Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1950, Blaðsíða 16

188
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
/ r
I Arnasafni
JtlíftLrj. Wu J.xr tím nvJtrir' Öibýu.(ama viuinrrjf
imrr . rtor ** * 4 -vtjO, jn>~r yar tu jrrrt
átiiiLo., |nj?icr mrcr jjafaj «]libu “Vr vm jjc&L Þuil, jari
þai Syípxr tcl cí| ucra. a uojlÍot ucrpt ¥T cuj mwnutn via.
par aaí aufiur |»e titUjjqta vr - úvur nutH/c- Jju^4»
.-Cúia jkil |>urjt cjj If j’itur uavt'3r ctli )>fj rq<r i'ltí
v« cvtéttrkoa t-iujrtclui, at ji»£* turir mcjT |cnv nu ctjju
Ijltlt <U>. tytfl*' (Vivttur ■ kur /nituj Lat nucltt €r. Uýíir
v'ir*' n' .vyJj ptarn cn uir jtail^cui, cr piií
a. vm.'nt hxlIUíl ,tv> H.’trrí ‘*yrcW!a «'<*jbtkaa.nu W4
lujunt nUufúr i írijtl t/Kc-W a/. t.it iiultU tunr CL]í
EINHVER fáheyrilegasti atburður
íslenskrar bókmentasögu er það er
Grunnavíkur-Jón vakti Heiðarvíga
sögu upp frá dauðum. Að fremra
hluta sögunnar var aðeins til eitt
handrit sem brann í Kaupmanna-
höfn 1728, og Jón hafði lesið það
einn manna; undir athygli hans og
trúnaði var það komið hvort sögu-
brot þetta skyldi glatast með öllu.
Hann hafði skrifað hjá sjer nokkur
orðatiltæki úr sögunni, og með til-
styrk þeirra og minnis síns tókst
honum að endurskapa söguna, þó
að auðvitað sje að tilraun hans gat
aldrei orðið fullt ígildi þess sem
týnt var. Hjer er sýnishorn af eig-
inhandarriti Jóns (AM 450 b, 4to).
Staðir sem hann hafði skrifað hjá
sjer eftir skinnbókinni eru með
breyttu letri, og aftan við þá ss.
(= segir sagan).
Hjer segir frá því hvernig Gísli
Þorsteinsson svaraði málaleitan
Barða um bætur fyrir víg Halls:
-----„sylfurs. Riðu þar um torged
nockrir óskynsamer menn ss] og
varð einum þat fyrer, at hann kynt-
est til við mig ss] og stack spjóti
sínu við sjóð mínum, og rende upp
á, og reið við það burt. Hafða eg
ecke þar af. Vísa eg þjer þar til
bróðurgjallda, þyker mjer þat at
glíku ss] sem þetta mál, því það
sylfur tel eg vera á vandar veifi ss]
og munum vjer þar eige aunnur fé
tilleggja ss] Eiður mællte Skeggja-
son: segja skal þursi ef hann situr
nökkviðr við elld ss] og er illa og
óviturlega under tekeð, at svo stórir
menn sem nú eigu hlut að. Gísli
svarar: hjer sannast þat sem mællt
er: Nýsir [varð ei öðruvísi lesið]
fjarri enn ver sjalldan, og er það
þín að von, að hallda svo svare
frænda (gg) þinna, sem nú má
heyra, og hleypur í brixlyrðe við
Eið. Nú mællte Eiður: Eige“.
Meðal orðtækja þeirra, er Jón
Ólafsson hafði ritað sjer til minnis,
var málshátturinn: „Nýsir fjarri“
o. s. frv., en hafði þó verið í vand-
ræðum að lesa handritið. Málshátt-
ur þessi kemur ekki fyrir annars
staðar og þótti málfræðingum hann
torráðinn, þar til Benedikt Sveins-
son leysti þann hnút, og sýndi fram
á (í formála fyrir Heiðarvígasögu
1926) að „nýsir“ væri ekki mis-
lesið, heldur orðið „ver“. Þar ætti
að standa „nær“. Kemur þá í ljós,
að málshátturinn stendur í ljóðstöf-
um rjettum, sem allir aðrir óskæld-
ir málshættir: „Nýsir fjarri, en nær
sjaldan“. Segir Benedikt svo um
þetta, eftir að hann hefur sýnt fram
á hvernig á mislestrinum stendur:
„Þessi leiðrjetting kemur alveg
heim við ljóðstafasetning máls-
hátta, forna stafsetning og enn það,
að nú koma fram andstæður þær,
sem oft eru teknar saman í orðs-
kviðum: fjarri og nær.-----Virð-
ist hann þá næsta líkur að merk-
ing hugmynd þeirri, er fram kem-
ur í vísu Bjarna Thorarensen:
„Maður, því horfir þú fram?“
„Jeg lít eftir veginum fremr.a“.
— „Maður, horfðu þjer nær,
hggur í götunni steinn“.
Liggur þessi merking langbeinast
við, þar sem orðskviðurinn kemur
fyrir í sögunni, því að þar er Eiði
Skeggjasyni brugðið um það, að
hann hyggi meir á hag óskyldra
manna, en nákominna frænda.
Orðskviður þessi hefur hingað til
verið rangt með farinn og óskýrð-
ur. Mun dr. F. J. því hafa látið
hann fyrir róða, er hann gaf út
málsháttasafn sitt. Hygg eg, að
orðskviður þessi muni hjer eftir
mega skipa sæti með öðrum íslensk
-um málsháttum."
V ^ ^
Samningur við kölska
Á Ströndum gaf einn maður sig djöfl-
inum með því móti, að hann veðjaði
við sambúanda sinn, að næsta morgun
skyldu vera komnir í sína slæðu 20
selar, lagði svo um kveldið nótina, en
um nóttina kom sá Vondi til hans og
gerði árásir miklar, svo hann fór brátt
úr rúminu nær klæðlaus. Forvitnaðist
þá hinn maðurinn um hann, og fann
hann dauðan og illa verkaðan hjá
festarsteini nótarinnar, en 20 selar fest-
ir í nótina. (Seiluannáll).