Lesbók Morgunblaðsins - 02.08.1942, Blaðsíða 8

248
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
fremst gegn konungi og ríkis-
stjórn, urðu íbúar Nyborgsund
þeirri stundu fegnastir, er allir
þessir gestir færu þaðan.
Nú var náð í alskonar vagna
og farkosti handa okkur, og hald-
ið sem skjótast af stað. Konung-
ur skaut á ríkisráðsfundi hjá
ljensmanni einum í nágrenninu.
En síðan var ekið norður á bóg-
inn alla næstu nótt.
Sönnunin.
Síðar í apríl var eitt sinn skot-
in niður þýsk flugvjel í nánd við
Aalesund. I treyjuvasa hins látna
flugmanns fanst vasabók. Sú bók
er í vörslum norsku stjórnarinn-
ar. Þar hafði flugmaður þessi
skrifað, að hann hefði verið einn
af þeim, er árásina gerðu á Ny-
bergsund hinn umrædda dag.
Þar standa þessi orð: „Angriff
auf Nybergsund. König. Oslo-
Regierung. Alles vernichtet".
Hjer var fengin full sönnun
fyrir því, að Þjóðverjar vissu
hvar konungur og ráðherrarnir
voru þennan dag, og tilgangur-
inn með árásinni á Nybergsund
var sá, að ráða allt þetta fólk
af dögum.
En sú skýring er á þessari skoð-
un hins látna flugmanns, að hann
hafi flogið yfir skóginn við Ny-
borgsund eftir að skothríðin
hætti og þá hafi hann orðið þess
var, að þar hreyfði enginn legg
eða lið af þeim mörgu, er í fönn-
inni lágu.
Síðar varð konungur og ráð-
herrar fyrir hverri loftárás af
annari, bæði í Austurdal, Guð-
brandsdal, í Molde og í Norður-
Noregi. En aldrei bilaði kjarkur
Hákonar konungs. Aldrei var
hann neitt augnablik í efa um,
að hapn valdi rjetta leið, er hann
tók þá stefnu, að norska þjóðin
skyldi verjast.
Þegar það stóð fyrir dyrum að
hætta að berjast í Noregi, var
engin önnur leið en sú, að halda
baráttunni áfram utan landa-
mæra Noregs.
Þegar konungur og ríkisstjórn
yfirgáfu Noreg, eftir ákvarðanir
þær, er teknar voru í Tromsö
7. júní, voru þeir menn til í
Suður-Noregi, sem álitu, að þar
væri konungur að flýja frá skyld
um sínum og ábyrgð. En þeir
menn höfðu ekki haft tækifæri
til þess þá, að fá nægilegan kunn-
leik á málunum, og sáu ekki, að
gerðir Hákonar konungs voru
einmitt runnar frá hinni stefku
ábyrgðartilfinningu hans.
Honum var óljúft að yfirgefa
Noreg. En skyldan bauð honum
að gera það, og ekkert annað.
Norska þjóðin gleðst yfir því
í dag, að konungur hennar situr
ekki sem fangi í höllinni í Oslo,
heldur er æðsti fulltrúi hinna
frjálsu Norðmanna, sem berjast
fyrir framtíð þjóðarinnar.
Hákon VII.
Frh. af bls. 243.
ungur og ríkisstjórn stóðu órjúf-
anlega saman á grundvelli laga,
sem Stórþingið hafði gefið þeim
með umboði sínu í Elverum.
Hvílíkar hættur, hrakninga og
áhyggjur varð hann ekki nú að
þola, 68 ára gamall. Hann var í
sprengjuhríðinni í Nyborgsund,
eltur af þýskum flugvjelum á
ferð sinni um Dali, var stöðv-
aður af fallhlífarhermönnum,
varð að fara frá Molde í björtu
báli á enskt herskip og jafnvel
flýja Noreg hinn 7. júní. Það
var þungbær ákvörðun, og kon-
ungur og stjórn voru grátklökkir,
en þeir sáu enga aðra leið til
frelsis Noregi. Og þar gerðu þeir
aftur það, sem rjett var.
Hinn 10. júní komu konungur
og ríkisstjórn til Lundúna, en
örfáum dögum síðar gerðu Þjóð-
verjar þá kröfu til Stórþingsins,
að það vjeki konungi frá völdum
og leysti stjórnina frá störfum.
Það var afdrifarík skyssa af hálfn
Þjóðverja. Þeir meiddu sjálfa
frumhugsun þjóðarinnar, að með
lögum skal land byggja, þeir
vöktu þjóðina til umhugsunar og
komu af stað þeirri hreyfingu,
sem síðar varð að „heimavíg-
stöðvunum". Og nú varð Hákon
VII. söguhetja. Ástsæld hans
hafði aukst með þjóðinni síðan
ófriðurinn hófst. Hún dáði hug-
rekki hans og staðfestu, tign hans
og skarpskygni. En nú, þegar
Þjóðverjar beindu árásum sínum
að hinum krýnda konungi, varð
hann ímynd frelsisfns og stjórn-
skipunarinnar. Hænn varð Noreg-
ur.
Því verður ekki lýst, hvað kon-
ungurinn er heimaþjóðinni nú í
dag. Allir bera ást til hans, allir
treysta honum. Heimkoma kon-
ungs er ímynd sigursins. Nafn
hans er ritað í snjóinn, á klett-
ana, húsin, byrgðu gluggana, als-
staðar . sjer fyrir augu lifi kon-
ungurinn! Menn, sem flýja yfir
Norðursjó, flytja honum oft gjaf-
ir: nýstrokkað seljasmjör, reykt-
an lax eða fyrsta bjarkarlauf á
vojin.
Þeim, sem úti berjast, vekur
hann eins sámhug og eldmóð.
Ungur í anda og ljettur í skapi
•og með óbifandi trú á sigur. Það
ei óblandin ánægja að hitta kon-
ung og hlusta á viturlegar skoð-
anir hans, og altaf fara menn
Ijettari í huga af fundi hans.
Hann er lítillátur og því ótt-
ast hann tilbeiðslu. Hann gerir
ekkert til þess að neyta hinnav
afarsterku aðstöðu sinnar til efl-
ingar konungsvaldinu. Hann er
vörður stjórnskipunarinnar og
gætir hennar stranglega. „Jeg
get ekki verið einvaldsherra, jeg
sem berst gegn einræðinu", segir
hann.
Innilegar þakkir berast honum
frá einhuga þjóð á sjötugsafmælí
hans. Þær eru sprottnar af sömu
tilfinningum, sem Eyvindur
skáldaspillir lýsir í Hákonarmál-
um:
Góðu dægri
verðr sá gramr borinn,
er sjer getr slíkan sefa.
Hans aldar
mun æ vesa
at góðu getit.
Vjer óskum þess allir heitt og
innilega, að vjer fáum lengi að
halda honum. Hafi hann samein-
að oss í ófriði, mun honum auðið
að vinna enn meira einingarstarf
í friði. Enginn mun sem hann
vera fær um að brúa bilið frá því
gamla til hins nýja og sameina
allar hendur að endurreisnar-
starfinu.
Jacob S. Worm-Miiller.