Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.1959, Blaðsíða 2

490
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ferðaskipa, að póstleiðin var fram-
lengd úr Hofsósi til Sigluf jarðar, og
— síðast en ekki sízt — að Siglu-
fjörður fekk héraðslækni. Fyrsti
læknir þar var Helgi Guðmunds-
son fró Hóli í Reykjavík, og gegndi
hann því embætti frá 1879 fram til
1910.
Sama árið sem Snorri Pálsson
lét af þúigmennsku, gekkst hann
fyrir stofnun síldveiðafélags á
Siglufirði. Keypti félagið lagnet og'
nætur, samskonar veiðarfæri og
Norðmenn notuðu þá í Eyafirði. Og
þegar á fyrsta ári veiddi félagíð
ágætlega og hafði mikinn hagnað
af. Kipptust menn þá við og var
síldveiðifélagið eflt að mun. En nú
sneri gæfan baki víð þessum veiði-
skap. Kom nú hvert ísárið á fætur
öðru, síldin hætti að ganga inn í
fjörðinn. Varð þá stórtap á rekstr-
inum og leystist félagið upp.
Norðmenn fóru ekki varhluta af
þessum vondu árum. Þeir veiddu
ekkert heldur. Lögðust þá niður
síldveiðar þeirra hér við land að
mestu leyti. En í þess stað hófu þeir
hér hvalveiðar og stunduðu þær
fram að aldamótum. Fór þá svo að
mest varð hvalveiðin fyrir norðan
land, og þá uppgötvuðu Norðmenn
Siglufjörð. Voru stundum 20 hval-
veiðiskip þar úti fyrir og drógu þau
hvalina jafnharðan og þeir veidd-
ust inn á Siglufjarðarhöfn og lögðu
þeim þar við festar. Lágu þar
stundum hvalir tugum saman, þar
+ ’+akt dráttarskíp kom og dró
þá til bræðslustöðvanna á Vest-
fjörðum. Siglfirðingar höfðu nokk-
um hagnað af þessum hvalveiðum
Norðmanna, því að þeir fengu
bægsli og sporða keypt fyrir lírið
verð. Var mikið kapp um að hreppa
þessi happakaup og var þá ekki
alltaf friðlegt á höfninni.
Einangruð byggð
Fram að þessum tíma hafði Siglu-
fjarðar lítt verið getið. Byggðirnar
þar höfðu verið einangraðar um
margar aldir. Fólkið þar hafði lifað
sínu lífi og átt lítið samneyti við'
aðra landsmenn. Aðalatvinnuveg-
urinn var sjósókn, einkum hákaria-
veiði. Hákarlalýsið var verslunar-
varan, en verkaður hákarl var seld-
ur í önnur héruð. Var Siglunes-
hákarl t.d. víðfrægur „tólf ára gam-
all, og þrettán ára þó“.
Afkoma manna var einkum und-
ir því komin, að hákarlsaflinn
brygðist ekki. Ef vel aflaðist, lék
allt í lyndi og menn efnuðust. En
þegar ísinn kom, þá voru allar
bjargir bannaðar. ísárin komu ot't
mörg í röð, og þá átu mögru kýmar
upp hinar feitu kýrnar. Gekk því á
ýmsu með efnahag manna, en oft-
ast nær höfðu þeir mest af fátækt-
inni að segja.
Hákarlaveíðamar voru stundað-
ar bæði á þilskipum og opnum skip-
um, og voru nær öll skipin smíðuð
í Siglufirði, því að þar voru góðir
bátasmiðir. Þessí skip áttu bændur
lengi vel. En þegar Gránufélagið
keypti verslunina í Siglufirðí ng
settist þar að, fór það að eignast
hluti í þilskipunum, og að lokum
eignaðist það skipin öll, en þau
voru milli 10 og 20. Þá lögðust opnu
bátamir niður. Upphaflega bræddu
bændur alla lifur sína sjálfir í grút-
arpottum. Fór bræðslan fram á
Siglufjarðareyri, svo að oft rauk
þar áður en síldarverksmiðjurnar
komu. Svo fekk Grána tæki til
þess að gufubræða lýsið og var sú
gufubræðsla einnig á eyrinni. Lagð-
ist þá pottbræðslan niður smám
saman. En margir útvegsbændur
áttu enn búðir og hjalla neðan til
á eyrinni.
Séra Bjarni Þorsteinsson gerðist
sóknarprestur þarna 1888. Segir
hann að þá hafi verið 311 sálir í
sókninni, en þess ber að gæta, að
sóknin náði frá Hvanndölum að
Máná í Úlfsdölum. Á eyrinni voru
þá aðeins 4 íbúðarhús úr timbri og
nokkrir torfbæir. Meðal timburhús-
anna var eitt sem hét Ytrahús og
hafði verið reist 1861—62. Það
stendur enn og er nú Aðalgata 23.
Auk þessa voru Gránuhúsin á eyr-
inni: verslunarhús, salthús og
bræðsluhús. Þetta var allt kaup-
túnið á þeim tíma.
o * * Q o
Fram að þessu hafði síldin aðeins
verið veidd á fjörðum inni. Hafði
síldin þá árum saman vaðið upp í