Lesbók Morgunblaðsins - 25.03.1945, Blaðsíða 2

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
162
in, eftir a8 iiemendwiuni hafði ver-
ið raðað í fyrsta skij»ti á vetrinum.
Var þá kosinn einn skólapilturitm
til að vcra .,kóngur-< ávallt sá efsti
í skóla. en annar var kjörinn „bisk-
up“ og þurfti sá að vera bæði vet
iatínulærður og fynctinn náungi.
Herranótt fór nú svo fram, að
„konungurinn“ var krýndur, og
„bisknp“ flutti ræðu, sem áður var
nefnd, svokallaða Skraparotprjedik-
un, að þeirrai' tíðar hætti meinfynd-
lnn samsetning. Þá voru tilnefndir
embættismenn, gengið umhverfis
skólann í skrúðgöngu. en síðan
setst að sunibli. Atriðin viðvíkjandi
krýningunni ásamt Skraparoleprje-
dikun virðist hafa verið með föstu
sniði, einskonar leikur í leiknum,
og ber þangað að líta. ef svipast er
eftir fyrstu skólapiltateikjnnum.
Þegarfrá líður fellur Skraparötspró
dikun niður, en reglulegir sjónleikir
koma í hennar stað. HlýtiU' maiíni
að verða nokkuð starsýnt á þ'að, að
skólapiltar í IFólavallarskóla skuli
hafa fengið Géir Vídalín biskup og
síðan Sigurð l’jetursson sýslumann,
til þess að sentja fvrir sig leikrit,
sein þeir gætu leikið í skólanum.
Er l»að éinkcnnilegt, ef þcssi leik-
listarviðleitni hefir sprottið upp af
því einu. án þess að hún ætti sjer
nokkra íorsögu, aðra en „herra-
næturnar“ í Skálholti, nema þá ef
svo væri, að á „herranóttunum“
hafi verið um sjónlciki að ræða, og
bendir þetta eitt með öðru til að svo
hafi verið. Af leikritum þeim, sem
leikin voru í Hólavallarskóla, erit
„Narfi“ Higurðar Pjetnrssonar
bestur, þó hann hafi þar lcitað fyr-
irmyndar hjá Holberg, enda ekki í
kot vísað. Af leikjum þessunt getur
maður sjeð, að þarna hefir verið
fa t æ k I e gur ] eiksvi ðsútbún aður.
Hægt er að sjá. að áhorfendur hafa
skipað sjer í hálfhring um leiksvið,
sem hefir verið á sljettu gólfi. Ekk-
ert fortjald hefir verið notað, en
þáttaskifti sýpd á hinn uppruna-
Húsaskipan i Skálholti 1779. Örfn bendir á leiksvið skólapíita: Theatrum
— sjóttarpláts stéiidur ofah og neðan við á teikningunni.
jf
* '--t
lega háft méð því, að allir fnrn úf.
Ljcfsin hafa verrð kertaljós, sem
horin éru inn á léiksviðið og úf,
cftir því sem Við átti.
Nú virðrsf mjer margt bénda til
þess, að saga hriina gömlu skóla-
piltaleikja sje ekki eins .<fuf£ óg
mcrm hafa halcjið. Skólapiffar hlntu
að vera vé? kunnugir latneskum
leikjum Terentiusar og jafrrvél
J’lautusar. Frá því um 1650 er til í
Jjandsbókasaf ninu eitt eintak af
„Sex leikritúm Tercntiusar" og er
það kómið frá Hólaskóla. Iíakst
jeg á lnik þcssa niðri í kjallarn
safusins, er jcg var að gniska þar
fyrir nokkrum árum. HefÍr verið í
eign fyrstu Thorlachisanna, mann
írarn at' manni. Fvrsti cigandi bók-
arinnar var Þorlákqr biskup Skúla-
son, og síðan synir hans allir, hver
eftir annan. Bók þessi er í raun og
veru kennslubók í latncskri fram-
sögu, en leikrit Terentiusar voru á-
kafiega vinsæl í þeirri grein, err
aýnilegt er, uð með þessari bók,
hafa skóhrpiltar kynnst leikritum,
og þá sermilcga komist upp á það.
að henda á milli srn talsháttum og
smáatriðum úr leikritum. Að þerr
gátu brugði því fyrir sig að lcika.
sýnir mjög skemmtileg frásögn í
ævisögu Jóns Steingrímssonar af
leik Hólasveina, þegar þeir hcrmdu
eftir Bjarna sýslumanni Halldórs-
syni og fleiri persónum svo vel að
kunnugir menn l.jctu gabbast.
i í tíð Steins Ilólabiskups cr sagt,
að hafi farið fram leikveisla á Hól-
um, sem ínjcr sýnist að hafi verið
eiuskonar „hcrranótt“, enda þóttj
slíkrn hátíðahalda sje ckki minnst
þar.
Ákaflega mcrkilegt handrit cr til
í Landsbókasafninu frá fyrrr liluta,
17. aldar af hhiunr svonefnda „Belí-
alsþætti“. Titillinn er svo hljóðandi:
„Ein fögur tragedia, útdregin af
hcilagri skrift. hvurnin Belial upp
byrjar lagaþrætur í móti Kristó
fyrir það hanit hafði niðurbrotið
djöfitisins ríki“.