Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1945, Blaðsíða 18
ooo
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ÞEGAR jökulþakið yfir dalnum fell niður, myndaðist stórkcstleg gjá í jök-
ulinn. Jökulbrotin á miðri myndinni eru um 15 metrar á þykt. Snjór hefir fall-
ið þarna yfir eftir að hrunið var.
jaka fram á sandinn, alt fram á móts
við Skaftafellsbæi. —
NOKKUR VAFI hefir þótt leika á
því áður, hvort hin miklu Skeiðarár-
hlaup kæmu úr Grímsvötnum í Vatna
jökli, eður eigi. En nú var gengið al-
gjörlega úr skugga um þetta og sann-
aðist að hlaupið var komið alla leið
norðan 4r Grímsvötnum. Var flogið
þrisvar sinnum yfir vötnin og tekn-
ar af þeim myndir, sem sanna þetta,
og hægt er að gera mælingar eftir.
En auk þess fór Jóhannes Áskelsson
við fjórða mann inn yfir jökulinn og
í Grímsvötn og athugaði staðinn ná-
kvæmlega.
Fyrst var flogið inn yfir jökulinn
og Grímsvötn hinn 22. september, eða
áður en hlaupið náði hámarki sínu.
Sást þá, að botn Grímsvatnadalsins
var ekki tekinn að síga, en komnar
sprungur í jökulinn alt um kring
meðfram hlíðunum.
í öðru sinni var flogið yfir Gríms-
vötn 26. sept. Þá sást, að dalbotninn
hafði sigið alt að 100 metra. Þá var
hlaupið í rjenun.
I þriðja sinn var flogið yfir Gríms-
vötn miðvikudaginn 4. október. Þá
sást, að dalbotninn hafði lítið eða
ekkert sigið síðan 26. september, en
állmikið hafði raskast um sprung-
urnar meðfram hlíðum dalsins.
Leiðangur Jóhannesar Áskelssonar
leiddi hið sama í ljós, en auk þess
fekst þá nákvæm vitneskja um það,
hvernig umhorfs var í dalnum og
þær byltingar, sem þar höfðu átt
sjer stað.
Af öllu þessu er nú ljóst, að þetta
jökulhlaup hefir átt upptök sín í
Grímsvötnum, og sennilega öll önn-
ur Skeiðarárhlaup. Meðal annars
sást í jöklinum greinilega fyrir und-
irgöngum þeim, sem vatnið fer um
úr dalnum niður undir Skeiðarár-
jökul. Þá sáust og enn fremur ein-
kennilegir sigkatlar í jökulinn þar
um kring, alt að 80 metra djúpir, og
virðast þeir stafa af því, að jökull-
inn hafi bráðnað stórkostlega að
neðan á þessum stöðum.
Enginn eldur kom upp samfara
þessu hlaupi. Naumast verður þó
dregið í efa, að það stafi frá stórkost-
legum jarðhita. Hitt verður enn um
sinn að liggja milli hluta, hvort sá
jarðhiti á að teljast til brennisteins-
hvera eða jarðelda.
Vatnsmagn það, sem kom fram
fram undan jöklinum í hlaupinu, telst
okkur til að hafi numið 3—3 Vi ten-
ingskílómetrum eða sem samsvarar
18.000 fermetrum á sekúndu. Til
samanburðar má geta þess, að áætl-
að vatnsmagn Skeiðarárhlaupsins
1934, sem stóð í sambandi við eld-
gos, var áætlað 10—12 teningskíló-
metrar. Og hlaupið 1938 var vafa-
laust enn þá stærra. Sjest á þessu að
hlaupið í haust hefir verið lítið á
móts við þau hlaup.