Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1965, Qupperneq 9

Lesbók Morgunblaðsins - 30.05.1965, Qupperneq 9
að leggjast upp í loft og telja upp að hundrað og halda niðri í sér andan- um á meðan. Stundum batnar sjúklingnum við það. u, Ml egar setur að manni hiksta í samkvæmi, við skulum segja sjálf- um heiðursgestinum, þá fara við- brögð hinna gestanna mikið eftir því hve samkvæmið er fínt. Stundum byrja menn að banka heiðursgestinn utan eins og hálmdýnu, ellegar þeir hella hann fullan af vatni eins og skólpfötu, ellegar í þriðja lagi að þeir ráðleggja honum eindregið að leggjast upp í loft og telja upp að hundrað og halda niðri í sér andan- um á meðan; og stundum batnar heið ursgestinum þótt undarlegt sé. En í fínum samkvæmum þykja svona bjargráð heldur ófín. Menn taka þann kost að þykjast hvorki sjá sjúkl inginn né heyra. Hann getur rang- hvolft í sér augunum framan í þig, staðið á öndinni undir nefinu á þér, hreinlega sprungið upp í vitin á þér; og þú slærð í rólegheitum öskuna framan af havanavindlinum þinum og dreypir í rólegheitum á koniakinu þínu og spyrð sessunaut þinn í róleg- heitum en með háleitum alvörusvip: „Segið mér, herra forstjóri: Hve mörgum milljónum hafið þér tapað á frystihúsunum yðar í ár.“ Og svona- lagað heitir á slæmu máli að menn séu dannaðir. Við höfum nú um skeið horft upp á hundakúnstir sem minna því mið- ur á fína manninn með hikstann. Frumhlaup Bandaríkjamanna inn í Dominikanska lýðveldið er vinum þeirra feimnismál. Menn eins og horfa í gaupnir sér og vona að Sámi frænda fari að batna hikstinn. £>að er hið mesta óráð að ætla sér að hag- ræða siðalögmálinu eftir höfuðáttum. Það er leiðin til að drepa af sér vini. Smjaðrarar munu að vísu líta und- an og látast hvorki sjá né heyra heið ursgestinn með hikstann, en ef það er forkastanlegt athæfi að mennirnir í austri fari með her manns inn í ná- grannaríki óboðnir, þá er samskonar framferði mannanna í vestri líka á- mælisvert. Ég sé ekki að það sé hægt að kalla þetta öðru nafni. Það er ekki hægt að ætlast til þess af sæmilega ærlegum mönnum að þeir skipti um hugsjónir eins og nærbuxur, og óhappaverk verður ekki góðverk þó að gerandinn snúi rassinum í vestur frekar en í austur. f>að er ekki hægt að trúa á eitt í dag og annað á morgun sér til hugarhægðar. Ég trúi því enda ekki að heiðursgestinum sé gerður greiði þótt menn líti undan í feimni. Honum batnar ekki við það. Það má líka mikið vera hvort mennirnir með ófínu bjargráðin, sem ég nefndi áð- an, eru ekki klókari og raunsærri heldur en hinir dönnuðu. Það hafa heldur ekki allir litið undan síðan Sámur frændi fékk hikstakastið, og meira að segja nánustu vandamenn hans í hans eigin húsi byrjuðu strax að banka hann utan eins og hálm- dýnu. Ég nefni þar til mennina sem stjórna til dæmis The New York m daginn fór ég að gamni mínu nokkrum orðum um þá skemmt un sem unglingar geta haft af því á sumrin að umturna götum borg- aranna fyrir dágott kaup. Ég man að ég átti dálítinn þátt í því eitt sinn fyrir stríð að spilla Hverfisgöt- unni allt frá Lækjartorgi og inn að Rauðarárstíg. Það var herlegur skurður. Það stóð kall við kall og strákur við strák svo langt sem aug- að eygði liggur mér við að segja, og það var naumast sá húsráðandi til við götuna áður en lauk sem ekki að leggja yfir skurðina og heim að húsunum, sem er ekki síður skemmti legt. Vinnukonurnar urðu bálvondar þegar fimm kallar stóðu óðara und- ir hverjum planka þegar þær þurftu út í búð, og frúrnar fullyrtu með hroðalegu orðbragði að plankarnir væru lífshættulegir. Ég hef leitt marga hneykslaða mektarfrú yfir planka. Maður einn sem tók þátt í þessum skotgrafahernaði um svipað leyti, hefur vakið athygli mína á því gegn- um síma hvílíkur reginmunur það sé að tæta sundur götur í dag ell- egar til dæmis fyrir tuttugu og fimm árum. Hann bendir réttilega á að það sem fimm menn gátu afkastað með herkjubrögðum fyrir einum aldarfjórðungi, því getur einn mað- ur skilað núna eins og að drekika vatn. Aftur á móti segist hann oft furða sig á því hve margir menn. þjóni hverju verkfæri. Til dæmis segist hann hafa horft á það í fyrra hvernig fimm menn suður í Hafnar- firði unnu verk sem að hans dómi var löðurmannlegt fyrir einn mann handlama. Þeir voru að fjarlægja grjót með krana þessir fimm kallar, en- sá sjötti var kranastjórinn. Heim- ildarmaður minn segir að einn hafi slegið vírnum á steininn, einn hafi sagt „Hífa!“, sá þriðji hafi sagt „Slaka!“, hinn fjórði hafi losað vír- inn af króknum en sá hinn fimmti hafi aðallega sýnst hafa þann starfa með höndum að sjá um að númer tvö og þrjú segðu „Hífa!“ og „Slaka!“ í réttri röð. Ég efast ekki um að hér er rétt með farið. Hversvegna skyldi heim- ildarmaður minn gera sér það ómak að hringja til mín einungis til þess að ljúga í mig óhróðri um fimm fyrr- verandi stéttarbræður? Hann er lög- fræðingur núna og þarf ekki að ljúga ókeypis. Við skiptumst á þessum venjulegu veðurskeytum áður en við kvöddumst, og okkur bar saman um að það væri líka orðin stór breyting á högum skurðgerðarmanna, á lífs- kjörum þeirra. Seinna um daginn var ég ásjáandi að atviki sem staðfesti þá skoðun. Þá horfði ég á ungan verkamann stíga upp úr holu sinni með skóflu sína að loknum vinnu- degi. Og sem ég er lifandi steig hann upp í fínasta bílinn í götunni og ók burtu. Times og Washington Post, gagn- merkum blöðum. Og ég verð að játa að ég hef beðið eftir því með nokk- urri óþreyju að eitthvert af okkar eigin blöðum tæki í sama streng og ráðlegði heiðursgestinum eindregið u, var meira eða minna æfur út í okk- ur. Það var til dæmis sífellt verið að skamma okkur fyrir plankana sem við lögðum yfir skurðina og heim að húsunum — eða sem okkur láðist 1 m daginn sagði ég frá smá- skrítinni skilgreiningu á orði sem kom fram hjá pilti í íslenzkuprófi. Nú veit ég um annan pilt sem komst í klípu í enskuprófi, en sneri sig kæn lega út úr henni (eða skemmtilega að minnsta kosti) að mínu viti. Hann átti að skrifa á ensku að klukkuna vantaði fimm mínútur í fjögur, en kunni ekki orðalagið. Hinsvegar dó hann ekki ráðalaus og skrifaði á prýðilegri oxfordensku að klukkan væri fimmtíu og fimm mínútur yfir þrjú. lítið bar á, og nú gat hann notað sér til fulls annríki þess við hinn andstæð- inginn. Frá Cossack sást greinilega móta fyrir Bismarck í bjarmanuim frá hans eigin skotihríð, og kl. 1.40, aðeins þrem mínútum eftir að Maori hafði skotið tveim tundurskeytum, skaut Vian höf- uðsmaður þrem, á sem næst 6000 metra færi. Eftir nokkurt hlé sáu menn á Coss ack, að skotið hlyti að hafa hitt. Blossar g ~u upp úr yfirbyggingunni, og sáust ekki einungis frá Cossack heldur og frá öðrum skipum þarna í grennd. S ikh hafði hrakizt burt fyrr uim nóitina fyrir skothríðinni frá Bismarck. Skipið missti samband, en hafði tekið við skeyti frá Maori, að Bis’marck héldi í suðurátt. Sennilega hefur það verið mis- skilið fyrir norðvestur, en það kom samt Sikh til að leita að ,Bismarck um nokk- urn tíma, í suðvesturátt. En svo sá Sikh blossana þegar Bismarok var að skjóta á tundurspillana. og var nú á leið til baka. Zulu var nýbúinn að tilkynna, að Bismarck lægi nú kyrr og Sikh fannst, að þarna byðist tækifæri til að skjóta á hann af löngu færi. Klukkan 2.18 skaut það því á hann öllum fjórum tundurskeytunum sínum á eitthvað 7000 metra færi. Eftir biðina meðan skeytin voru á leiðinni, þóttust menn heyra hvell af sprengingu. Sikh og Zulu höfðu nú skotið öllum sínum skeytum. Maori átti tvö eftir, Cossack eitt, en Piroun hafði enn ekki skotið. Allir fjórir tundurspillar höfðu dregið sig í hlé eftir árásir sínar. Bismarck virtist nú liggja kyi'r eða þá vera á mjög hægri ferð næstu klukkustundina eftir 1.45. Sumir tund- urspillarnir voru ekki í stöðugu sam- bandi, en þeir vissu samt nokkurnveg- inn hvar hið laskaða orustuskip var statt. Um klukkan hálfþrjú kom merki frá flotadeildarforingjanum, en orustuskip hans voru sennilega ekki langt í burtu, þar sem tundurspillxmum var skipað að skjóta stjörnukúlum og gefa þannig til kynna stað Bismarcks. Aðmírállinn tók stefnu til að komast vestur fyrir Bismarck til að geta ráðizt að þvl í birtingu, og honum stóð því á miklu að fá að vita nákvæxnlega hvar það væri statt. Orustuskip hans og tundurspill- ar Vians höfuðsmanns sáu enn ekki hvorir til annarra, og það gat vel komið til mála, að sökum skiljanlegrar reikn- ingsskekkju væri afstaða tundurspill- anna til orustuskipanna önnur en sú, sem upp var gefin. Auk þess hafði skeytasending óvinarins stöðvazt fyrir klukkustund. Ef ljóskúlum væri skotið gat það gefið aðmírálnum færi á að sjá stöðu Bismarcks með eigin augum. Tundurspillarnir tóku að framkvæma þessa skipun, en hinn ósýnilegi Bis- marck tók þegar að láta í Ijós vanþókn- un sína á þessu tiltæki óg tók að skjóta Framhald á bls. 13 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9 20. tbl. 1965

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.