Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1960, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
527
fáir hafa gengið á Mælifell á Jóns-
messunótt. Þó gengur saga um, að
ákveðinn maður muni hafa komizt
upp á fjallið á réttri stund og náð
þar í óskastein, því ekki þótti
sjálfrátt hvað honum gekk allt að
óskum og hvað hann efnaðist vel.
En nú er ekki Jónsmessunótt og
eg verð að láta mér nægja að horfa
á hina einkennilegu fegurð fjalls-
ins og litaspilið milli þess og axlar-
innar.
Svo göngum við niður veginn,
fyrir botninn á víkinni og út á
klettaröðlana beint á móti gisti-
húsinu. Þarna voru einu sinni þrjú
grasbýli, sem hétu Bakkafit, Kletta
kot og Völkukofi eða Helgukofi.
Hann fór í eyði fyrir 250 árum og
sjást hans engar minjar. En hinar
búðirnar voru byggðar fram á
þessa öld og sést glögglega hvernig
húsaskipan hefir verið þar. Húsa-
kynnin hafa hvorki verið rúmgóð
né háreist. Á Bakkafit hefir bað-
stofa verið um hálft annað stafgólf
og búr og eldhús álíka til samans.
Við hlið þessara húsa hafa verið
bæardyr og lengd þeirra um tvö
stafgólf. Til hliðar og heldur að
húsabaki hefir verið fjós fyrir eina
kú. Þarna bjuggu seinast foreldr-
ar Márusar Júlíussonar trésmiðs,
sem drukknaði í suma^ vestur í
Staðarsveit. Það er auðséð að
mennirnir, sem bjuggu í þessum
kotum, hafa reynt að bjarga sér,
þeir hafa reynt að rækta tún í
hrauninu, og þeir hafa haft mat-
jurtagarða. Þessi grasbýli voru
upphaflega byggð í landi Hraun-
hafnarbakka, en innlimuðust í
Búðir þegar allt var haft í sukki
um nýtingu jarðarinnar.
Hinum megin við ósinn, þar sem
búðir dönsku kaupmannanna voru
einu sinni, var áður bær sem hét
Óskot, en kallast nú TjaJdbúðir, og
er landið tekið frá Kálfárvöllum.
Þetta býli hefir nú Gísli Indriða-
son í Reykjavík keypt og hyggst
koma upp mikilli silungarækt í
ósnum. Vel má vera að það takist.
Nýi tíminn hefir fleiri úrræði fyr-
ir menn til sjálfsbjargar heldur en
gamli tíminn hafði fyrir bænd-
urna sem bjuggu hér í kotunum.
Og úr því að við erum farin að
skoða fornar minjar byggðarinnar
hér, þá er bezt að fara víðar. Að
vísu er ekki margt að sjá, því að
flestar rústirnar hafa verið jafn-
aðar við jörðu. Ekki sjást nú nein-
ar minjar um Bentsbæ, en okkur er
sagt að hann hafi staðið rétt norð-
an við kirkjugarðinn. Gjóta er
einnig horfin með öllu hún stóð
þar sem hús bóndans stendur nú,
eða rétt til hliðar við það. En á
ójbakkanum suður frá gistihúsinu
eru nokkrar tættur.
Þar eru þá fyrst tættur af tveim-
ur búðum og skammt á milli
þeirra. Þarna stóðu Bakkabúðirn-
ar. Spölkorni lengra eru rústir
þriðju búðarinnar Hún hefir lík-
lega heitið Oddsbúð um skeið, ann-
ars er illt að átta sig á nöfnum
búðanna, því að alltaf var verið að
skipta um þau, og mun þessi búð
líklega hafa heitið eitthvað ann-
að síðast, en um það gat eg ekki
fengið upplýsingar.
Enn framar á bakkanum eru
enn búðarrústir og það leikur eng-
inn efi á því, að þarna var Arabía,
ein af elztu búðunum. Þá er upp
talið. Ekki sjást hér fleiri minjar
hinna mörgu búða, sem hér voru
einu sinni. En skammt framan við
Arabíu er steyptur kjallari og er
nefndur Leifabær. Þetta býli var
kennt við Þorleif Þorsteinsson,
sem var hjá Finnboga á Búðum.
Hann reisti sér þarna timburhús,
en fluttist síðan að Hólkoti í Stað-
arsveit og þá var húsið rifið.
Af öðrum gömlúm minjum er
hér helzt að nefna Vörðuna eða
leifar hennar. Hún var á hæsta
hólnum sunnan við Búðir og er
nú ekki eftir annað en undirstað-
an. Er það hlaðinn stöpull, 6 metr-
ar á hvern veg. Ofan á honum stóð
svo varðan hlaðin úr grjóti og veit
eg ekki hve há hún hefir verið, en
i
i