Lesbók Morgunblaðsins - 15.11.1959, Blaðsíða 15

533
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Nú vita menn að þegar álar
hverfa úr vötnum í Evrópu og
Ameríku, þá halda þeir rakleitt til
Sargossahafsins til þess að hrygna
þar. En þeir hrygna ekki á yfir-
borðinu, heldur steypa sér niður í
djúpið. Þar hrygna þeir miljónum
eggja og deya síðan örmagnaðir.
Enginn einasti fullorðinn áll kem-
ur aftur upp úr hinu myrka djúpi.
En þegar afkvæmi þeirra hafa náð
vissu þroskastigi, þræða þau leið-
ir foreldranna til vatnanna á meg-
inlöndunum.
Þetta er ein af mestu furðum
Sargossahafsins, og þessi gáta hefir
ekki verið ráðin að fullu enn. Menn
vita ekki hvernig á því stendur að
fullorðni állinn hverfur frá Amer-
íku og Evrópu og fer 1800 sjó-
mílna leið til þess að hrygna á
þessum stað. Menn vita ekki heldur
hvernig á því stendur, að álaseið-
in finna það á sér hvert þau eiga
að fara. En þau eru svo viss í sinni
sök, að afkvæmi amerískra ála
fara aldrei til Evrópu, og afkvæmi
þeirra ála, sem komið hafa frá
Miðjarðarhafslöndum, villast
aldrei til Norðurlanda. Það er eins
og hvert seiði þekki þær leiðir, sem
foreldrar þess hafa farið, og þræði
þær hiklaust og villulaust.
Sama er að segja um ála þá, sem
hafast við í Suður-Ameríku og
Asíu. Þeir halda sína leið út í haf-
skóga í Atlantshafi sunnanverðu, í
Indlandshafi og Kyrrahafi og
hrygna þar. Afkvæmi þeirra vita
líka hvert þau eiga að fara til þess
að komast á uppeldisslóðir for-
feðra sinna.
Sumir álar fara aldrei upp í ósalt
vatn, heldur hafast stöðugt við í
sjónum. Það er álit manna að þeir
fari líka til Sargossahafsins þegar
þeirra tími er kominn, til þess að
hrygna þar.

éiliríbájöhu íi
Þú ríst svo hár við heiðið blátt,
í hreinleika bjartra fanna,
sem fyrirlítur allt flatt og lágt,
fyrirmynd þeirra, er lifa hátt
yfir meðalveg lítilla manna.
Sem Mímishöfuð horfi yfir jörð
hvelið við árgeislum ljómar.
Þig skelfir ei fár, þó frostin hörð
felli hvert strá og kali svörð.
— Þér ógna ekki örlagadómar.
Þú skartar á háfjöllum öld eftir öld,
eldri en landsins saga.
Fyrr leiztu hetjur, með skínandi skjöld,
skörunga, er báru drengskap og völd,
um frægðanna fornhelgu daga.
Jafn skrautlega glansaði gullhjálmurinn,
er gengin var auðnan og flúin,
er Ieiddu þeir kongur og kaupmaðurinn
kúgun og órétt í landið inn
og þjóðin var rupluð og rúin.
Þú sást þegar kvalin og kúguð þjóð
kastaði fjötrunum þungu.
Þú sást hve fagnaði frelsis glóð
ið fornhelga og síunga hetjublóð
og helgaðist öldinni ungu.
Ennþá þú horfir um aldanna haf,
þar örlög þíns fólks verða ráðin,
þú sérð hvort það ferst og færist í kaf,
eða frelsandi máttur því sigur gaf,
svo aukist því auðna og dáðin.
Þú stendur kaldur og klökknar ei hót,
né kvíðir þeim ókomnu dögum,
þó fólkinu ógni það örlaga rót,
sem umhverfir, brýtur hin fornu mót
og breytir þeim hefðbundnu högum.
Þú ert prúðasta fjall okkar „prúða Iands“,
perlan, sem keppir við ljósið,
er ársólin vefur þig geisla glans,
glitar þinn fannhvíta tignarkrans
og gefur þér helgasta hrósið.
P. A.
í
i