Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1966, Blaðsíða 2

|l§!|k að er fleira konunglegf við
Cecil Harmsworth King
en nafnið. Hann er næstum því
tveir metrar á hæð, og hann er óum-
deilanlegur blaðakóngur Breta, að
vísu í harðri samkeppni við annan
blaðajöfur, Roy Thomson, nú Lord
Thomson of Fleet, sem sagt var frá
hér í Svipmynd Lesbókarinnar 5.
desember síðastliðinn.
Cecil King er stjórnandi fyrirtaekis-
ins „Internatio-nal Publishing Coi'pora-
tion“, sem ræður alls 243 blöðum, og
eru mörg þeirra gefin út utan Stóra-
Bretlands. Auk þess á fyrirtækið meiri-
hluta í útvarpsstöðvum, pappirsmyllum
o.s.frv. Cecil King er formaður félags
brezkra blaðaútgefenda, „The Newspap-
ers‘ Proprietors” Association", frá 1981,
og í þeirri stöðu heíur hann ferðazt
víða um heim til þess að standa fyrir
áróðurs- og auglýsingaherferðum, sem
eiga að stuðla að aukinni sölu brezkra
blaða jafnt meðal enskumælandi þjóða
og þeirra, sem ekki eiga ensku að móð-
urmáli.
C ecil King er umdeildur og óút-
reiknanlegur maður, sem ekki er gott
að átta sig á. Hann dregur enga dul á
skoðanir sínar, en gallinn er sá, að hann
skiptir svo oft um skoðun, eða öllu
heldur: hann virðist stundum hafa tvær
ólíkar skoðanir samtímis á sama hlutn-
um. Skýringin á þessu er líklega sú
margyfirlýsta kenning hans, að blöð
hans eigi ekki að móta almenningsálit-
ið, búa það til eða hafa áhrif til skoð-
anamyndunar á lesendur, heldur eigi
þau þvert á móti að elta almennings-
álitið. „Blöðin eiga ekki að leiða fólk-
ið, heldur fólkið blöðin“, segir hann.
„iHvað er athugavert við það? Almenn-
ingsálitið er ágætt og skoðanir lesenda
yfirleitt heilbrigðar. Það ríður á öllu
fyrir velgengni blaðanna, að þau séu
á sömu skoðun og fólkið. Þess vegna
þurfa þau að vera í nánum tengslum við
almenning, hlera tal fólksins og skynja,
Ihvert straumurinn liggur“. Þessar kenn-
ingar endurtók Cecil King fyrir nokkru,
þegar hann varð 65 ára gamall, en hann
er fæddur 20. febrúar 1901.
Þessi afstaða getur stundum leitt til
þversagna, eins og þegar hann réðst á
bandaríska blaðamennsku fyrir sömu
hlutina, sem einkenna blaðaútgáfu hans
sjálfs. í þessu sambandi ber að taka það
til greina, að hann hefur löngum haft
litlar mætur á Bandaríkjamönnum og
getur stundum ekki stillt sig um að reka
hnýflana í þá. Tækifærið, sem hann
valdi til árásarinnar, var i Washington-
borg fyrir fimm árum, þegar hinn virðu-
legi pressuklúbbur þar í borg bauð
honum vestur um haf til þess að flytja
aðalræðuna á hátíðafundi klúbbsins.
Hina frægu ræðu sína hóf hann þannig:
„Bandarísku blöðin innihalda margar
fermílur af væmnu orðaskvaldri og
kjaftæði undir klaufalegum og illa upp-
settum fyrirsögnum......Ég óska ekki
eftir því að svara þessari tuskiupoka-
fylli af spurningum, sem þessi háæru-
verði söfnuður hér hefur beðið mig um
að svara á eftir ræðu minni . . .“. í lok
ræðunnar réðst hann ofsalega á „öld-
ungana í Evrópu", þeirra á meðal Mac-
millan, þáverandi forsætisráðherra
Breta, og „úrelta utanríkisstefnu Banda-
ríkjanna“. Eiginlega hafði hann allt
milli himins og jarðar á hornum sér,
nema kúrekamyndirnar í bandaríska
sjónvarpinu. Þær voru hið eina, sem
fann náð fyrir augum hans.
M önnum fannst einkennilegt að
iheyra þessi orð af vörum Cecils Kings,
því að múgmennsku- eða fjöldablöð
hans, eins og t.d. „Daily Mirror" og
„Sunday Mirror“, hafa verið svo troð-
full af nauðaómerkilegu léttmeti, hálf-
sanninda-i>ólitík, persónulegum óþverra,
lélegum stíl, væminni blaðamennsku og
kjaftaslúðri, að engin blöð í víðri ver-
öld komast í hálfkvisti við þau og alls
ekki „gulustu blöðin“, blöðin í Banda-
rikjúnum. Hann, sem ræðst á fyrirsagn-
ir í bandarískum blöðum, gefur sjálfur
út blöð í Bretlandi og viðar, er hafa
gert margra sentímetra háar fyrirsagn-
ir að sérgrein sinni, þar sem orðin ,,sex“
(kynferðislegur) og „royal“ (konungleg-
ur) verða helzt að koma fyrir. Bezt
þykir honum, ef bæði er hægt að koma
kynferðismálum og konungsfjölskyld-
unni fyrir í sömu fyrirsögninni. Þetta
tvennt álítur hann, að sé ómótstæði-
legt fyrir brezkan blaðakaupanda.
Undir kjörorði sínu, „Eltum al-
menningsálitið“, hefur hann háð barátt-
una í Fleet Street, aðsetursgötu brezkra
blaða, og undir því hefur hann unnið
marga sigra. í Flotastræti er eilíf bar-
átta háð, en á seinni árum hefur hún
verið óvenju harkaleg og krafizt fleiri
fórna en áður eru dæmi til á jafnstutt-
um tíma.
Á tíu árum hafa mörg stórblöð skorizt
úr leik og gefizt upp. Sum þeirra, sem
dáið hafa „blaðadauðanum", hafa haft
meira en einnar milljónar eintaka upp-
lag, Hgr skulu nokkur blaðanna talin:
„New Chionicle“, „Sunday Dispa-tch“,
„Sunday Graphic“, „Sunday Empire
News“, og tímaritin: „Picture Post“,
„Illustrated“, „Everybody’s“ og „Today“.
,Blaðahringar fyrirtækja eins og Hult-
ons, Newnes, Kemleys og Odhams hafa
farið sömu leið, þ.e.a.s., þau hafa komizt
undir stjórn Cecils Kings eða hins
blaðakóngsins, Thomsons lávarðar
af Fleet. Thomson ræður nú yfir 128
dagblöðum, 111 vikublöðum og 14 sjón-
varpsstöðvum á Bretlandseyjum, í Kan-
ada og mörgum öðrum löndum.
A ðeins eitt nýtt blað hefur orðið
til á þessum árum. Það er „The Sun“,
sem Cecil King bjó til á rústum Verka-
mannaflokksblaðsins „Daily Herald“.
Blaðið hóf göngu sína um haustið 1984
eftir stórkostlega auglýsingaherferð, sem
kos'taði um 44 millj. ísl. kr. Takmarkið
var þriggja milljóna eintaka upplag,
en það heíur ekki enn náðst. Blaðið lif-
ir enn, en ekki allt of góðu lífi.
Kappið milli Thomsons og Kings hófst
fyrir alvöru árið 1959, þegar Thomson
keypti „Sunday Times“ af Kemsley
lávarði. Þetta var þá virðulegt blað
í talsverðu áliti, en ekki skemmtilegt.
Roy Thomson breytti blaðinu mjög, og
Cecil King tók þetta sem eins konar
einvígisáskorun. Helzti keppinautur
vikublaðsins „Sunday Times“ þá var hið
mikilsvirta og óháða vikublað „Observ-
er“. Ekki leið á löngu, unz „Sunday
Times“ hafði tvöfalt stærra upplag en
„Observer“. Orsök þess var ekki hvað
sízt glæsilegt og litprentað fylgirit
„Sunday Times“, sem kostaði Thomson
óheyrilegt fé að koma á fót árið 1962
og var honum þungur fjárhagslegur
baggi framan af, (t.d. tapaði hann rúml.
80 millj. ísl. kr. á því fyrsta árið), og
um síðir urðu hin vikublöðin að feta
í fótspor hans og gefa út litprentaða
kálfa. „Observer“ reið fyrst á vaðið, og
síðar fór „Daily Telegraph“ að gefa út
litprentað fylgirit á föstudögum. Síðustu
tvö ár hafa staðið yfir samningaviðræð-
tir milli forráðamanna fyrir „Daily
Mail“ og annars blaðs um stofnun sam-
eiginlegs prentsmiðjufélags, sem gæfi
út litprentuð fylgiblöð.
C ecil Harmsworth King er systur-
sonur blaðajöfursins, sem gerbreytti
brezkri blaðaútgáfu. Móðurbróðir hans
var sjálfur Northcliffe lávarður, sem bar
ægishjálm yfir aðra blaðaútgefendur um
sína daga. Faðir Cecils var Sir Lucas
White King, írskur maður, sem bjó í
Indlandi fyrri hluta ævi sinnar, en sett-
ist síðan að í heimaborg sinni, Dyflinni,
og varð þar prófessor í Austurlandamál-
um. Kona hans og móðir Cecils . var
Geraldine Adelaide, systir Lords North-
cliffes. Faðir Cecils vildi, að hann gengi
í herinn eða utanríkisþjónustuna, en
Alfred Northcliffe fór snemma að hafa
áhrif á lif hins unga frænda síns. Cecil
gekk í skóla í Winchester og lagði stund
á sagnfræði í Oxford. Þegar á námsár-
unum fór að vinna sem fréttaritari við
tvö blöð móðurbróður síns, „Times“ og
„Daily Mail“, og að námi loknu, var
hann ákveðinn í að gerast blaðamaður.
Hann var fyrst blaðamaður við „Glas-
gow Record", sem hann keypti síðar á
ævinni, og árið 1926 varð hann frétta-
ritari við „Daily Mirror“, sem annar
frændi hans átti, sá, er síðar nefndist
Rothermere lávarður. Fljótlega hætti
hann beinni blaðamennsku, er hann var
ráðinn til starfa við útgáfu- og auglýs-
ingadeild blaðsins, en á því sviði hefur
hann mesta hæfileika. Þremur árum
eftir að hann hóf þar störf, var hann
skipaður aðalframkvæmdastjóri blaðs-
ins.
Arið 1934 hafði upplag „Daily
Mirror“ dalað niður í 800.000 eintök á
dag. Þá tók Harry Guy Bartholomew
við ritstjórninni. Hann endurskipulagði
alla blaðastjórnina og gerði „Daily
Mirror“ að hinu vel ritstýrða, hlífðar-
lausa og oft samvizkulausa baráttublaði,
sem það hefur síðan verið. Oft blöskraði
mönnum hin vægðarlausa baráttuað-
ferð blaðsins. Margir hötuðu það bók-
staflega, og enn fleiri lögðu fæð á það
eða höfðu skömm á því, en — það var
lesið! Winston Churchill lét þau orð
einu sinni falla á heimsstyrjaldarár-
unum síðari, að „þessi .... (svo sem
hann kvað á) . . . „Mirror“ ræki ein-u
umtalsverðu fimmtuiherdeildarstarfsem-
ina á Bretlandseyjum".
Þess eru mörg dæmi í brezkri blaða-
sögu, að snilligáfa meðal hinna hæf-
ustu og áhrifamestu ritstjóra hefur hald-
izt í hendur við vissa tegund af skap-
brestum, sem orðið hafa að geðveiiu
með óskaplegu striti og t-augaspennu
margra ára. Svo fór um Bartholomew.
Þegar hegðun hans fór að verða æ
undarlegri, var honum vikið til hliðar
og King gerður að aðalritstjóra.
Mr etta var upphafið að blaðaveldi
Cecils Kings. Ný blöð voru stofnuð og
gömul keypt í Bretlandi, Afríku og
víðar. Síðar bættust við útvarps- og
sjónvarpsstöðvar, prentsmiðjur og papp-
írsmyllur, skógar og verksmiðjur, blaða-
hringar og tímarit.
Framhald á bls. 14
Framkv.slJ.: Siglus Jónsson.
Ritstjórar: Sigurðor Bjarnason frá Vieur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garöar Kristinsson.
Ritstjórri: Aðalstrseti 6. Sími 22480.
Utgefandi: Il.f. Arvakur. Reykjavilc.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. fébrúar 1966