Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1955, Blaðsíða 2

454
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
hryggð skáldsins yfir niðumíðslu
staðarins, yfir hnignun þjóðlífsins.
Það er mála sannast, að Þingvellir
eru auður staður að því lífi og
starfi, er þar fór fram í fornöld.
En Lögberg stendur enn, vellirnir
hafa ekki verið eyðilagðir og forn-
minjarnar, búðatóftirnar, má þar
enn finna. Þingvellir eru helgi-
dómur í hugum þjóðarinnar og
þeir, sem málum ráðá í þjóðfélagi
voru, hafa fyrir löngu gjört sér
ljóst, að vernda ber staðinn og
minjar hans. Það hefir nú komizt
í framkvæmd, þótt miklu betur
verði enn að staðnum að búa, svo
vel sé.
En þvi er hér að þessu vikið, að
annar söguhelgi staður þjóðarinn-
ar, sem féll í niðurníðslu, minnir
á hinn, auk alls þess annars, sem
á þann stað minnir. Það er ekki
unnt, að minnast helgi Þingvalla,
nema munað sé eftir helgi Skál-
holts, og það er ekki unnt að
hryggjast út af niðurníðslu Þing-
valla, nema að hryggjast einnig út
af niðurníðslu og auðn Skálholts-
staðar. Jónas kvað harmljóð, er
hann kom á Þingvöll, en hvað
myndi Gissuri biskupi búa í brjósti
og hvernig myndi Vídalín komast
að orði, ef þeir fengju augum litið
niðumíðslu staðarins, merki hugs-
unarleysis og ræktarleysis hinnar
kristnu, íslenzku þjóðar við hinn
helga stað?
í fornöld voru þing háð víða hér
á landi, en eitt var Alþingi á Þing-
völlum. Margar kirkjur voru hér á
landi, en Skálholt var alkirkja
landsins í hálfa öld og alkirkja
mikils hluta landsins síðan um sjö
aldir. Héðan var kirkju landsins
stjórnað. Héðan bárust fyrst og
fremst út þau áhrif, sem blessun-
arríkust hafa reynzt þjóð vorri,
áhrif kristinnar kirkju. Mótstöðu-
menn kirkjunnar láta ekki undir
höfúð leggjast, að benda á ýmis-
legt, sem þar heíir miður farið í
stjórn og framkvæmd. En menn-
irnir eru misjafnir og verk þeirra,
og gott og göfugt málefni verður
ekki lítils vert fyrir þær sakir.
Það má og þessum mönnum ljóst
vera, sem alkunnugt er, að á Þing-
völlum gjörðist margt það, sem
betur hefði á annan veg farið. En
kristnir menn láta það ekki verða
til þess, að draga úr helgi þess stað-
ar með þjóðinni. Þjóð vorri er
skylt að unna Skálholti. Til þess
liggja tvær aðalástæður, sem þó
eru náskyldar. Þjóð vorri ber, eins
og hverri annari þjóð, að unna
fomhelgum sögustöðum sínum, og
hinsvegar ber þjóðinni að sýna
Skálholti ást og lotmngu, tryggð
og ræktarsemi vegna þess starfs,
sem hér var unnið og hún nýtur
enn í dag.
„Að fortið skal hyggja“. Þetta eru
ekki innantóm orð. Allt líf vort er
í sambandi við fortiðina og frá
henni sprottið. Vér erum sjálf, lík-
amlega og andlega, afsprengi og
arfur forfeðra vorra og formæðra.
Tunga vor, hin mikla gersemi og
líftaug þjóðernis vors, er frá for-
tíðinni komin. Vor íslenzka menn-
ing, bókmenntir vorar og þjóð-
menning öll eru af fornum rótum
runnin. Það er vitað og viður-
kennt, og þarf ekki orðum að því
að eyða hér. Það er einnig vitað
og viðurkennt af beztu og virt-
ustu mönnum, að vér verðum að
halda við tengslunum við fortíðina,
að vér megum ekki slitna frá þeim
rótum, sem vér erum runnir af.
Ef vér ekki ræktum þann gróður,
sem upp af þeim hinum þjóðlegu
rótum er vaxinn og hlúum að hon-
um, þá vex upp í þjóðlífi voru
annar gróður, sem er sterkur og
áleitinn eins og illgresið.
Kirkja þjóðar vorrar á sína for-
tíð og sína sögu. Hún hefir starfað á
þjóðlegum grundvelli og skilað
oss arfi. Ef vér ekki sinnum þeim
arfi, höíum vér slitið einn þeirra
þátta, og hann veigamikinn, sem
þjóðerni vort og þjóðlíf er flétt-
að úr.
Svo sem oss er það nauðsyn, að
varðveita arf feðranna, er oss það
einnig eðlilegt, sé líf vort heilbrigt.
Tilfinningarnar segja þar til sín.
Vér munum öll þekkja til ættjarð-
arástar, átthagaástar og ástar á
bernskustöðvunum. Oss finnst
bernskustöðvarnar vera með
nokkrum hætti hluti af oss, af
lífi sjálfra vor, og sama máli gegn-
ir um átthagana. Það er þetta og
því um líkt, sem er undirrót ætt-
jarðarástarinnar. Ef vér slitnum úr
tengslum við ættjörðina, er sem
slitm rót eða skorið sé á taug, sem
tengir saman. Það sem á hér við
um landið, á einnig við um þjóð-
ina, sögu hennar, lif og starf í
aldanna rás. Sá maður, sem ekki
finnur til ástar á æskustöðvúnúm,
er að einhverju leyti kalínn á
hjarta. En hvers vegna þarf að
minna á þetta hér og ræða? Til
þess er góð og gild ástæða. Skál-
holt er bernskustöðvar kirkju
þjóðar vorrar. Ef þjóðin getur ekki
unnað Skálholti, þá er hún. og þar
með kirkja lands vors, að ein-
hverju leyti kalin á hjarta.
Ef oss væri kunnugt ,að svo illa
væri ástatt fyrir einhverjum vini
vorum, sem vér virðum og elskum,
að hann yrði að hafast við í óboð-
legum og óhæfum húsakynnum, þá
myndi oss taka það sárt, og vér
myndum leitast við að bæta liag
hans svo sem oss væri auðið. Vér
myndum vilja, að hús hans og
heimkynni væri gott og honum
samboðið. Þvi er einnig svo farið,
að hús og heimili vina vorra vekja
hjá oss vináttutilfinningu, en það
eru ekki híbýlin sjálf, út af fyrir
sig, sem hafa þetta gildi, heldur sá,
sem í þeim býr. Sé hann horfinn,
þá er það minningin ein, sem gef-
ur þeim gildi. Þessu er að sínu
leyti svipað íarið um oss og kirkj-