Lesbók Morgunblaðsins - 09.05.1948, Blaðsíða 5

LESJBQK MORGUNBLAÐSINS
39 menn þar heima þá. Og enn fjölg-
aði eftir það, og seinast voru þar 7
bæir: Norðurbær, Vesturbær, Sund,
Skáli, Miðbær, Auslurbær og Jóns-
bær. Ilann stóð austast, en þar er nú
Vcsturgata 26. Sagt er, að þegar \ erið
' ar aö grafa fyrir veggjum Miðoæar,
hafi fundist þar dalakútur meö lals-
'eröu af peningum. Þegar hkneski
Thorvaldsens var reist á Austurvclli
1875, þótti nauðsyn til bera að sljetta
völlinn, þ\l að hann var allur með
hólum og dældum. Var bá ráðist a tvo
gamla, gríðarstóra og grasi vaxna
öskuhauga hjá Iiliðarhúsum og Göt-
liúsum, og allri öskunni ekið á Austur
völl og sljettað meö henni. Ekki fara
nú neinar sögur af því, að ncitt fje-
niætt liafi fundisl í öskuhaugum jjess-
um, enda óliklcgt aö nokkuð hali vcrið
hugsað um að rannsaka bá jafnlramt
því sem þeim var ekiö burt.
Fallcgt var í Hlíðarhúsum áður en
fór að byggjast þar í kiing, viðlent
tún og fagurt útsyni. Má vera að það
hat'i verið þess vegna aö Sunckenberg
hugsaði sjer að hafa þar uppeldisskóla
þami, sem hann ætlaði að stofna. Og
áreiðanlega hefur það veriö þess
vegna, að Jón Thorsteinssen landlækn
ir vildi að latínuskólinn yrði reistur
þar, þegar hann var fluttur frá Hessa-
stöðum. — Jón landlæknir hafði átt
heima á þessum stað og vissi því vel
hváð hann var skemtilegur. — AÖ
vísu segir Klemens Jónsson: „Var það
álit dómkirkjuprestsins þáverandi,
Ilclga G. Thordersen, er bjó í Landa-
koti, og læknisins Jóns Thorsteinsen,
er átti heiina í Doktorshúsinu, að það
væri ótækt að liaía skólann þar sem
hann \ ar settui-. Þeir áttu þá baðir
sy’TU í skóla, og töldu það ógerning
íyrir þá að sækja skólann daglega
vegna vegalengdar cg ilh'ar færðar,"
Eins og áður er getið voru Hhðar-
húsin talin sjöttungur ,,úr Reykjavík-
ur heimalands kostum og ókostum ti!
lar.ds cg sjávar,“ cg þegar konungur
skipir ívo íyrir, að Klíðarhús skuli
iogS undir Raykjavík, eíu rekarjett-
"5.
indi tckin undan. Iielgafcllskirkja á
þvi sennilega enn aö nafninu til sjötta
hlútanh í rcka íyrir Rvíkurlandi.
Þau rjettindi hafa víst altaf venö iít-
ils viröi cg yfirlcitt má folja Reykja-
vik annað fremur til ágætis en þar sje
hlunnindj af reka. Þó var jiað í sept-
embermóuuöi 1823, aö 150 marsvin
rak á land fram undan Hlíöarn sum.
Veit jeg ekki livern hlut Uelgaíells-
prest'ur helur fcngiö úr þessu happi.
En annað er kunnara í • ambandi viö
þennan atburö. Eins og nærri má gcta
þótti þessi hvalreki slík nýlunda í
Reykjavík aö hvert mannsbam, sem
íótavist haföi, þusti út i Hlíðarhúsa
íjöru til þess að horía á. Geir biskup
Vídalin íór þangað eins og aðrir. —
Maðinlnn var ákaflega feitur og átti
örðugt um gang og að standa lengi.
Ilann settist því á malarkambinn og
sat þar um stund. Veður var kalt og
setti að lionum svo að hann varö inn-
kulsa og dó eítir stutta legu. Varö
hann öllum harmdauði.
HLÍÐARHÚEAMENN höfðu uppsát-
ur í Grófinni, &ins og áðui‘ er sagt, og
lá þang-að sjávargata frá baénum. Kún
varð alfaraleið þegar fram í sótti cg
* Ollu heldur fct'j Ickishólmsprestakall,
þvi að eigiúr. yfiríærðist til þess 1301
og síðar* 1017 á árgjalcl.3 s.3 greiðost
prestlaunasjóði.
var kiilluð Illiðarhúsastigur. En ekki
\ ar þetta ncinn vegur, heldui' illa rudd
og ógrciöfær gala og oft iilfær. En
þégar Jón Thorsteinsen bygði hús sitt
á IUiðarhúsatúninu 1834, jókst umferð
þarna að miklum mun, því að ílestir
bæjarmenn áttu erindi viö læknirinn.
Fundu inenn þá til jæss hvaö vegur-
inn var vondur, svo aö ráöist var í
þaö aö gera sæmilega götu veslur að
Illíðarhúsum, og iielt Itún íyrsl í stað
sínu gamla nafni. En 1848 skipaði
Rosenörn stiptamtmaöur svo fyrir að
hús við helstu götur skyldu tölusett
og jafnframt voru þá gefin ný götu-
nöfn: Aðalstræti kom í staðinn fyrir
Kllbbgötu, Austurstræti í staðinn
fyrir Langastjett (eða Langafortov),
sem mun hafa veriö venjulcgra) og
þá var Illíöarhúsastigur skírður Lækn
isgata, og hell því nafni fram um
1880. Þá fekk hún nafnið Vesturgata.
En einkennilegt er hvað suni nöfn
eru iífseig og má þar nefna sem dæmi
Hiíðarhúsastíginn. Löngu eítir alda-
mót var það málvenja að tala um að
„fara vestur á stíg' þegar átt var við
Vesturgötu Og allír vissu hvaða g3ta
það var. Mjer er nær að halda að
gamlir Vesturbæingar kalli Vestur-
gótuna enn stíg — svo híseigt er
íyrsta ri2.íni3 3. tis’in1.
! Kliðarhúaatúr.: vc.ru bygo þrjú
kot: Dúkskot cg Gróubær, tar