt landanna. Verður
timbur eftir dauðann. Verður hús,
brenni, og ljós og aska og mold, leðja
og regn.
Allt þetta veit ég, og ég hugsa um
það, meðan hendur mínar halda fast,
fast um ungu greinina. Og hvað sjá
þeir? Bara trjágrein. Eins og grófan,
snúinn kaðal. Þeir kalla hana ryðbrúna.
Eða gulgráa. Eða barkarrauða. Eða
glansandi sem silki, hrjúfa eins og
fílshúð, slétta eins og gúmmí. Hvað hafa
þeir svo haft upp úr krafsinu? Að sjá
og gefa þessu nöfn?
Ég las hjá einum höfundi í blindra-
leturs-bókasafninu:
„Trjástofnanir skörtuðu brúnum og
gráum blæbrigðum. En lengra burtu
léku fjólubláir voreldar í krón-
unum, og reyklituð hula hvíldi yfir
lundinum. Brátt mundi hann loga og
varpa gulgrænum bjarma á dimman
bari'skóginn i baksýn“. Ég sagði við
svo langt í frístundastarfi sínu að
verða hlutgengur á vórsýningunni í
Charlottenborg. Sveinn er enn ungur
maður. Það er því ástæða til að ætla,
að hann eigi enn margt gott ógert.
m. f.
sjálfa mig, að tré hans skörtuðu X og Y,
að greinarnar væru b-litar með z-blæ-
brigðum. Svona mörgum óþekktum
stærðum dembdi hann yfir mig í einni
svipan.
essa flóknu líkingu mundi ég
aldrei geta leyst. En sjálf er ég honum
óráðin gáta. Óþekkt stærð að eilífu.
Hann hafði aldrei einn einasta dag ævi
sinnar verið blindur eða heyrnarlaus.
Frammi fyrir honum er ég bæði X og
Y í einni persónu. Og hann mundi aldrei
fá mínar óþekktu stærðir að ganga upp.
Ókunnu stígarnir eru mínir vegir. Hann,
vesalingurinn, getur aðeins þrætt sig
gegnum heiminn eftir óreglubundnum
litasporum á penslaborði málarans.
Ég er svört kisa, lokað skrín, sem
einhver hefur læst til að fleygja síðan
lyklinum beint út í geiminn. Nú svíf-
ur hann um kring eins og þunglama-
legur fugl án hreiðurs.
Allir lífklumparnir á hinum enda
mörg hundruð fingra, sem dag hvern
snerta fingur mína og skilja eftir sinn
hljóðlausa boðskap. Svindlsneplar á
flögri yfir landamærin. Dulmálsskeyti
í njósnakerfi, er teygir sig úr einu landi
í annað.
En ég. Ég sit í mínu hlýja, loðna
myrkri, mínu hvíta, skínandi myrkri, í
minni skarkandi, bankandi, drynjandi
þögn og efast um þá. Ég efast um augu
þeirra og eyru.
Víst er það yndislegur draumur, —
er það ekki? Setjið eyru úr leir á leir-
krukkuna, og strax heyrir hún vatnið
gutla í sér. Þrýstið blárri marmarakúlu
inn í appelsínuna, og hún getur virt fyr-
ir sér sterka og litríka gróskuna um-
hverfis sig og séð í hægri augnkrókn-
um, hvernig daggardropi bisast hægt og
sígandi á blaðrönd, þenst út, hikar, bif-
ast upp og niður og síðan aíit í einu —
horfinn.
En ég, sem ekki sé, veit, að dropinn
lenti á höfðinu á gömlum froski og
splundraðist í þrjú hundruð milljónir
agna, — sumar „sýnilegar“, aðrar ó-
greinanlegar „berum augum“, en dagg-
arhula settist eins og kóróna á skall-
ann á dauðskelltuðu dýrinu, sem brölt-
ir á stað með flaksandi húðkápuna á
vit örlaga sinna ...
Falleg er sagan um eyrnaskelina og
augasteininn. Kannske hefur sá draum-
ur orðið til við hafið. Augun eru sögð
líta út eins og vatnið. Eyrun niða á
sama hátt og hafið. Svo segja þeir trú-
uðu. En ég er ekki frelsuð. Og heldur
ekki fjötruð. Ég sé og heyri utan augn-
anna, handan kallfæris. En ég er svo
slyng að ljóstra því ekki upp. Þeir
blaðra hins vegar um allt, hendur
þeirra tifa eins og lævirkjavængir í
ákefð sinni að kenna mér, — hrópandi
í sífelldri ástríðu sitt ákafa „Sérðu“,
„Hefirðu heyrt, að ... “ — líka til mín.
Ég tróna með mína vizku eins og
drottning í ríki sínu. Ég finn til ábyrgð-
ar gagnvart mínum nánustu. Hvernig
ættu þeir að fá afborið ailan sannleik-
ann?
K lindan, — hvað er það annað en
ranghverfan á draumi þeirra um augað?
Heyrnarleysið, — aðeins djúp þögnin
eftir að þjóðsögunum um eyrað er lok-
ið? Ég vil ekki deila með þeim birtu
þeirra og hljóðum. En samt verð ég
stöðugt að deila með þeim myrkri
þeirra og þögn. Kannske er ég þeirra
leyndi ótti. Með hógværð rekinn í
skammarkrókinn?
Ég vil ekki endalaust lifa gegnum
þá. En ef til vill lifi. ég í þeim? Þeir
loka augunum, — þar ér ég. Þeir halda
fyrir eyrun, — þar er ég. Þeir rétta
hjálparvana hendurnar út í tómið, —
þar er ég. Ó, mín kæru augu og eyru.
V.erið ekki hrædd. Ég er hér, alltaf. Ég
er einmitt til ykkar vegna. Ég er sog-
andi opið á botni vatnsins og veld ör-
lítilli og kyrrlátri hringiðu á yfirborð-
inu. Og ég veit, að ykkur finnst öllum
elskulegt að synda svo nálægt mér sem
unnt er. Þið getið hvorki heyrt mig
né séð, en þið skynjið mig, þegar berar
hendur ykkar kljúfa djúpið, og ég stafa
myrkur mitt beint á nakið hörund ykk-
ar.
En þetta er ekki satt. Við erum öll
í vatninu. Við erum öll á sundi í átt að
ókunnum botni. Við gleypum öll of
stóra gúlsopa af sannindum og getum
því ekki lifað á yfirborðinu lengur.
Réttu mér því höndina, svo að ég geti
skrifað í hana merkið „Hjálp“, rétt áð-
ur en ég drukkna. En skrifi ég það af
mistökum á nykurrósarblað, því að allir
með augu og eyru hafa fyrir löngu
sagt skilið við vatnið og horfið upp á
ströndina og snúið baki við mér, meðan
þungbúið þrumuský þokast upp fyrir
skógarjaðarinn og varpar skugga sínum,
eins og blásvartri tungu, á mitt vatn-
ið...
Hver tekur eftir bergmáli af svona
lítilli hringiðu? Enda er senn allt orð-
ið kyrrt. Það getur hver og einn þeirra
séð. Og hljótt. Það geta allir heyrt. Þeir
verða auðvitað að trúa sínum augum
og eyrum. Hvað annað ættu þeir að
geta treyst á, þegar ég uppörva þá ekki
lengur með efasemdum mínum?
Og ég sé strax hálffalinn ánægju-
glampa á andlitum þeirra, eins og ó-
sjálfráðan roða. Ég var sjónhverfing, —
nú eru þeir lausir við hana. Ég var of-
heyrn, — en nú er hún horfin.
Ég sé þá og heyri til þeirra, eins og
þeir líta út og láta, þegar þeir finna
lík mitt í vatninu með nykurrósarstilk
í geðsjúkri kreppu handarinnar.
E n hér er ég enn. Ég ætla að
halda áfram. Vera áfram. Ég er og ég
verð. Síðdegisregnið fellur á hörund
mitt, sem andar með mörg hundruð
gráðugum húðopum. Nasir mínar
skynja hljóð — láta gleði laufblaðanna,
þetta rólega bað rykkornanna, — hund
inn, sem leitað hefur afdreps á verönd-
inni hjá mér með rakan loðfeldinn. Nú
nasar hann viðkvæmt andlit mitt, og
ég veit, að hann segir: Geturðu ekki
talað?
Ég hefi lifað mína stoltu stund. Bráð-
um koma þjónar mínir úr yfirstéttinni,
— rússnesku furstarnir urðu leigubíl-
stjórar — og leiða mig inn. Þeir rnunu
fara að segja mér ákafir, að farið sé
að rigna, að Karó sitji við hlið mér, að
það sé indælt að fá regn eftir svo lang-
varandi þurrka, — og loks að á morgun
verði farið með okkur í ökuferð niður
að vatninu — I bað.
-LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9
SMÁSAGAN
27. febrúar 1966