Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1955, Side 11

r" LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
w 463
kringlu Snorra, en einnig í inar
fjölmörgu fslendingasögur, hafa
Norðmenn sótt allar helztu ritaðar
upplýsingar um sína eigin sögu og
fortíð'*.
Þannig mæla Norðmenn nú. Þeir
eru ekki að eigna sér Snorra. Þeir
viðurkenna að íslendingar hafi
varðveitt sögu sína og skilað henni.
En það er annað jafn þýðingar-
mikið og nátengt sögunni, sem ís-
lendingar hafa varðveitt og geta
skilað Norðmönnum. Það er málið.
Á vissum stöðum þykir það nú
hentugt að tala um „oldnordisk“,
eins og það hafi verið eitthvert mál
sem nú sé glatað. Þetta er gert til
þess að slá ryki í augu manna.
Staðreyndirnar segja annað.
f Hvinisfirði á Ögðum bjó Þjóð-
ólfur hirðskáld Haralds hárfagra,
og fóstraði Guðröð ljóma son hans.
Eitt sinn er Guðröður ætlaði að
sigla þaðan í vitlausu veðri, kvað
Þjóðolfur:
Vindbýsna skaltu vísi,
viðfrægur, héðan bíða.
Verið með oss uns verði
veður. Nú er brim fyrir Jaðri.
Annað norskt skáld, Eyvindur
skáldaspillir, bjó á öðrum lands-
enda, norður á Hálogalandi. Það
mun hafa verið á ríkisstjórnarár-
um Haralds gráfeldar, að þar gerði
hríð um mitt sumar. Þá kvað Ey-
vindur:
Snýr á Svölnis váru,
svo höfum inn sem Finnar
birkihind of bundið
brums að miðju sumri.
Fari maður með þessar vísur í
einhvern barnaskóla á fslandi og
spyrji bömin hvort þau viti hvaða
mál sé á þeim, munu þau öll svara
hiklaust að þetta sé íslenzka. En
þessar vísur voru orktar af norsk-
um mönnum fvrir þúsund árum, og
þeir voru báðir sannfærðir um að
þeir orktu á norsku. Þetta var mál
landnámsmannanna, er voru sam-
tíðarmenn Þjóðolfs í Hvini. Og
þetta mál kallast nú íslenzka, vegna
þess að það er hvergi talað nema
á fslandi.
Á niðurlægingarárum sínum
varð norska þjóðin fyrir gerning-
um. Hún týndi málinu og sál lands-
ins spilltist, því að þá afbökuðust
staðanöfnin. Nú á norska þjóðin
ekkert mál. Ivar Aasen komst að
þeirri niðurstöðu að þar væri tal-
aðar 30 mállýzkur. Sumar líkjast
fornmálinu meir en aðrar, t. d. í
Setesdal. Það er satt sem blaða-
maðurinn í Ósló sagði mér, að
Sunnmæringar hafa harðari fram-
burð en sumir aðrir, en þeir tala
þó ekki eins og íslendingar. Ann-
ars skal ekki minnst á málstreitu
Norðmanna hér, það er of við-
kvæmt mál.
En íslendingurinn, sem kemur í
fyrsta skifti til Noregs, finnur og
skilur hve mikils þjóðin hefir
misst. Og honum verður að hugsa
sem svo: Vér höfum varðveitt inn
forna fjársjóð, norska tungu,
norsk eiginnöfn, bæanöfn og staða-
nöfn. Þetta er sá arfur, er land-
námsmennirnir fluttu með sér frá
Noregi, þetta er brot af sál Noregs.
Getum vér nú ekki skilað Noregi
aftur sál sinni, eins og vér skiluð-
um honum sögunum? Er það ekki
in æðsta köllun vor að færa Nor-
egi aftur það sem hann hefir misst?
Einn ágætur menntamaður sagði
einu sinni, að fyrir Norðmenn væri
það þýðingarmest af öllu að taka
upp sitt forna mál, en það væri að-
eins óframkvæmanlegt. Þar til er
því að svara, að Norðmenn hafa
einu sinni skift um mál, og hví
ætti þeir þá ekki að geta gert það
aftur. Það ætti jafnvel að vera enn
auðveldara, þegar ið nýa mál veit-
ir þeim réttan skilning á sál síns
eigin lands, opnar þeim furðulega
töfraheima um leið og þeir skilja
uppruna og merkingu allra inna
fornu örnefna og staðarnafna f
landinu.
Hvort sem menn hefja langa
göngu eða skamma er upphafið að
taka eitt skref. Þegar fyrsta skref-
ið hefir verið tekið í þessa átt,
munu allir sjá, að hér liggur mikið
við, og þess vegna verður áfram
haldið unz sigur er unninn. Þetta
er þolinmæðisverk, en það ber
sjálft sigurinn þegar í upphafi
sínu. Og fagnandi munu þá rísa
upp frá dauðum gömlu norsku
stórskáldin, Þjóðolfur í Hvini og
Eyvindur skáldaspillir, sem gáfu
oss in ódauðlegu kvæði Ynglingatal
og Hákonarmál.
LEIÐRÉXTINGAR 1
Því miður hafa nokkrar villur orðið
í þessum ferðaþáttum og leiðréttast
hér með. — III. kafli: Eyan Vigur er
ekki út af Molde, þótt svo standi á
korti, sem fylgir Egilssögu Fornrita-
útgáfunnar. Vigur er í eyaklasanum
norðvestur af Álasundi. Hólmganga
Egils og Ljóts bleika var ekki þar,
heldur í annari ey, sem liggur að
henni og nefndist að fornu Vörl (nú
Valderöy). —• Þá er það rangt að
skáldið Björnstjerne Björnson hafi
verið fæddur á Nesi. Hann fæddist á
prestsetrinu Kvikna i Eystridölum, en
kom að Nesi 6 ára gamall með föður
sínum og mun hafa verið fermdur
(ekki skírður) í Neskirkju.---IV.
kafli: Súlufjörður hjá Álasundi er nú
venjulegast nefndur Borgundarfjörður.
— VI. kafli: Mishermi er það, byggt á
röngum upplýsingum, að skáldið As-
mund Vinje væri frá Vinjum á Vors.
Hann var fæddur á Vinjum, „Vinje-
grend“, á Þelamörk.
Árni Óla.
Amerískur kaupsýslumaður f Parfs
varð seint fyrir á skrifstofu sinni, svo
hann hringdi heim. Franska þjónustu-
stúlkan kom í símann.
— Segið frúnni að fara að hátta, ég
komi rétt bráðum.
— Sjálfsagt, og frá hverjum á ég að
skila því?