Lesbók Morgunblaðsins - 03.04.1932, Side 2

94
tiESBÓK MORGUNBLAÐSINS
öllum mögulegum líffærmn og alls
staffar finnur liann sýklana.
Hann byrjar á því að samia að
livar -sem berklar eru, þar eru sýkl-
arnir. En lianu lætur sjer ekki
nægja það, heldur reynir hann að
rækta hreingróður af sýklunum til
að geta gert sýkingartilraunir með
sýklunum einum. Eftir langa mæðu
tekst honum það, enda var það
erfitt verk vegna þess hve vand-
látir berklasýklarnir eru, því að
þeir gera meiri kröfur til lífsins
en nokkur sýkill sem menn þektu
á þeim tíma, og í öðru lagi þarf að
rækta þá svo lengi, því að vöxtur-
inn verður ekki sýnilegur fyr en
eftir 10—20 daga í mótsetningu við
ílesta aðra sýkla sem gefa sýni-
legan vöxt eftir einn sólarhring.
En Koch komst yíir alla erfiðleika,
ræktar hreingróður af sýklunum
og sjer hvernig sá gróður er ólíkur
Öllum öðrum sýklagróðri sem hann
hafði sjeð, þar sem lijer myndast
skánir af þuru, hvítleitu hreistri,
sem ekkert er annað en berkla-
sýklarnir í miljóna- og biljónatali.
Með sýklunum einum sýkir
hann ýmsar tegundir af dýrum, en
hefir alt af eitt eða fleiri ósýkt
samanburðardýr með í búrinu hjá
þeim sýktu og í þau er dælt vökv-
anum sem berklasýklunum er
blaiulað i, án þess að nokkurir
berklasýklar sje með. Þá er ekki
hægt að vjefengja tilraunirnar með
því að efnin í vökvanum, en ekki
sýklarnir, framkalli sjúkdóminn.
Arangurinn af þessum tilraunum
verður sá, að öll dýrin sem berkla-
sýklum er dælt í, sýkjast af berkla-
veiki og mörg drepast, en ekkert
at samanburðardyrunum sýkist. ITr
ííffærum berklaveiku dýranna
ræktar hann svo aftur sýklana og
hefir þá óræka sönnun þess að
sýklarnir eru orsökin.
f erindi sínu getur hann enn
fremur um rannsóknir sínar á
hrákum tæringarsjúklinga. Þó að
allir sje ekki smitandi, þá sje hráki
margra slíkra sjúklinga morandi
a£ berklasýkluin og rjettilega sjer
hann hve áríðandi er að sem best
sje girt fyrir hættuna sem stöðugt
stafar frá þessum berklauppsprett-
um. ■—
Hann hefir líka rannsakað
berklaveiki í nautgripum og bend-
ir á hættnna sein stafað getb. aj:
jieim, bæði frá kjöti og mjólk.
Maður getur ímyndað sjer hver
áhrif þetta hefir haft á lækna-
si.mkomuna í Berlín. Flestallir þess
ara lækna voru aldir upp við kenn-
inguna um að berklaveikin væri
e. k. arfgeng úrkynjim, sem engin
leið væri að lækna þegar þún einu
sinni væri af stað -komin. Hjer er
þeim alt í einu sýnt og sannað, að
það er lifandi vera sem veldur
þessum skæða sjúkdómi, að unt er
að forðast sýkinguna, að sjúkdóm-
urinn getur lækn^st af sjálfu sjer
og ósjálfrátt hefir um leið fæðst
vonin um lyf og lækningu á þessari
skæðustu plágu mannanna þegar
ekki var lengur við ósýnilegan ó-
vin að eiga. Hjer gat enginn í móti
mællt, því að frá öllu var svo ræki-
lega gengið, alt svo þrautreynt og
margendurteldð, sýklarnir til sýnis
fyrir alla, að engar mótbárur gátu
komist að, enda engum óljúft að
fá lausn á stærstu ráðgátu berkla-
veikinnar. Hrifhingin var líka mik-
il yfir þessum sigri læknisfræðinn-
ar, svo að elstu læknar muna ekki
eftir öðrum eins viðburði í lækna-
heiminum og iiefir þó ekki verið
tíðindalaust á því sviði síðustu
óratugina.
Eftir þetta kvöld var baráttan
við berklaveikina hafin yfir á nýtt
stig, og þó að enn sje llangf' í
iand er skylt að minnast þess að
aldrei hefir stærra spor verið Stigið
á þeirri leið en þetta kvöld fyrir
50 árum.
Lyonsueitinga húsin
í Lonöon
og hinar 30.000 framreiðslustúlk-
ur þar.
____
Lyonsveitingahúsin í London eru
260 talsins og þau eru nafnkunn
fyrir það hve þar er góður matur
og ódýr og þó sjerstaklega fyrir
það hvað framreiðsla er þar góð.
Þar ganga stúlkur eipgöngu um
beina og eru þær alls 30.00Q. Þær
ganga allar undir nafninu Níppy.
Frá morgni til kvölds eru þær
óþreytandi að verða við óskum
gestanna, og þær eru jafnvingjarn-
íegar og lcurteisar við þann, sem
biður um eitt glasmf Íímoitaði og
’þann sem heldúr þar-stórár vyisl-
ur. Þar þurfa menu aldrei að bj§a
eftir afgreiðsiu. Nippy kemur til
gestsins undjr eins og iianh er
sestur, og að vörmu spori er ’hún
komin með það, sem hann óskar
að fá.
Þessi veitingahús eiga því að
fagna fádæma aðsókn eins og sjá
má á eftirfarandi tölum. I einu
veitingahúsinu voru 1 fyrra seldar
160 miljónir máltíða. í hverri viku
eru seldir 50.000 meiri háttar mið-
degisverðir, og á hverjum degi
400.000 bollar af kaffi, og fjórum
sinnum íleiri bollar af te. A hverj-
um degi eru seldir 2x/2 miljón
skamtar af ís og nær 3 miljónir
vínarbrauða.
Sá heitir major Salmon, sem
stjórnar þessum veitingahúsuin og
öllu, sem þeim fylgir. Hann hefir
mikið álit á sjer fyrir ráðdeild og
stjórnsemi. Sjálfur lýsir hann svo
þessu mikla fyrirtæki:
— Ástæðan til þess að oss geng-
ui vel, er mjög einföild. Hún er
sú, að hafa ætíð hið. besta á bpð-
stólum, selja það ódýrt og fram-
reiða það vel. Fyric 40 árum var
eklci eitt einasta fjölsótt veitinga-
hús í London. Menn urðu að leita
til hinna dýru gistihúsa, éf þeir
vildu fá sjer góðan mat. Fyrstu
tilraun vora gerðum vjer i Olymfria
í sambandi við sýningar Barnupis
og Bailys. Arið 1894 var fyrsti te-
söluturninn opnaður á Piccadilly,
en riú eru þeir 250, víðs vegar um
London. Vjer höfum stofnað sjer-
staka.skóla fyrir framreiðslustúlk-
urnar, og nú framleiðum vjer sjálf-
ir alt, sem vjer þurfum á að lialda
og verðum því ekki varir við snögg
ar verðbreytingar. Og gengislækk-
un pundsins hefir engin áhrif á
verðlag okkar. — — —
Stærstu átveislur í heimi hafa
verið haldnar hjá Lyons. Árið 1925
gengu 1900 Nippy um beina í
Olvmpia Hall, þar sein 8000 frí-
múrarar voru saman komnir. Og
einu sinni helt Northcliffe lávarð-
ur 7000 gestum veislu hjá Lyons.
í báðum þessum veislum voru 6
heitir rjettir á borðum.