Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1950, Blaðsíða 14

LESBÓK MORGUNBLAÐSIMS
\ 546
f Noregskonungs, og sá konungur
sjer þar leik á borði. En eftir fall
Skúla hertoga hefjast alvarleg af-
skifti Hákonar konungs varðandi
Islanclsmál með förum sendimanna
haas hingað árin 1240, 1254, 1255,
1258, 1260, 1261 og 1263. Þá er
Snorri veginn í Reykholti, haustið
1241, óbeint að konungsskipun,
Þórður kakali hefst *il 'valda hjer
\ á landi, dyggur þjónn konungs,
| þótt ráða megi, að hann hafi eigi
| rekið erindi konungs af alls kostar
r heilum hug, og brýtur niður ríki
Ásbirninga, andstæðinga konungs,
og Gissur Þorvaldsson verður æ
voldugri og nær mestri hylli kon-
ungs, þegar líðm:. En Þórð, ein-
hvem mesta stjórnanda Sturlunga
aldar, má kalla hinn eina, sem
hnekt hefði getað veldi Gissurar.
Honum var stefnt utan af konungi
árið 1249, fór árið eftir og kom
aldrei síðan til íslands. — Konungi
þótti Gissur raunar eigi reka er-
indi sitt fylhlega,- að koma þjóð-
inni undir veldi sitt, og ýtti undir
l ann með senöimönnum sínum.
Náði það þá loks ns framgangi.
Það gat orðið tvíeggjað vopn í
konungshendi að etja saman ís-
hnskum höfðingjum og blása í
glæðurnar, því a 3 enginn gat vitað,
hver mundi hníga fyrir öðrum.
Engu að síður varð þessi aðferð
árangursrík. Á hinn bóginn má
spyrja, hversu farið hefði, ef Ás-
bimingar hefðu haidið velh í bar-
áttunxu við Þórð kakala Sighvats-
son. Nú fór á aðra leið. Maður af
Haukdælaætt, sam annáluð er fyr-
ir friðsemd og stjórnsemi, vai'ð
íyrir kaldhæðm örlaganna harð-
oifúnasti stríðsmaður aldarinnar og
til þess að ríða endahnútinn á
fjötra íslendinga, Gissur Þor'/alds-
son, jarl Hákonar kcnungs yfir ís-
iandi. Of seint sáu formenn bjöð-
orinmr, að friður Hákcnar kon-
ungs i Noregi var keyptur fyxir
Y blóð fortíðarinnar, en friður Giss-
MEÐ110 PUND A BAKINU
frá Reykjavík austur
í Rangárvallasýslu
VEGNA umbyltingar allra bátta hjer á landi er það nærri því eins og
að hverfa aftur í fomöld, þegar gamlir menn segja frá æskuárum sín-
um. Sigurgeir Finnsson pipulagningameistari, sem nú er áttræður,
segir hjer frá því er hann fór fótgangandi austan úr Rangárvallasýslu
um hávetur í stórhríð og ófærð til þess að sækja meðul til Reykj ivíkur
og bar heim á bakinu 110 punda klyfjar. Og daginn eftir að hann kom
heim varð hann að fara gangandi út í Þorlákshöfn með vertíðarút-
búnað sinn á bakinu og hefja þar róðra á opnum báti. Mörgum mannl
mundi vaxa slíkt í augum nú á dögum.
SVO bar við skömmu fyrir jarð-
skjálftana miklu (1896), að lyfja-
skortur varð hjá hjeraðslækni
Rangæinga, Ólafi Guðmundssyni á
urar jarls á íslandi fyrir blóð fram-
tíðarinnar — og sálarfrið hans.
ih.
SIÐAN Þórður kakali fór brott af
íslandi í hinsta sinn, eru hðin rjett
700 ár. Það getur varpað ljósi yfir
hið liðna að staldra við og líta um
öxl. íslenskir höfðingjar hefðu get-
að lært töluvert af Norðmönnum
á 12 og 13. öld. En hvort sem þeir
hafa verið furðu-óglöggskyggnir
eða orðið gripnir sjúklegum æs-
ingi, þá er hitt víst, að þeir þörfn-
uðust Hákonar konungs til • að
lægja ófriðaröldurnar. Þá skorti
höfuð a sjálfa sig eða forsjá. Eng-
mn gat unnt öðrum hjerlendum að
bera konungsnafn. Þeir sáu ekki
að mnanlandsöfnðnum á íslandi
hlaut að lykta sem í Noregi, eirni
maður næði æðstu tign — og hirð-
menn hlutu að líta til drotthis síns,
konungsins. — Ógæfan var sú, að
þjóðermð gleymdist í innbyrðis
sundrimgu. Þjóðm varö laiksoppur
nýs og óþekte valds.
Þórður Jónsson.
Stórólfshvoh, en kvillasamt i hjer-
aðinu venju fremur. Bað læknir-
inn því Tómas á Reyðarvatni að ljá
sjer Sigurgeir til þess að sækja til
Reykjavíkur þau meðul, er mest
skorti. Var Sigurgeir þá rúmlega
tvítugur að aldri.
Þetta var um þrettándann, íærð
slæm og veðrátta hörð.
Sigurgeir reið fyrst austur að
Stórólfshvoli til þess að sækja
meðalapöntunina, og gisti þar um
nóttina. En eldsnemma um morg-
umnn lagði hann á stað og reið að
Rifshalakoti í Holtum. Þar átti
hann að skilja hestinn eftir.
Frá Rifshalakoti- tók hann beina
stefnu á Sandhólaferju og fór þar
yfir Þjórsá á ísi. Sóttist fer-ðin vel
þótt færðin væri þung. Veður var
sæmiiegt framan af deginum, en er
út í Flóann kom gerði landnorðan
byl miktnn, svo að vart sá út úr
augunum. Sigurgeir iór þvi henn
að Kolsholti að spyrja til vegar
Bóndinn bauð honum að koma inn
og þiggja góðgerðir, en engum
manni kvaðst hann vísa til vegar í
þessu veðri og taldi Sigurgeir mjög
ai bvi að halda ífcrðinni áfram íyi
en hirti og veðrið lægði. Eigi þekt-
ist Sigurgeir ráð bónda og lg.uk svo
er hann var ófáanlegur að setjast