Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1950, Blaðsíða 4

176
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
að lögum á þinginu 1907, og má því
segja að uppnámið út af gullinu í
Vatnsmýripni yrði til þess að vier
fengum riáraalögin.
MAÐUR ER nefndur Arnór Árna-
son, sonur sjera Árna Böðvarsson-
ar, er seinast var prestur í ísa-
firði. Arnór fór til Ameríku og
gerðist malmhreinsunarmaður í
Chicago og hafði unnið að því starfi
í 16—17.ár^og kynst malmsýnis-
hornum hvaðanæva úr Bandaríkj-
unum. Hann hafði tröllatrú á því
að malmar væri í jörð á íslandi.
Hafði hann ritað um það grein
og bent á, að ísland væri á ná-
kvæmlega sama breiddarstigi og
þau lönd heimsins, sem auðug-
ust, hafa reynst að malmum, eink-
um gulli.
Þessi maður kom nú hingað að
vestan í öndverðum október 1905
og Ijék hönum mikill hugur á að
fá nú úr því skorið hvort trú sín
á malmnámur hjer væri rjett. og
bjóst við að sönnunin fengist hjer
norðan úndan Öskjuhlíðinni. Hann
fekk til rann$óknar sand og mylsnu
úr einni borholu þar af þremur, og
komst að þeirri niðurstöðu að í því
væri gull, silfur, kopar zink og
áluminium,, og auk þess brenni-
steinn til muna. Ljet hann blöðin
hjer háfa það eftir sjer, að gull-
magnið þarna mundi samsvara því
að 144.50 krónur fengist úr smálest
hverri. En þar sem þarna hafi
fundist þessir fimm malmar, sje
mjög mikil ástæða til að ætla, að
þarna geti verið um auðlegð að
ræða þegar lengra komi niður.
Út af þessu birti Björn Kristj-
ánsson grein í „Fjallkonunni“ hinn
3. nóvember og segir þar, að ekki
sje hægt að rannsaka hve mikið
sje af malmi í hinum ýmsu jarðlög-
um, því að iðulega hafi verið
sprengt í borholunni með dyna-
miti. Hylkin utan um dynamitið
hafi verið úr zinki og í þeim hafi
líka verið látún og hreinn eir. Sje
það því enn ósannað mál, að zink
hafi fundist þarna.
Mánuði seinna ritar Arnór grein
í „ísafold“. Talar hann þar fvrst
um það hvílík lyftistöng námur
hafi orðið öðrum þjóðum og spyr
svo: Eru námur til á íslandi?
Hann svarar sjer síðan sjálfur á
þessa leið:
.„Jeg held því afdráttarlaust
fram að svo sje, og sá tími kem-
ur, að hjer verða opnaðar námur.
Veruleg gullöld íslands er aðeins
að byrja“.
Síðan skorar hann á menn að
kaupa hlutabrjef „Malms“ og „sjá
ekki eftir nokkrum krónum, þar
sem ef til vill getur verið um
miljónir að tefla.“
VATNSLEITINNI í Vatnsmýrinni
lauk með því, að þar var ekki nóg
vatn handa Reykjavíkurbæ. Hinn
danski bormaður fór því heim aft-
ur með bor sinn. Og aftur varð
kyrð og friður í Vatnsmýrinni. Kýr
gengu þar næsta sumar, gæddu
sjer á grasinu og höfðu enga hug-
mynd um að þær gengu á gulli.
Og það var eins og mennirnir hefði
líka gleymt gullinu. Ekkert bólaði
á framkvæmdum hins nýa námu-
fjelags.
Fjelagið beið eftir hentugum bor.
Sumarið 1906 var Klemens Jóns-
son sendur utan til þess að ná í
borinn, en hann kom jafn nær
heim aftur. Um haustið var Rost-
gaard nokkur vjelstjóri sendur ut-
an til að sækja borinn. Hann kom
ekki heim fyr en í janúar 1907 og
ekki kom hann með borinn, en
sagði að hann „kæmi með Ceres í
næsta mánuði“.
Mönnum fór nú að þykja hálf-
gert sleifarlag á starfsemi fjelags-
ins, og var ekki laust við að dreg-
ið væri dár að því, var t. d. farið
að kalla það „gylta fjelagið“ í
skopi. Og seinast í febrúar segir í
einu blaðinu: „Ekki kom borinn
með Ceres. Bótin er, að gullið þolir
biðina“.
Annað blað sagði: „Nú er komið
á annað ár síðan sagt var að gull
borsins væri von þá og þegar. Má
samt vænta, að svo snemma verði
byrjað á rannsóknum, að sýna
megi konungi í sumar gullið úr
Eskihlíðarmýrinni“.
Vegna dráttar þess, sem varð á
því að borinn kæmi kom upp mál-
tækið: „Við sjáum nú til, þegar
Ceres kemur,“ og hefur það lifað í
alþýðumáli hjer fram á þennan dag.
SAMT kom nú borinn með Ceres
— en það var ekki fyr en í maí.
Var þetta þá höggbor, sem muldi
undir sig og varð að dæla muln-
ingnum upp úr holunni með vatni
og rannsaka síðan þá leðju er upp
kom.
Ekki var nú hægt að byrja
á gullgreftrinum þegar í stað, því
að Rostgaard, sem átti að hafa alla
umsjón með verkinu, lá þá í tauga-
veiki. Leið svo og beið fram yfir
miðjan júlí. Þá kom hingað dansk-
ur verkfræðingur, Jonas Popp frá
Helsingjaeyri, sem h.f. Malmur
hafði ráðið í þjónustu sína til þess
að vera forstöðumaður eða fram-
kvæmdastjóri fyrirtækisins.
Ekki voru notaðar hinar gömlu
holur, er áður höfðu verið borað-
ar, heldur var nú byrjað að bora
á öðrum stað nokkuð frá. í nóvem-
ber var borinn kominn niður í 114
feta dýpi og þar nálægt höfðu orð-
ið fyrir honum tvö lög af zinki.
Þótti það góður fyrirboði, því að
talið er að í námunda við zink
megi vænta annara málma, jafnvel
gulls.
Litlu seinna fanst vottur gulls úr
tveimur sýnishornum, öðru úr 119
feta dýpi en hinu úr 124 feta dýpi.
Þá fannst þar og eitt lag af zinki
enn.
Þegar komið var niður í 133—