Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1960, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
533

uxnjuuuuuLiriquummuuuuu
LÆRUM MEOAN UFUM 1
Bókmerki Sigfúsar Blóndals
bókavarðar.
J3ðígi ^íeraossoi?
Bókmerki Helga Tómassonar
yfirlæknis.
Bokmerki Þorsteins Þorsteinssonar
sýslumanns.
ferðir við myndagerð og prentun,
sem nútímatækni hefir upp á að
bjóða.
Af þekktum þýzkum listamönn-
um, sem búið hafa til bókmerki, má
nefna Albrecht Diirer (1471—1528),
Lucas Cranach, eldri, (1472—1553)
og Hans Holbein, yngri, (1497—
1543).
í Frakklandi og Englandi eru
elztu bókmerkin frá 16. öld. Eng-
lendingar nefna bókmerki „book-
plates“, og er orðið rakið til hins
kunna dagbókarhöfundar Samuels
Pepys (1633—1703). Sjálfur notaði
Pepys tvenns konar bókmerki og
ber annað mynd af honum sjálfum.
Á 17. öld er tekið að nota bók-
merki á Ítalíu, í Hollandi, Sviss,
Belgíu, á Spáni, í Póllandi, Rúss-
landi og Bandaríkjunum.
Á Norðurlöndum verða Svíar
fyrstir til að nota bókmerki. Það
elzta er frá 1595. Þar komst einnig
í tízku um skeið að nota svonefnd
super-exlibris. Slíkum merkjum er
þrykkt utan á band bókarinnar
með sérstökum stimplum. Margir
þekktir Danir notuðu slík merki,
eins og Tycho Brahe (1546—1601),
J. H. E. Bernstorff (1712—1772), A.
G. Moltke (1709—1792) o. fl. Hin
venjulegu ex libris eru þekkt í
Danmörku frá byrjun 18. aldar.
Notkun bókmerkja færist mjög
í vöxt á 18. öld, einkum í Frakk-
landi og Englandi. Við sögu bók-
merkjanna eru tengd þekkt nöfn
og má nefna m. a. Frangois Bouch-
er (1703—1770), Hubert Gravelot
(1699—1733) og William Hogarth
(1697—1764). í Þýzkalandi teiknar
skáldjöfurinn Goethe sitt eigið
bókmerki 1767.
Á 19. öld er reynt að endurvekja
gamlar stíltegundir í listum og
verður þess einnig vart í bókmerkj-
um. Sem fyrr eru það margir
þekktir listamenn, sem teikna bók-
merki, og sumir eigendur þeirra
eru kunnir rithöfundar.
Nú munu bókmerki vera notuð
í öllum álfum. Mörg lönd hafa
látið gefa út myndarleg rit um bók-
merki.
Greinarhöfundur hefir leitazt við
að safna bókmerkjum, sem íslenzk-
ir menn eiga og nota. Enn sem
komið er eru þau ekki fleiri en
tveir tugir og ekk^ eldri en frá 4.
tug þessarar aldar.
Það eru vinsamleg tilmæli mín
til þeirra ex libris-eigenda, er
kunna að reka augun í greinarstúf
þennan, að þeir sendi Landsbóka-
safni sýnishorn af bókmerki. Það
er æskilegt, að til séu á einum stað
íslenzk bókmerki og virðist vel til
fallið að varðveita þau í safninu.
Hér fylgja sýnishorn af nokkr-
um íslenzkum bókmerkjum.
Ólafur Hjartar.
Stjörnustöð
á funglinu
STJÖRNUFRÆÐINGUM leikur
nú mikill hugur á að rannsaka
hvort jarðstjörnur fylgi ekki
næstu sólum í vetrarbrautinni,
svo sem Alpha Centauri, Sirius,
Procyon, Altair og Arcturus. En
með þeim tækjum, sem þeir
hafa hér á jörðinni, er þetta
ekki hægt. Aftur á móti búast
menn nú við því, að þess verði
ekki langt að bíða, að geimför-
um takist að komast til tungls-
ins. Og þá vilja stjörnufræðing-
arnir að það verði eitt hið fyrsta
verk þeirra, er þangað fara, að
koma þar upp voldugri stjörnu-
sjá. Vegna þess að ekkert gufu-
hvel er um tunglið, er þaðan hið
ákjósanlegasta útsýn til næstu
sólna í vetrarbrautinni, og þykj-
ast stjörnufræðingar vissir um,
að þaðan megi greina hvort
jarðstjörnur fylgi þessum sól- k
um. t