Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1944, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGPUNBLAÐSINS
421
ungt skáld þráir. Fátækt hafði hún
að bjóða og áhyggjur um dagleg-
ar þaríir, órífleg húsakynni, stranga
vinnu hversdagslega, lítið og stop-
ult næði til andlegra starfa eða
ekkert, nauman bókakost, fámenni
og einangrun. Að öðru var hún
rík: Stórbrotinni náttúru, trölls-
lcgri og ógnandi, ef því var* að
skipta, cn oft töfrafagurri og óvið-
jafnanlega yndislegri. Mannlífið á
þessum slóðum var að sínu leyti
áþekkt náttúrunni: Auðugt að
mannraun, cr skapar í fábreytni
sinni og fátækt margvísleg örlög,
að vísu sjaldan stórbrotin og sjald-
an yndisleg, oft sorgleg, átakan-
lcg, cinstaka sinn hrífandi, aðdáun-
arverð, í ætt við guðspjöll og háva-
mál. , ,
Bær Guðmundar Friðjónsson-
ar, Sandur, stendur fyrir botni
Skjálfandaflóa vestanvert, eigi all-
langt frá sjó. Skjálfandafljót íell-
ur í brciðum og lygnum álum milli
sandeyi’a og víðivaxinna eyja,
skammt fyrir vestan bæinn. Þar á
grágæsamóðir mikið ríki sumar-
langt, en landselurinn dottar á cyr-
unum og meltir flyðru og lax, eftir
því sem gefur til A’eiða úti fyrir
ósi eða inni í fljóti. En handan við
l'ljótið gnæfa Kinnarfjöll, gróður-
rík hið neðra, en hið efra með hvöss
um gnýpum og skessuskálum, sem
hima á fönn fram undir haust. Ut
með flóanum gerist fjallgarðurinn
hrikalegri, þar sem hágöng Köldu-
kinnar hvessa brúnir langt til hafs:
Vakir þungur þögull trcgi
þrátt við landsins öndvert naust.
Lætur hátt á dauðans degi
djúpsins kvein og fjallsins raust.
Byljir geysa á láði og legi:
Lundin skyldi jöfn og traust.
Tjón og háski á tæpum vegi:
Traust á drottni efalaust. .
Svo kvað Indriði á I’jalli. — Þar
ytra í aðkreppu hafsins og fjall-
anna eru Náttfaravíkur, elsta byggð
arlag á landi hjer, ef sögum má
trúa. Þar myndi Skessuskál vera,
er frá segir í Útbyggingu. Nú er
þar auðn. Norðan í fjallgarðinn
skerst Flateyjardalur og „Fjörður",
heimkynni Hrólfs þögla. Austan
megin Skjálfandaflóa hillir upp
eyjar og dranga við Tjörnes, þar
sem Þórarinn Nefjúlfsson bjó við
útskcr forðum, mikilhæfur maður
og undarlegur, náinn vinur Ólafs
konungs helga, að því er sagan
hermir. Iljer ytra l)jó fyrir um 30
árum snauður bóndi, Jón Jakobsson,
gáfáður snilldarmaður, er flests fór
á mis nema harðrar lífsbaráttu,
er kyrkti gáfur hans og hæfileika
ha>gt og örugglega í járngreip sinni.
\
Frá Sandi er bjart og fagurt til
hal's að líta yfir grösugar engjar
hið næsta, vötn og hægstreymar
lindir, cr trauðlega leggur á vetr-
um, heimkynni rnikils fjölda and-
fugls. Ilið næsta sjávarströndinni
melgrónir sandhólar, er hefjast og
síga í bragandi hillingum sólskins-
morgunsins. 1 austur frá Sandi,
ekki alllöngu, er bærinn Sílalækur,
annar ættargarður Guðmundar Frið
jónssonar, en lengra burtu sand-
orpið hraun austur að Laxá, yndis-
lcgasta vatnsfalli þessa lands. Þar
stendur Laxamýri, fæðingarstaður
Jóhanns Sigurjónssonar, skálds,
skammt frá Laxá, í laufgrónum
faðmi heiðanna, er loka sjóndeild-
arhringnum í austri. í suður frá
Sandsbænum er Aðaldalshraun,
furðu víðlent, þekur dalinn allan
norðanverðan milli Laxár og Skjálf-
andafljóts, vaxið skógi, undra marg
brcytt að gróðri og landslagi, mik-
ill griðastaður alls fuglalífs frá
náttúrunnar hendi, Upp frá Laxa-
niýri, inn með Laxá að austan, er
bærinn Núpar, þar sem Kristján
Jóhauuesson var ferjumaðtu’ langa
hríð, en litlu ofar, í hraunjaðrinum
vestan við ána, eru Knútsstaðir.
Þar bjó ekkjan við ána í æsku Guð-
mundar og mátti kalla nágranna.
Til suðurs yfir hraunið ávalar heiða-
bungur og í suðaustri nokkru hærri
fjöll og fjallranar í áttina til Mý-
vatns, Ódáðahrauns og Vatnajök-
uls. Hjer er byggðin dreifð inn um
hjeraðið, meðfram hraunum og heið
um, ám og vötnum, allt frarn til
afdala og öræfa.
— Þú er fátæk, fóstra kær,
kvað Guðmundur um Þingeyj-
arsýslu, og það cr rjett. —
H.jeraðið er harðbýlt, móts við mörg
hjeruð önnur í landi voru. Beiti-'
land er hjer að vísu ágætt víða og
sumarhagar búpeningi öllum, en
cngjalönd minni og túnrækt í minsta
lagi fram til síðustu áratuga. Vetr-
arríki er hjer oft í mesta lagi, eða
svo var fyrrum, meðan vetrar hjetu
og voru, og líkast til bregður aftur
til þeirrar fornu venju, þótt slotað
hafi vetrarríkinu um sinn. Þegar svo
bar við var háski á ferðum og geig-
vænlegt um að lítast þeim, sem
urðu að treysta á vetrarbeitina, og
þolraun meiri en trúlegt mætti
þýkja að þreyja af þorrann og
góuna og allan einmánuð við lát-
laust fannfergi og jarðbönn, halda
sumarpáska, er:
Eygló fer austan
í úlfakreppu,
logar á lognfönn
ljemagna skin.
llækkar á lofti
hríðarbakki.
Arnði er .á varðbergi.
Vá fyrir dyi’um.
•
A þessum slóðum var Geiri hus-
maður alinn, fjármaðurinn, sá sem
unni skepnunum sínum meira en
öllu öðru. Hjer varð Gamla heyið
grasi gróið, stóð af sjer margan
klakavetur, en varð þó að lokum.