Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1950, Blaðsíða 2

174
f Tf
LESBÖK. MOKUUiM BLAÐSli'l 3
En áhugi bæjarmanna fyrir málinu
var nú orðinn svo mikill, að borg-
arafundur var haldinn og þess kraf-
ist af bæjarstjórn, að hjer yrði ekki
staðar numið. Bæjarstjórn leit svo
á, að rjettast væri að bora eftir
vatni djúpt í jörð í nágrenni bæj-
arins, og þá helst í Vatnsmýrinni
norðan undir Öskjuhlíð, og vita
hvort þar fengist ekki nóg vatn,
áður en horfið væri að því að
kaupa Elliðaárnar. Veitti hún því
5000 krónur til vatnsleitarinnar og
skrifaði því næst dönskum verk-
fræðingi, Maríus Knudsen í Odense
og bað hann að taka boranirnar að
sjer. Hann sendi hingað bor og bor-
unarmann, Hansen að nafni. Kom
hann hingað seint á árinu 1904 og
hóf boranir þegar í stað norðan
undir Öskjuhlíðartaglinu.
Ekki var spáð vel fyrir þessum
borunum. Jarðfræðingar heldu því
fram, allir nema einn, að hjer væri
tómar hraunklappir (grágrýti)
efst og undir því blágrýtishella
samfeild, hve djúpt sem borað
væri. Sá eini, sem ekki vildi fall-
ast á þetta, var Helgi Pjeturss.
Hann hafði þá um sumarið áður at-
hugað jarðlög í Fossvogi og við
Elliðaárósa og komist að þeirri nið-
urstöðu, að sandur og leir væri
undir grágrýtisklöppinni. Þetta
reyndist alveg rjett, þegar farið var
að bora og segir ísafold að hinn
ungi og efnilegi jarðfræðingur hafi
þar með unnið merkilegan vísinda-
legan sigur.
í þetta skifti fór eins og oft sið-
ar á ævileið dr. Heiga, að menn
trúðu honum ekki og Iiöfðu sjálfir
verst af. Með tilhli til skoðan'a
liinna eldri jarðfræðinga, var send-
ur hingað bor til þess að bora grjót-
hellu. Nú fór það svo að niður í
85 feta dýpi reyndist vera lausa-
grjót, eins og hjer er á yfirborði.
En þá tók við sandlag um 11 fet
á þykt, og þvi næst kom leirlag.
Komst borinn Vk fct niður í það,
en lengra ekki. Þá fylti sandui og
leir borholuna jafnharðan, svo að
ekki varð við neitt ráðið.
NÚ ER næst frá því að segja, að
hinn 31. mars 1905 var hinn danski
borunarmaður kominn niður í 118
—120 feta dýpi. Tók hann þá eftir
því að borinn hafði þar komið við
einhvern glóandi málm og sýndist
á bornum gullslitur eða skán.
Daginn eftir mátti lesa í „Reykja-
vík“ þessa frásögn:
„Gull fanst síðdegis í gær við
boranirnar uppi í Öskjuhlíð, 118
fet djúpt í jörðu. Menn ugðu fyrst,
að þetta kynni að vera látún, en
við ítarlegri rannsóknir er nú sann-
prófað, að það er skírt gull. Gull-
ið er ekki sandur þarna, heldur í
smáhnullungum, sem jarðnafarinn
hefir skafið. Hve mikið það kann
að vera, verður reynslan að skera
úr, en á þvf er ekki vafi að hjer er
guil fundið í jörðu“. (Leturbreyt-
ing blaðsins).
Fregn þessi fór eins og eldur í
sinu um allan bæinn og menn tók-
ust á loft af geðshræringu. Gull-
náma fundin rjett hjá bænum!
Hnullungar af gulli! Kitlandi óró
og eftirvænting greip alla, aðkenn-
ing af þeirri sýki, sem nefnd er
gullæði. Menn sáu í anda gulli aus-
ið upp úr Vatnsmýrinni miljónum
saman og Reykjavík orðna auðuga
borg eftir fáein ár. Hjer var alveg
óvænt tækifæri fyrir framsýna
menn að afla sjer auðs. Og áður
cn vikan var liðin liafði hjer verið
stofnað fjelag til þess að hagnýta
þessa auðsuppsprcttu. Fjelag þetta
nefndist ,,Málmur“ og aðalhvata-
maðurinn að stofnun þcss var
Sturla Jónsson kaupmaður.
ÞAÐ MUN hafa verið H. Hanson,
síðar kaupmaður, sem kom gull-
sögunni á loft. Hann var þá ný-
lega kominn heim til íslands frá
Ameríku, cn þar hafði hann meðal
annars stundað gullgröft. Hann
náði í einhverjar glóandi agnir af
jarðnafrinum og fullyrti að það
væri skírt gull. Rannsókn Han-
sons fór fram á þann hátt, að hann
tók málmkornið og sló sem þynst,
lagði þynnuna yfir rakhnífsegg
hárbeitta, og lagðist þynnan niður
með egginni báðum megin, en
brotnaði ekki. Þannig kvað Han-
son gullnemana vestra (í Klon-
dyke) fara að, og skeikaði ekki að
það væri gull, er svo mætti með
fara.
Hann fór og með sýnishorn til
Erlendar gullsmiðs Magnússonar
og ljet hann reyna það, og kvað
Erlendur það vera gull. Þetta var
það sem „Reykjavík“ bygði á sögu
sína um gullfundinn.
En þegar fram á vikuna leið fór
heldur að draga úr þessu. Lyfsal-
inn hafði fengið eina glóandi ögn
af jarðbomum og rannsakað, og
reyndist það vera kopar. Á sömu
leið fór um sýnishorn, sem Björn
Kristjánsson kaupmaður náði í og
rannsakaði. Fóru nú að koma upp
ýmsar sögur um það í bænum, að
einhver brögð eða hrekkur væri í
tafli. Meðal annars komst sú saga
á prent, að Hanson hefði skafið
þessar gullagnir, sem hann var
með, af „brjóstnálinni sinni“. Fóru
því hin blöðin mjög varlega og
vildu ekki fullyrða neitt um það
hvort gull hefði fundist þarna.
EIN AFLEIÐING af „gullfundin-
um“ var sú, að lóðir hækkuðu hjer
mjög í verði. Allir lóðareigendur
bjuggust við því að gull mundi
vera hjer í jörð alls staðar, og „allir
vildu fara að grafa gull“, cins og
segir í einu blaðinu frá þeim tíma.
Velmetinn borgari, sem átti lóð
austan í Skólavörðuholtinu, rauk
þegar upp til handa og fóta og Ijet
grafa þar miklar geilar í holtið. Og
þegar menn komu þangað og'
spurðu hvernig gengi, sýndi hann