Lesbók Morgunblaðsins - 02.08.1942, Page 1
24. tölublað. Sunnudagur 2. ágúst 1942. XVII. árgangur.
fc-t.
HÁKON VII.
Eftir J. S. Worm-MuUer prófessor
O íðan hina miklu konunga leið,
^ sem fornsögurnar greina frá,
hefir enginn norskur konungur
áunnið sjer aðdáun þjóðar sinnar,
virðingar hennar og ást í jafn-
ríkum mæli sem Hákon VII.
Á sjötugsafmæli sínu er hanu
ótvírætt sameiningartákn norsku
þjóðarinnar. Hann er leiðtoginn,
sem allir flokkar, bæði heima fyr-
iv og erlendis, líta upp til og
fylgja. Þó að hann verði ennþá
að berjast fyrir frelsi Noregs fr.'i
ókunnu landi, getur hann ljóslega
sjeð, að konungsverk hans hefiv
ekki verið unnið fyrir gíg. Grund-
völlurinn, sem hann lagði sjálfur
að konungdæmi sínu, hefir staðist
eldraunina. Á neyðarstund Noregs
hefir hann unnið þjóð sinni svo
afdrifarík nytjaverk, að hún
gleymir honum það aldrei.
Það er bæði að þakka rökkii
og sterku manngildi hans og því,
að hann hefur megnað að verða
fullgild einkunn frumhugsunar-
innar í ríki Noregs. Sagan hefir
tengt norsku þjóðina saman fram-
ar öllu öðru. Heimskringla Snorra
Sturlusonar er uppsprettan, sem
norska þjóðin hefir í nauðum leit-
að endurnýjunar sinnar í. Hún
varð bók þjóðarinnar sjálfrar,
sem hjelt voninni altaf við og
glæddi trúna á framtíð Noregs.
Það er konungshugsjónin, sem
gengur eins og rauður þráður
Hákon VII.
gegn um sögu þjóðar vorrar. Á
söguöldinni voru konungur og
þjóð eitt og sama. Tveir. voru
konungarnir, sem sameinuðu Nor-
eg: Ilaraldur hárfagri og Ólafur
Haraldsson. Með ósigri sínum og
falli á Stiklastöðum fullkomnaði
Ólafur sameininguna. Með blóði
sínu veitti hann kórónu Noregs
vígslu. Frá þeim tíma varð Ólafur
helgi vörður Noregs, ósýnilegur
verndari landsins, eilífur konung-
ur Noregs. Konungurinn varð
vörður laganna, stofnandi ríkis-
ins og viðhaldsmaður, verndari
landsfriðarins. Þar sem blikaði á
gullhjálminn, þar var konungur
Norðmanna.
Svo öflug var þessi tilfinning,
að þær aldir, sem landið var í
sambandi við Danmörltu, lifði
konungshugsjónin svo sem ímynd
ríkisins.
Þegar þjóðfundurinn á Eiðsvelli
kjöri konung, 17. maí 1814, var
það andi Snorra, sem rjeð stefn-
unni.
Og jafnvel í sambandinu við
Svíþjóð, þegar konungurinn stóð
í vegi fyrir fullu sjálfstæði rík-
isins og lýðveldishugsjónir ruddu
sjer til rúms, lifðu enn í hugum
þjóðarinnar draumar um öld Há,-
konar. Nafnið Hákon var ímynd
gullaldarinnar, hins frjálsa Nor-
egs, sem unga kynslóðin vildi
reisa.
Þegar Noregur rauf sambandið
við Svíþjóð og vjek Óskari II.
frá völdum, 7. júní 1905, beindi
Stórþingið þeim tilmælum til kon-
ungsins, að leyfa einhverjum ætt-
manni sínum að setjast í hásæti
Noregs. Þetta gerði þingið til þess<
að sýna, að baráttan var ekki um
konungdæmið, heldur um fult
sjálfstæði ríkisins, og að hún var
ekki sprottin af neinni óvild i
garð Svíþjóðar. í Sviþjóð var
litið á þetta tilboð sem móðgun,
og því varð norska stjórnin að
eiga annars kost, svo að Noregur
stæði ekki einn.