Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1950, Blaðsíða 7

' LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Í'M
voru flult í þossu skyni tvö erindi,
sem bæði voru með ágætum. En
um framhaldið hefir farið svo, að
þrjú erindi hafa verið flutt, svo
nauða-fátækleg, að þau voru í
rauninni ekki prentunar verð. Þau
eru með öllu ósamboðin minningu
Haralds Níelssonar. Á engan veg
lyfta þau undir hugsjón lians, efl-
ingu kristindóms í landinu, og það
kemur væntanlega engum til hug-
ar að ætla annað en að sjálfur
mundi liann telja þau einkis
virði.
Enginn hefir, fyr nje síðar, prje-
dikað svo kristna trú á þessu landi,
að hann drægi að sjer slíkan skara
áheyrenda sem Haraldur gerði.
Segja mátti að svo væri komið,
að þjóðin lyti honum, þessum
barnslega lítilláta postula Krists,
þessari andans hetju, sem ekkert
kunni að hræðast annað en að
bregðast köllun sinni. Og vel hefði
þjóðin mátt lúta honum fyrir það,
hve mikill prjedikari hann var.
Einn af fremstu mönnum presta-
stjettarinnar hefir frá því sagt, að
hann var staddur hjer í Reykavík
á ferðalagi og fór í Fríkirkjuna til
að hlýða á Harald Níelsson. Vita-
skuld varð hann að standa frammi
á kirkjugólfinu; það urðu aðkomu-
menn að gera, því hinir stöðugu
kirkjugestir, þeir sem bundist
höfðu fyrir þessari prjedikunar-
starfsemi, höfðu trygt sjer öll
sætin. Og þessi prestur sagði svo
frá, að þar sem hann nú stóð og
hlýddi á ræðuna, hefði sú sann-
færing gripið sig, að þarna stæði
hann frammi fyrir mesta prjedik-
ara veraldarinnar, þótt hann talaði
á fámennustu tungu mannkyns-
ins. Sú mun enn í dag sannfæring
hans; en að sjálfsögðu verður
aldrei unt að bera fram sönnun
fyrir slíku. Jeg hefi endur fyrir
löngu (Lesbók Morgunblaðsins
1931) gert minn samanburð á þeim
Haraldi Níelssyni og R. J. Camp-
bell, sem jeg átti kost á að heyra
prjedika einmitt á þeim tíma, er
hann var alfrægastur og ræður
hans, prentaðar vikulega, voru
lesnar um allan enskumælandi
heim. Þann samanburð þarf jeg
ekki að endurtaka, enda má vera
að sumir gæfu lítið fvrir hann.
Heyrði jeg einhvern segja, að
Haraldur væri oflofaður með því,
er sagt var hjer að framan? Einn
rnann þekti jeg flestum vitrari og
hófsamari. Sá maður var sira
Magnús Helgason. En þegar ympr-
að var á því, að tiltekin ummæli
um Harald Níelsson mundu líklega
af sumum talin oflof — því ekki
höfðu allir lært að meta hann —
sagði sira Magnús með sinni venju
-legu hógværð: ,„Jeg hefði nú
haldið að það yrði seint hægt að
bera oflof á hann Harald“. Stærri
orð voru það.
En væri nú ekki unt að taka upp
nýtt ráð til þess að viðhalda minn-
ingu Haralds Níelssonar? Ekki
hans vegna, heldur vegna þjóðar-
innar; til þess að hún megi enn
halda áfram að njóta vegsögu
hans.
Eftir hann hafa verið prentuð
tvö prjedikanasöfn, annað að
honum lifanda, hitt skömmu eftir
lát hans. Eðlilega voru þau fljót
að hverfa af markaðinum, og fyrir
nokkru var einhver hluti þeirra
prentaður upp. Ekki hefi jeg kynt
mjer, hvað í þeirri bók er að
finna, ekki haft ástæðu til að gera
svo, þar sem jeg á eldri söfnin
bæði. En eftir stærð bókarinnar,
getur þetta ómögulega verið meira
en helmingurinn. Og um þessa
bók hefir verið furðulega hljótt;
jeg hefi hvergi í blaði eða tíma-
riti sjeð frá henni sagt, en þar fyr-
ir má vel vera, að birst hafi ein-
hverjar umsagnir um hana.
En því fer fjarri, að í þessum
söfnum sjeu allar þær prjedikanir,
°r Haraldur Níelsson ljet eftir sig.
Nokkrar er að finna prentaðar á
víð og dreif, en þó mun ekki all-
lítið óprentað, i vörslu Háskólans,
þangað komið'að gjöf frá ekkju
höfundarins. Hvernig væri nú,
að einhverjir þeirra manna, er
kunna að meta þessa fjársjóði,
vildu bindast samtökum til þess
að fá allar ræðurnar útgefnar?
Hugsanlegt væri þá líka, að ein-
hverjir þeir, er þess væru megn-
ugir, vildu styðja útgáfuna með
fjárframlögum, svo að hún gæti
fyrir það orðið ódýrari almenn-
ingi, og þannig náð meiri út-
breiðslu á meðal hinna snauðari.
Þetta kynnu menn að gera ann-
aðhvort í beinu þakklætisskyni við
minningu höfundarins, eða vegna
þess, að þeir hygðust með þessu
vinna þjóðinni gagn.
Sjálfsagt vilja menn vita hvers-
vegna þessi tillaga er gerð. Jafn-
sjálfsagt er líka að gera grein fyr-
ir því.
Enginn er svo blindur að hann
geti rekið sjálfan sig úr vitni um
það, að nú er íslensk þjóð í hættu
stödd. Það mundi ekki f jarri sanni
ef sagt væri, að í þjóðfjelagi okk-
ar horfði nú til upplausnar. Okk-
ar ríki er sannarlega sjálfu sjer
sundurþykt. Sumum hefir komið
til hugar að lækna mætti þetta
með stofnun nýs stjórnmálaflokks.
Mjög yrði þá annar andi að ríkja
í þeim flokki en hinum eldri ef
þetta ætti að geta lánast. Og ef
unt væri að skapa þann anda,
mundi þá ekki þar með nauðsyn
flokksstofnunar horfin?
Sá er þetta ritar, hefir aldrei
dregið dul á það, að hann væri
á meðal hinnar trúarveiku. Svo
er líka enn um hann. En aldrei
hefir hann heldur stært sig af
þessu — alveg þvert á móti. Það
er einmitt svo, að þótt hann hafi
sjálfan skort örugga og þróttmikla
trú, þá hefir honum jafnan verið
það Ijóst, að hún var einstakíing-