Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1960, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
575
Golfstraumurinn kvíslast þegar við austurströnd Ameríku
langt frá, myndast þá önnur
kvísl, hagar sér eins og eyðist. Og
þá fer enn á sömu leið, að til
hliðar við hana myndast þriðja
kvíslin. En inn á milli þessara
kvísla koma aðrar kaldar gagn-
stæðar kvíslar, sem haga ser
eins. Þannig var þetta alls staðar
þar sem þeir rannsökuðu Golf-
strauminn.
i
Villandi sjókort
Af þessu varð það ljóst hve
villandi sjókort geta verið. Sá
skipstjóri, sem treysti algjörlega
á straumkortin, hlaut fyr eða síð
ar að reka sig á þá óþægilegu
staðreynd, að skip hans hreppti
mótstraum, þegar hann hugðist
fylgja meginstraumi hafsins, Golf-
straumnum. Þetta varð til þess,
að athugulir sjómenn hættu að
treysta á straumkortin. Og það er
ekki fyr en nú allra seinustu ár-
in, er menn höfðu fengið ný og
fullkomin siglingatæki og þekk-
ing manna á hafstraumum hafði
aukist, að skipstjórar eru farnir
að taka mark á straumkortunum
aftur.
Þótt Fuglister hafi aðallega
rannsakað Golfstrauminn, hefir
hann einnig safnað upplýsingum
um aðra hafstrauma. Og hann
telur, að allir meiri háttar haf-
straumar sé miklu margbrotnari
heldur en menn hafa álitið til
þessa. Þar á meðal telur hann
Kurishio-strauminn hjá Japan,
sem hann segir að muni kvíslast
líkt og Golfstraumurinn.
Hann telur því að haffræðingar
eigi enn mikið ólært. Þeir verði
því þegar að hefjast handa um að
afla sér upplýsinga um haf-
straumana, og eftir hundrað ár
muni þá fengin þekking, sem
hægt sé að treysta, því að það
kosti áratuga leit að afla þeirrar
þekkingar sem nauðsynleg sé.
Ef skipulagðar rannsóknir á
hafstraumum hefði hafizt fyrir
einni öld, svo að haffræðingar
gæti borið saman niðurstöður
þeirra og nýrra rannsókna, þá
væri þeir betur á vegi staddir —
þá vissu þeir hvernig hafstraumar
breytast og hve langan tíma slík-
ar breytingar eru að gerast. Nú
„renna þeir blint í sjóinn“ og
hafa ekkert annað en ágizkanir.
Annar höfuðstraumur
Árið 1952 var Townsend Crom-
well í rannsóknarerindum fyrir
„The U. S. Fish and Wildlife
Service" suður í hitabeltinu,
skammt frá 150 gr. vesturlengd-
ar. Hann var þar að reyna veið-
arfæri Japana. Er það geisilöng
lína og niður úr henni aðrar lín-
ur með önglum. Hann hafði lagt
línu, sem var nokkrar sjómi'lur á
lengd, og þar sem hann var
staddur í Suður-Miðjarðar-
straumnum og barst með honum,
þóttist hann vita að línan mundi
berast vestur á bóginn. En í þess
stað bar hana óðfluga austur á
bóginn. Þarna komust menn fyrst
í kynni við sterkan og óþekktan
neðansjávarstraum.
Cromwell fórst skömmu seinna
í flugslysi, en til heiðurs við hann
hefir þessi straumur verið nefnd-
ur Cromwell-straumur. Og það
var eitt af viðfangsefnum Jarö-
eðlisfræðiársins að rannsaka þenn
-an straum. Kom það í hlut John
A. Knauss frá „Scripps Institution
of Oceanography“. Hann rakti
strauminn hálfa leið yfir Kyrra-
hafið og komst að raun um að
hann var engu minni en Golf-
straumurinn.
Eftir að hafa rakið strauminn
3500 sjómílur, hvarf hann hjá
Galapagoseyum. Menn vita ekki
enn hvar hann byrjar. Breiddin
á straumnum er um 250 sjómílur,
og hann fer með um 3,5 sjómílna
hraða á klukkustund. Yfir honum
er Suður-Miðjarðarstraumurinn,
sem rennur til vesturs með 2 sjo-
i
v