Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.1955, Page 9
' LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
46Í
að gera þar gagn, og fara þaðan
betri menn heldur en þeir komu.
Af öllum þeim sveitum, er farið
var um í Noregi, er landslag á Jaðri
einna líkast því sem víða er á ís-
landi. Þar eru holt og hálsar, mel-
ar og mómýrar. Jörð hefir hér öll
verið stórgrýtt, og er það allt grá-
grýti (gneis). Mór er þar enn aðal
eldsneyti og tekur víst hver bóndi
upp fyrir sjálfan sig, því að víða
var verið að þurrka mó og var
lítið í hverjum stað.
Skáldið Arne Garborg fæddist á
Jaðri fyrir rúmum 100 árum og
eyddi þar æskudögunum. í ljóða-
bókinni „Huliðsheimar“, sem
Bjarni frá Vogi þýddi, lýsir hann
því hvernig umhorfs var á Jaðri á
þeim árum. Þar segir hann meðal
annars:
En stórgrýti, drangur, hamrahöll
í holurð er sundur brostið
sem væri hér þursar og þrálát tröll,
er Þór hefði rothögg lostið.
Og fætur duttu yfir háls og haus
og hendur. Allt varð að steinum.
Og hérna liggur nú hlífðarlaus
sá heimur úr tröllabeinum.
Enginn skógur var á Jaðri um
seinustu aldamót og hafði ekki
verið um aldir. Menn heldu þá
að skógur gæti ekki þrifizt þar.
Þó vissu allir að fyrir löngu hafði
þar skógur verið, því að þegar þeir
voru að taka upp móinn, var mikið
af digrum stofnum í honum. Þeir
voru auðvitað úr skógi, sem hafði
vaxið þar í þann mund er mórinn
var að myndast. Og svo blasti allt
í einu sú staðreynd við, að menn-
irnir höfðu útrýmt skógunum á
Jaðri. Þeir höfðu brennt skógana
og höggvið miskunnarlaust. En á
þessum slóðum endurnýaði skóg-
urinn sig ekki sjálfur, eins og aust-
anfjalls. Hér var jarðvegur annar
og svo var sölt hafáttin trjágróðr-
inum hættuleg. Það var ekki nóg
að Jaðar var miklu sunnar heldur
en t. d. Þrándheimsfylki, lífsskil-
yrðin fyrir skóg voru hér svo
miklu verri. Þess vegna hafði hann
ekki þolað árásir mannanna.
Upp úr aldamótunum var svo
hafin skógrækt þarna. Má sjá
gróðrarstöðvarnar hingað og þang-
að eins og dökkva bletti á land-
inu, og eru þær helzt í brekkum
og á hólum. Hafa grenitré náð tals-
verðri hæð á 30—40 árum. En vest-
anvindurinn segir þó til sín, því
að yztu trén í hverjum skógarlundi
eru kyrkingsleg og sum svo að
segja barrlaus.
Jaðar var fyrrum talin einhver
mesta harðbalasveit Noregs, en nú
er öðru máli að gegna. Á Hringa-
ríki hitti ég mann, sem er ættaður
af Ögðum, úr inum forna Hvinis-
firði, sem nú er kallaður Lister-
fjord. (Þó heitir þar enn Hvinis-
dalur inn af firðinum). Hann sagði
mér ýmislegt af búskaparháttum
þar og á Jaðri. Og þessi voru hans
óbreytt orð:
„Jaðarbúar eru fremstu bændur
í Noregi. Af þeim gæti allir lært
og tekið þá sér til fyrirmyndar.
Þeir eru atorkumenn og hafa kom-
ið búskap sínum í nýtízku horf.
Þeir nota allskonar landbúnaðar-
vélar og ef þeir heyra getið um
nýa landbúnaðarvél, þá eru þeir
ekki í rónni fyr en þeir hafa náð
í hana“,
Flugvélin Hekla
ferðbúin heim.
Yfir henni blakta
islenzkur og
norskur fáni. —
Sama ættarmótið
er með þeim og
þjóðunum