Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1966, Side 9

.hrifningu og fjandskap og allt þar á
milli.
Einn hinna ihrifnustu er J. McY.
IHunt, pnófessor í sálarfræði við háskól-
ann í Illinois og einn af fremstu fræði-
mönnum þjóðarinnar um vitlþroska og
lærdómshæfileika. Hann bendir á, að
framsæknustu uppalendur árið 1915
ihafi fordæmt Montessori, af því að sál-
fræðikenningar hennar virtust vera
fimmtíu árum á eftir tímanum, en Hunt
heldur því fram, að eins Mklega hafi
hún verið þeim árafjölda á undan sam-
tíma sínum.
S amikvæmt Hunt staðfesta nútíma-
rannsóknir tilveru „næmiskeiða“
Montessori fyrir tilteknum tegundum
lærdóms, og ef þroskanum er þá enginn
sómi sýndur, lenda börnin í miklum
erfiðleikum síðar meir. Greindin er —
eins og Mon-tessori hólt fram — ekki
neitt fastákveðið og hún þroskast ekki
heldur eftir fyrirframgefnum forskrift-
um. Vakning snemma ævinnar er fyrir
öllu, og skilningarvitin eiga mikilvæg-
ara hlutverki að gegna í vitþroskanum
en talið hef'ur verið.
Sannanir úr mörgum áttum síðasta
ératuginn — hvernig börn læri og náin
eftirtekt á daglegri hegðan þeirra —
hafa leitt í ljós ófullkomleika hinna
gömlu hugnuynda um hvatningu, byggða
á umbun eða refsingu. Nýlegar upplýs-
ingar sýna, að mannlegar verur eru
Ifæddar með þekkingarþrá, hvöt til að
rannsaka og þörf á að hafa vald á uim-
hverfi sínu. Fljótt sagt: til þess að
framkvæma.
Skyidur þessum frelsandi hugmyndum
um mannlega hvöt er fróðleikur um
greind mannsins almennt tekið. Nú eru
vísindamenn og uppalendur ekki á einu
imáli — eins og þeir voru svo lengi ___
um hina heimskandi hugmynd um af-
mankaða greind og fyrirfram ákveðinn
(þroska. Þvert á móti, segir Hunt, getur
(það að skapa barninu áhugavekjandi,
hvetjandi umhverfi, einkum á fyrstu ár-
unum, leitt til „verulega aukins hraða í
vitþroska og au'kins greindarsviðs á full-
orðinsárunum.“
Auk þess, bætir hann við, úr því að
eeskilegasti þrosikahraði þýddi sama sem
„ósvikna ánægju af hugsanastarfsemi,
sem eykur þroskann á réttan hátt og
þartf ekki að þýða neitt svipað hinni
harðneskjulegu grimmd, sem hefur ver-
sínum í skóla Páls postula á Manhattan.
ið beitt við að „troða í“ börn.“ Með
öðrum orðum æittu börn að fá að læra
með sínum eðlilega hraða, en námshraði
hvers einstaklings fer mikið eftir þv'í
hve margfbreytt og flókið umhverfið er.
F jöldinn allur ag kennslunýjung-
um sýnir þessa aðtferð: deildalausir
skólar, skipulögð kennsla og kennslu-
vélar, matarpinnar til að kenna stærð
fræði og námskeið byggð á „uppgötv-
ana“-námsaðferðinni. Allt þetta er
náskylt undirstöðukenningum Montes-
sori.
En flestir amerískir uppalendur og
barnasálfræðingar halda því fram, að
beztu þættirnir úr Montessori-kerfinu
séu þegar almennt notaðir í smáharna-
Skólum Bandaríkjanna. En samtímis
segja þeir að amerískar uppeldisaðferð-
ir hatfi þotið langt fram úr kenningum
kvenlæknisins hvað snertir upphvetj-
andi sveigjanleik, frelsi og einstaklings-
ræikt. Og sannast að segja sjá þessir
uppalendur margt í kenningum Montes-
sori, sem vel gæti orðið börnunum skað-
legt.
Það sem þeir eru aðallega andvígir er
einbeiting Montessori að hugrænni vinnu
í skóiastofunni, þannig að ímyndunar-
afl barnsins lýtur alfarið í lægra haldi.
Börn þarfnast dramatísks óraunverulegs
leiks, segja andmælendurnir. Það neyð-
ir þau til að útskýra, hvað þau eru að
„látast“ — til að láta uppi hugsanir
sínar. Hvað snertir reiði, afbrýðisemi og
ótta, sem barn kann að l'áta í ljós í slík-
um leikaraskap, þá halda flestir kenn-
arar því fram, að slíkar tilfinningar eigi
ekki að byrgja inni, heldur láta þær í
ljós við skilningsgott umhverfi.
Ameriskir kennarar eru auðvitað virk-
ari við ikennslu en hið afs'kiptalausa hlut-
leysi Montessori mælir fyrir. Þeir láta
einnig meir í ljós samúð sína og skapa
þannig náin tengsl, sem lifga upp allt
umhverfið í skólanum.
Og andstæðingar Montessori játa ekki,
að aimerískir smábarnaskólar vanræki
vitþroska nemendanna. Góður smá-
barnastkóli er vel birgur af áhöldum, er
þroska vitsmunabeitinguna sem Mont-
essori lagði svo mikla áherzlu á, og
hann veitir tilsögn í efnum, sem ná
al)a leið frá vísindum og trésmiíði til
reiknings og lestrar. Heimsóikn á bygg-
ingarsvæði eða á ruslahaug er ekki tíma
eyðsla, halda amerískir uppalendur
fram. Svona ferðir „út x náttúruna",
segja þeir, dýpka skilning barnsins á
samfélagi sínu og sjálfu sér.
E ins og margar kenningar, sem
stafa frá einni og sömu uppsprettunni,
hefur Montessori-ihreyfingin orðið fyrir
klofningi' öðru bverju. Það, sem kalla
maetti „endiurbó'taifloikkinn" í Bandaríkj-
unum, er undir forystu Nancy McCor-
mick Ramibusoh, sem stofnaði Whitby-
skólann í Connecticut 1958 og Montes-
sori-félagið. Frú Rambuscih, sem heita
má, að s'tandi miðja vegu milli eindreg-
inna andstæðinga Montessori og dýrk-
enda hennar, er blynnt því að Banda-
ríkjamenn taki upp „ameríska útgáfu“
af Montessori.
Hún viðui-kennir, að sumar nútíma-
skýringar á að'ferðinni sóu of strangar,
úreltar og *eigi ekki við amerísk börn.
Hún heldur því fram, að þessi sérstöku
áhöld, ef notuð eru ein saman, séu
„blóðlaus“, að nútímamati, og að ame-
rísk börn séu alin upp við svo mikið
frelsi á heimilunum, að þau geti ekki
vanizt stjórn hins strangreglusama
Montessori-skóla. Við höfum mikið lært
á síðus'tu fimmtíu árunum, sem verður
að koma til viðbótar við Montessori-
aðferðirnar.
„En sú innsýn Montessori sem mestu
ákiptir gildir eins í Ameríku í dag og
hún gerði í Rómaborg fyrir hálfri öld“,
■vill frú Ramibusch 'halda fram. „Fyrst
og fremst áttaði Montessori sig á því,
að árin frá tveggja til sex ára aldurs
eru afgerandi mikilvæg fyrir framtíð-
armenntun barnsins. Sumir sálfræðing-
ar halda því fram að helmingurinn af
öllum vitþroska fari fram fyrir fjögurra
ára aldur og næstu 30% á aldrinum frá
4 til 8 ára. Börn þarfnast vitrænnar
hvatningar á þessum árum, ef þau eiga
að ná hámarksþroska."
„í öðru lagi“, 'heldur frú Rambusch
áfram, „segir Montessori okkur, að hið
eina, sem er verulega áríðandi í uppeld-
inu, sé að vekja löngun barnsins til að
læra og kenna því að læra, — og að
hvatningin til lærdómsins verði að
koma innan frá — frá barninu
sjálfu. Þá vitneskju hafa flestir
amerískir kennarar enn ekki tileink-
að sér, og útkoman hefur brðið sú,
að skó'larnir okkar styðjast enn fast við
bekki, próf, þrýsting utan frá og utan-
bókarlærdóm. Jafnvel í neðstu bekkjun-
um eyða flestir kennarar mestum tíma
sínum í að halda uppi aga og lægja háv-
aða og ókyrrð.
En Mowtessori sýndi fram á það,
svart á hvítu, að virkasta og áhrifa-
mesta kennslan fer fram, þegar kenn-
arinn hættir að reyna að láta böi-nin
taka eftir kennslunni og snýr sér
að því í staðinn að hjálpa þeim til að
læra, fyrir sjálf sig, með slyngilega upp-
fundnum reynsluatriðum, æfingum og
áhöldum. Kennsluvélarnar okkar, til
dærnis að taka, eru síðborin viðurkenn-
ing á mikilvægi kennsiuáhalda“.
0 g ef til vill er ennþá síðhornari
hinn vaxandi skilningur á þvá, að uppeld
isvandamálin, sem Maria Montessori átti
við að stríða í fátækraih'verfum Róma-
borgar, eru vandamál, sem í geysiaukn-
um mæli standa andspænis okkur nú, er
við reynum að kenna vangefnum börn-
um.
Nancy Rambusoh hefur beitt kröftum
sínum að því að vinna með negraböi-n-
um og börnum frá Puerto Rico í mun-
aðarleysingjaspítalanum í New York, og
svo til þess að kenna öðrum kennurum
að gera það sama í samræmdu skólakerfi
Mount Vernon. Margir aðrir uppalend-
ur trúa því, að Montessori-kerfið til
'þess að byggja upp sjálfstraust og
þi'oska skilningai'vitin með örvandi
áhölduim sé fyrsta skrefið í bá átt að ala
upp börn, sem koma úr menningar-
snauðu umhverfi.
Sú sannfæring ein, að þetta sé unnt
og verðugt beztu viðleitni okkar beztu
kennara, kann síðar að verða stærsta
tillag Maríu Montessori til fræðslumála.
„Baxnahúsið“ hennar í Rómaborg var
góðgei-ðastofnun, til þess ætluð að
bjarga Míi barna, sem virtust vera
dauðadæmd. Að sú tilraun tókst, verður
hrósunarefni Montessori — og hvatning
okkar.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2.
til þess að biðjast fyrir. Heimili hans
er í Santos, þar sem hann býr með móð-
ur sinni í þægilegri íbúð.
P ele er þjóðhetja í Brazilíu og á
góðri leið með að verða þjóðsagnahetja.
Landsmenn eru ákafir áhugamenn um
knattspyrnu, og nafn Peles eða nærvera
verkar eins og örvandi elixír á þá.
Stjórnmálamenn keppast við að láta
taka Ijósmyndir af sér við hlið Peles,
og tvívegis hefur kjördagur verið ákveð-
inn rétt á eftir heimsmeistarakeppni,
þegar allir eru ánægðir.
í hvert skipti, sem braziiíska landslið-
ið fær nýja boli, eru tuttugu aukabolir
nr. 10 (skyrtustærð Peles) gerðir. Hann
skrifar nafn sitt á þá, og síðan eru þeir
notaðir til gjafa eða settir í happdrætti,
á hlutaveltu eða uppboð.
Pele er fæddur árið 1940. Hann hóf
að leika knattspyrnu í bænum Baura,
inni í landi, þar sem hann lék með ann-
arrar deildar liði. Fimmtán ára gamall
fór hann til Santos gegn 250 þús. kr.
gjaldi.
Hann reykir hvorki tóbak né
drekkur áfengi. Hann neitar með öllu
að láta auglýsa tóbak og áfengi með
nafni sínu eða mynd, þótt honum hafi
verið boðið mikið fé fyrir.
Nú fyrir skömmu var tilkynnt, að
hann væri heitbundinn ungri svertingja
stúlku, sem hann hefur þekkt vel frá
æsku, og er alin upp í sarns konar um-
hverfi og hann, þ.e. hálfgerðu fátækra-
hverfi.
Stjórnmálafundurinn
Framlhald af bls. 4.
félagsstjóri, Seyðisfirði; Sigurjón Jóns-
son, verzlunarmaður, Seyðisfirði o. fl.
Það er mjög athyglisvert, að fundar-
gerðin minnist ekkert á þá Jón Ólafsson,
Jón frá Múla og Þorstein Erlingsson. En
það eru einmitt þeir sem setja sérstak-
an svip á fundinn, og enginn af þeim
sem á fundinum voru mundi hafa viljað
missa af því að heyra til þeirra. En hvað
kemur til að Austri getur þeirra ekki?
Ég treysti mér ekki til að svara þeirri
spurningu. Að vísu er til fundarins boð-
að af Norðmýlingum, og fyrir þá sýslu
er fundurinn haldinn. En nú minnist
biaðið á Svein í Firði sem einn ræðu-
mann, og því þá að gera honum hærra
undir höfði en hinum?
Samstaða varð ekki milli frambjóð-
enda um að halda sameiginlega fundi í
hreppunum. Þeir Jón á Hvanná og Einar
á Eiríksstöðum boða sína fundi sérstak-
lega (en vera má að hinir frambjóðend-
urnir hafi líka mætt þar).
Kosningin í Norður-Múlasýslu fór
þannig, að kosnir voru þeir Jón Jónsson
á Hvanná með 181 atkv. og Jóhannes
Jóhannesson sýslumaður með 179 atkv.
Einar á Eiríksstöðum fékk 168 og Gutt-
ormur í Geitagerði 166 atkv. í Suður-
Múlasýslu voru þeir Jónarnir kosnir, Jón
frá Múla með 269 atkv. og Jón Ólafsson
með 257 atkv., Jón Bergsson fékk 220
atkv. og Sveinn Ólafsson 173 atkv.
30. janúar 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9