Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1966, Qupperneq 11

SlðO SKÍPEiiSiyil
— Þetta
er ljóta
kvefið sem
þú hefur
fengið, elsk
an. Ég skal
skreppa út
o.g ná í
viskílögg
handa þér.
— Ég
mundi
geyma lögg
af því , hús-
inu, ef það
geymdist.
A erlendum bókamarkaði
Sálfræði
Studies in Psychology presented
to Cyril Burt. Edited by Char-
lotte Banks and P. L. Broadhurst.
University of London Press 1965.
42/—.
Cyril Burt er sá maður, sem
hefur átt mestan hlut að því að
efla sálfræðina sem vísindagrein
bæði á Englandi og víðar. Þetta
er afmælisrit, helgað honum átt-
ræðum, ritað af mörgum fyrri
lærisveinum hans, samstarfs-
mönnum og vinum; Lundúna-
háskóli stendur einnig að ritinu.
Ritið hefst á æviþætti Burts, sem
er skrifaður af Charles Valentin.
'Síðan koma greinar eftir ýmsa
færustu sálfræðinga um marg-
víslegar greinar þessara fræða.
Hér eru greinar eftir C. A. Mace,
T. H. Pear, J. S. Wilkie, Philip E.
Vernon og fleiri. Gertrude Keir
skrifar um rannsóknir, sem voru
gerðar á aðlögun barnanna, sem
komu frá Tristan da Cunha. Þau
voru flutt frá heimkynnum sín-
um ásamt foreldrum þegar eld-
gos hófst á eynni 1961 og íbúarn-
ir neyddust til þess að yfirgefa
eyjuna. Að lokum lenti þetta
fólk á Englandi og var þar á veg-
um enska ríkisins. Ýmsar athug-
anir voru gerðar á skoðunum
þess og barnanna, og eru niður-
stöðurnar raktar í þessari grein
Keirs. Onnur grein er hér eftir
Charlotte Banks um rannsóknir
á unglingum, sem dvalizt hafa í
fangelsum og á uppeldishælum,
raktar eru ástæðurnar fyrir dvöl
þeirra og forsendurnar að hegð-
un þeirra. Þetta er einkar eftir-
tektarverð grein, einnig niður-
stöður hennar. Bókinni lýkur á
ritaskrá Sir Burtons, nokkrar
mynd fylgja í texta og mynd af
afmælisbarninu.
Orðabók
The Penguin English Dictionary.
Compiled by G. N. Garmonds-
30. janúar 1966 ___________
way with Jacqueline Simpson.
Penguin Books 1965. 12/6.
Höfundurinn hefur verið pró-
fessor í ensku við háskólann í
London frá 1956. Hann hefur, auk
þessarar bókar, sett saman „An
Early Norse Reader" og „Ælfric’s
Colloquy“ og gefið út þýðingu á
„The Anglo-Saxon Chronicle".
Höfundur segir í formála, að til-
gangurinn með þessari bók sé að
birta orðaval úr nútíma ensku
eins og hún er töluð og rituð á
tuttugustu öld. Því eru hér gefin
orð úr „slang“ og orð, sem flokk-
ast undir „ameríkanisma", orð
þessarar tegundar eru það mikið
notuð, að ekki þótti fært að
sleppa þeim. Ýmis orð eru tekin
úr gamalli ensku, til þess að gera
mönnum fært að skilja eldra
bókmál. Orðaskýringar eru mið-
aðar við þá merkingu orðins, sem
nú liggur í orðinu, skýringarnar
eru nákvæmar og skýrar, útlist-
anir eru aldrei fiatneskjulegar og
ruglkenndar. Þetta er ekki
etymólogisk eða sagnfræðileg
orðabók, til þess þarf að leita í
orðabækur. Fnamburður er
sýndur með einföldum táknum.
Þetta er handhæg bók fyrir alla,
sem þurfa að nota ensku, og ágæt
bók fyrir nemendur í ensku, auk
þess sem bókin er mjög ódýr.
Bókin er límd í kjöl og er lím-
ingin liin vandaðasta.
Saga
The Vikings. Frank R. Donovan.
Cassell Caravel Series 11. Cassell
1965. 25/—.
Alls eru komnar út 12 bækur
í þessum bókaflokki hjá Cassell-
útgáfunni i London. Þessi flokk-
ur er einkum ætlaður börnum og
unglingum, og er ætlað að vekja
áhuga þeirra fyrir sögu, ýmsum
persónum og merkisatburöum
veraldarsögunnar. Bækurnar eru
í stóru broti, ágætlega prentaðar
með fjölda mynda, bæði svart-
hvítra og litaðra. Þótt þessi flokk
ur sé einkum ætlaður unglingum,
þá eru bækurnar ekki síður
hentar fullorðnum. Þessar bæk-
ur eru sannkallað augnayndi, og
það gera myndirnar fyrst og
fremst. Það hafa komið út bæk-
ur um riddaramennsku miðalda,
norðurhjara- og suðurhjaraferðir,
Nelson, ferðir Marco Polo og
rannsóknarferðir í Afríku ásamt
fleirum. 11. og 12. bindin eru um
víkingana og Júlíus Cæsar. Að
þessari bók hafa unnið ásamt
höfundi útgefendur „Horizon"-
tímaritsins og Sir Thomas D.
Kendrick, fyrrum safnvörður
brezkra fornminja í British Mus-
eum. Höfundur rekur sögu
víkinganna, ránsferðir þeirra og
landnám og landafundi. Myndir
eru teknar úr fornum handritum,
vefnaði og af fornminjum, einn-
ig eru yngri tíma eftirmyndir af
málverkum og ljósmyndir. Út-
gefendur hafa farið víða til að
myndasafnið yrði sem bezt. í
bókarlok er bókaskrá fyrir þá,
sem vilja fræðast meira um þessi
efni. Þetta er hin ágætasta bók og
mjög smekklega útgefin á allan
hátt, og auk þess ódýr.
Jóhann Hannesson:
II^Í ÞANKARÚNIR
NÝJAR fræðigreinir eru meðal einkenna samtíðar vorrar. Ný
fræði og vísindi verða til jafnóðum og rannsóknir eru stundað-
ar. Eina þessara nýju fræðigreina leyfum vér oss að nefna
stressufræði, en tilefni nafngiftarinnar er enska orðið „stress“,
sem vér munum nefna stressu og beygja á sama hátt og pressu,
klessu og skessu, unz nýyrðafræðingar vorir finna fyrirbærinu
betra nafn. —
í jólafríinu barst mér gjöf frá ókunnum gefanda, 11 hefti
í stóru broti, er öll fjalla um stressu og stressufræðilegar rann-
sóknir. Standa margir kunnir vísindamenn í Vesturheimi að
þeim fróðleik, sem hér er á borð borinn. Haustið 1963 stofnaði
Kaliforníuháskóli til vísindalegrar samræðuráðstefnu um efnið,
en „Voice of America" safnaði því saman, gaf út og dreifði.
Spyrja mætti í hvaða tilgangi þetta sé gert. Er það í því
skyni að láta almenning heyra til eins hinna mörgu „kóra“ vís-
indamanna — t.d. til að vega nokkuð á móti miklu rusli í nei-
kvæðum skáldsögum og skvaldri dægurlaganna? Svo mun ekki
vera, heldur að hjálpa venjulegum mönnum til að þekkja og
skilja sjálfá sig í samtíð sinni.
Hvað er þá þessi stressa, sem frá skal greina? Ekki er oss
sagt það í einni setningu, sem allir hafa sameinazt um. Stressan
er ekki eins og stykki úr smjörfjalli, þar sem allir kaupendur
fá eina og sömu vöruna, ómengaða og hreina. Miklu fremur
líkist hún sölubúð í sveit, sem hefir allt mögulegt á boðstólum.
Stressan er ekki aðeins eðlileg áreynsla og þrekraunir lifs-
ins í mörgum myndum — slit og lúi, sem lífinu fylgir — heldur
einnig áhrif margra neikvæðra þátta, vonbrigða, mótlætis, trufl-
ana, ónæðis, árekstra, ósamlyndis, rifrildis og skamma. Hún er
meira en allt þetta, þó að hún feli það einnig í sér eða meira og
minna af því. Stressan er einnig þreyta í kapphlaupinu um pen-
inga; áhyggjur og byrðar lífsins á máli guðfræðinnar — og þess
vegna engin nýjung í mannlífinu.
Þegar stressan verður of mikil, þegar hún verður einstakl-
ingnum óbærileg byrði, þá leitast hann við að losna undan oki
hennar. Maður fær e.t.v. magasár, taugaveiklun, sálsýki, hjart-
veiki, háan blóðþrýsting eða einhverja aðra vinsæla plágu eða
tízkuveiki, sem veitir manni rétt til að flýja frá stressunni um
langan eða skamman tíma.
Róttækustu viðbrögðin er sú aðgerð gegn eiginsjálfi og
aðstandendum að fremja sjálfsmorð. í því felst lokaviðskiln-
aður við stressuna, sbr. 2. hefti. Tala sjálfsmorða er ekki ýkja
há, 19—20 þúsund árlega í Bandaríkjunum, er myndi svara til
tuttugu sams konar tilfella hjá oss. Allur þorri manna tekur
stressunni á annan hátt (sbr. 1., 3., 4. og 9. hefti). Það fellur
í hlut læknanna að taka við miklum hluta þeirra flóttamanna,
sem stressan knýr til undanhalds. En þjóðfélagið fær einnig í
sinn hlut aðra, svo sem drykkjumenn, stórslysamenn og marga.
sem gera öðrum lífið leitt á ýmsan veg og stofna til vandræða.
Brautryðjandi stressufræðinnar, Dr. H. Selye, hefir í ára-
tugi rannsakað áhrif stressunnar á dýr — og fyrir löngu hlotið
heimsfrægð fyrir. Út frá því, sem hann segir (í h. 7, 3), getum vér
tekið sem dæmi rottuna, sem bundin var við spýtu, svo að hún
gat sig hvergi hreyft. Þótt rottunni hafi ekki annað verið til
miska gert en að svipta hana hreyfingarfrelsinu, þá komu fram
hjá henni ýmis sömu sjúkdómseinkenni, sem læknar finna hjá
önnum köfnum forstjórum fyrirtækja mitt í menningunni, t.d.
magasár og aukið magn af adrenalíni, með samsvarandi áhrif-
um á heilann, og mætti fleira telja.
Einn höfundanna nefnir þann sið trúarlegra leiðtoga og
mikilmenna að leita kyrrðar og næðis, og telur æskilegt, að
nútímamenn reyni sams konar leiðir. En það er óeðlilegt mönn-
um, sem finnst að þeir séu ómissandi í annríki borganna. Bæði
náttúran og trúarbrögðin verða þeim sem ókunn lönd, og að
ráðum læknanna vilja þeir ekki fara fyrr en stressan pressar
þá til þess.
Eitt af því, sem til lengdar hefir þreytandi áhrif á menn,
án þess að þeir viti af því fyrr en um seinan, er að það er stöð-
ugt verið að hagræða þeim, t.d. með fjölmiðlunartækjum, á-
kvarða allt mögulegt fyrir þá, hugsanir, orð og verk. Þetta er
ekki að öllu leyti nýtt, en það ágerist alvarlega, svo að menn
finna ekki til þess fyrr en um seinan, þegar of seint er orðið
að snúa við.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H