Lesbók Morgunblaðsins - 02.08.1942, Blaðsíða 4

244
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Frá Hákoni konungi,
er innrásin var gerð í Noreg
Sögukaflar Sigmunds Friid blaðafulltrúa Norðmanna
Sigvard Friid, blaðafulltrúi norsku stjórnarinnar
flúði frá Oslo um nónbil þ. 9. apríl 1940, innrásardag-
inn, með frú sinni og nokkrum starfsmönnum frá ,(Norsk
Telegrambyrá“. — Undir ákaflega miklum erfiðleikum
vann hann og starfslið hans að því, að halda uppi frjetta
starfsemi í hinum óhernumda hluta Noregs. Hann hefir
af eigin sjón og raun hin nánustu kynni af Noregsstyrj-
öldinni. 1 tilefni af afmæli Hákonar konungs, hefir Friid
sagt mjer eftirfarandi smákafla úr lífi konungs, frá
þeim dögum er innrásin var gerð í Noreg.
Hann komst að orði á þessa
leið:
Jeg ætla fyrst að rekja nokk-
ura kafla úr frásögn er jeg skrif
aði í vasabók mína eftir lífvarð-
arforingja, þeim, er var í kon-
ungshöllinni í Oslo nóttina er
innrásin var gerð.
Þessi liðsforingi, jeg hirði
ekki um að nefna nafn hans,
fór með konungi á fund í Her-
mannafjelaginu (Militært Sam-
fund) að kvöldi þess 8. apríl.
Þeir komu heim í konungshöll-
ina um kvöldið. Konungur fór
þá til skrifstofu sinnar, en liðs-
foringinn lagði sig til svefns. —
Þetta var á mánudagskvöldi. En
á laugardaginn áður höfðu flog-
ið fyrir fregnir um að einhver
stórtíðindi væru í vændum, þó.
enginn vissi hverskyns þau yrðu.
Einhver ókyrleiki lá í loftinu.
Fyrstu hættumerkin.
Svo kom fregnin á mánudag
um að þýsku flutningaskipi, Rio
de Janeiro, hefði verið sökt við
Suður-Noreg, og Þjóðverjar, er
bjargað hafði verið í land,
skýrðu frá því, að þeir hefðu
verið á leið til Bergen, eða til
annara staða á-Vesturlandinu,
sumir sögðu að þeir hefðu átt
að fara alla leið til Narvíkur,
til þess að verja Noreg fyrir
innrás Englendinga. Eftir þessar
fregnir á mánudag fór menn að
gruna í Oslo, hvað væri á seyði,
þó enginn gæti með vissu áttað
sig á því, hvaða stefnu viðburð-
irnir tækju.
Um sama leyti, eða fyr um
daginn flaug sú fregn um, að
Bretar hefðu lagt tundurduflum
í norska landhelgi á tveim stöð-
um fyrir Vesturlandi og í Vest-
fjorden utan við Narvik.
Aldrei hafa verið færðar
sönnur á hvort að fregn þessi
hafi verið rjett.
Um miðjan dag þ. 8. apríl,
bárust um það fregnir frá Dan-
mörku, að 150 þýsk skip, stór
og smá herskip og önnur, hefðu
farið norður um dönsku sundin.
Menn gerðu sjer ekki ljóst,
að þetta væri upphaf að árás á
Noreg. En þó þóttust allir vita,
að einhverjir stórviðburðir væru
í vændum.
Að kvöldi þess 8. apríl var
dreift flugritum um göturnar í
Oslo frá ,,Nasional Samling“ —
flokki Quislings — þar sem því
var haldið fram, að nú væri tím-
inn kominn til þess að mynda
þjóðlega stjórn í Noregi.
Quisling var þá nýkominn frá
Berlín. En flugrit þessi voru ekki
sett í neitt samband við það
ferðalag hans. Menn litu á þessi
flugrit eins og hverja aðra vit-
leysu hans, sem enginn tók mark
á.
En mikill kvíði og ókyrrleiki
hafði gripið Oslobúa þennan
dag.
Fyrstu fregnir um árás.
Nú víkur sögunni til konungs-
hallarinnar. Lífvarðarforinginn,
er jeg áðan mintist á, að geng-
ið hafði til náða, var vakinn um
miðnætti við að hringt var til
hans í síma frá utanríkisráðu-
neytinu og honum sagt, að fleiri
en eitt vígi við Oslofjörð ættu í
orustu við óvinaherskip sem rjeð
ist inn í fjörðinn. En ekki vissu
menn í utanríkisráðuneytinu
hverrar þjóðar skip þessi voru.
En þá horfðu málin þannig við,
að skipunum hefði verið veitt
mótstaða, hvort heldur þau voru
ensk eða þýsk.
Liðsforinginn rauk í fötin,
skundaði til konungs, mætti hon-
um, er hann var að ganga af
skrifstofu sinni og ætlaði að
ganga til hvílu. Hann sagði kon-
ungi frjettina. Hákon konungur
sá vitanlega samstundis, að
hjer var hin mesta alvara á
ferðum fyrir hann og þjóð hans.
En hann tók fregn þessari með
mestu stillingu. Hann vissi þá
ekki frekar en aðrir hverrar
þjóðar herskipin voru, er rudd-
ust inn Oslofjörð. Það var ekki
fyrri en liðið var fram á nótt,
að fregn barst um það til Osloar
að skipin væru þýsk, og Þjóð-
verjar hefðu gert árás samtím-
is á Kristianssand, Stavanger,
Bergen, Þrándheim og Narvik
og víðar.
Myrkur í konungshöllinni.
Rjett eftir að fyrsta fregnin
kom til hallarinnar, slokknaði
rafmagnsljósið þar. Urðu menn
eftir það að þreifa sig þar áfram
með vasaljósum.
Hver stórtíðindin komu nú
eftir önnur til konungshallar-
innar. Kl. iy2 frjettist að hin