Lesbók Morgunblaðsins - 11.11.1928, Blaðsíða 6

358
Princip stúdent mælti í rjett-
inum: „Jeg leit á erkihertogann
sem hatraman óvin vorn, því að'
hann vildi koma í veg fyrir sam-
emingu Suðurslafa.“ — Framar
þessu vildi hann ekkert láta upp-
skátt, engin nöfn nefna. Hann
hafði ákveðið að fremja þetta póli-
tíska morð og drepa sjálfan sig á
eftir. Þess vegna er hann líka al-
Niðurl.
Hefir þá lýst verið að nokkru
starfsemi Ameríku-Norðurlanda
Stofnunarinnar. Er auðsætt að það'
ei hæði fjölþætt og mikilsvert. Má
segja að Stofnunin sje nokkurs
konar andleg bifröst milli Norður-
landa og Vesturheims. Hún stuðlar
ekki lítið að því, að koma bók-
mentum Norðurlanda á heimsmark
aðinn; hún styrkir einnig sem bent
var á sambandið milli norrænna
manna vestan hafs og heimalands-
ins. Það er ekki einskisvirði. Á
hinn bóginn eykur hún á Norður-
löndum, sjer í lagi með stúdenta-
skiftunum, þekking og skilning á
hinni ameríksku þjóð og menningu
hennar. Til skamms tíma hefir
slíks ekki verið vanþörf. Auðmað-
urinn mikli Carnegie — hann var
sem kunnugt er mesti þjóðarvinur
og harla bjartsýnn um þau mál —
mælti á þá leið í ræðu fyrir nokkr-
um árum, að innan fárra ára yrði
eugin þörf friðarfjelaga þeirra,
sem hann hafði stofnað, en ávalt
yrði þörf slíkra fjelaga sem Amer-
íku-Norðurlanda Stofnunarinnar',
er flytja ])jóðirnar nær hverri
annari í andlegum efnum. Eitt er
víst, að í framtíðinni eins og á
liðinni tíð glæðist þjóðunum and-
legt líf við að kynnast menning
hverrar annarar, læra af hverri
annari. Stofnun sú, sem hjer hefir
verið gerð að umtalsefni, vinnur
að því að sameina það, sem best
er í menning Norðurlanda og Vest-
urheims; þessvegna verður starf
hennar ekki mælt í álnum.
LESBÓK MORGUNBLAÖSINS
veg rólegur og laus við hræðslu,
eins og allir, sem þykjast vinna
fyrir heilagt málefni. — Hann er
dæmdur sekur og hengdur. En al-
þjóð manna fær ekkert að vita um
skýrslu Wiesners. — Serbneska
stjórnin er sek og verður að halda
áfram að vera það.
G. J. þýddi.
Yfirlit.
Ekki skal hjer farið út í fyrir-
komulag Stofnunarinnar, enda ger
ist slíks engin þörf. Geta má þess,
að aðalskrifstofa hennar er í New
York borg (25 West 45tli Street).
En í sambandi við hana starfa ýms
fjflög á Norðurlöndum, og deildir
hefir Stofnunin í mörgum helstu
borgum Norður-Ameríku, sjerílagi
á þeim svæðum þar, sem Norður-
landabúar eru fjölmennastir. Fje-
lagar hennar skifta nú þúsundum,
í öllum stjettum. Er ársgjald reglu
legra fjelaga þrír dollarar og fá
þeir ókeypis Tímarit Stofnunar-
innar. Borgi menn tíu dollara ár-
lega fá þeir auk tímaritsins aðrar
bækur þær, sem hún gefur út.
Æfifjelagar geta menn orðið með
því að borga tvö hundruð dollara
einu sinni og fá þá ókeypis öll rit
Stofnunarinnar.
íslendingar og Stofnnnin.
Einhver kann nú að spyrja:
Hvað kemur okkur Islendingum
stofnun þessi við ? Því mætti svara,
að þó okkur kæmi hún ekki við,
væri vert að kynnast starfsemi
hennar þótt eigi væri nema fyrir
fróðleikssakir. En nú vill svo til,
að hún snertir okkur. Bent var á,
að hún vinnur að því, að útbreiða
þekkingu á þjóðlífi og menningu
allra Norðurlanda, að íslandi með'-
töldu; við erum þar eigi undan-
skildir. Og engin Norðurlandaþjóð
ætti fremur en við, að vera hlynt,
hverjum þeim fjelagsskap, sem að
einhverju leyti stefnir að því, að
auka sannari skilning á lífi vórú
og menningu. Svo er fáfræðin mik-
i; hvað oltkur snertir út á við enn
í dag, þó nokkuð sje úr því að
bætast fyrir framtakssemi ýmsra
rnætra manna.
Þá eru stúdentaskiftin milli
Norðurlanda og Vesturheims, sem
Stofnunin annast. Við erum þar
eigi heldur undanskildir, ef fjár-
framlög væru fyrir hendi. Ritari
Stofnunarinnar, hr. James Creese,
kemst svo að' orði í brjefi til höf.
þessarar ritgerðar nýlega: „Sök-
um fjárskorts hefir Island eigi átt
mikinn þátt í stúdentaskiftum
okkar.“ Er lijer tækifæri fyrir
efnum búna íslendinga eða fjelög,
að styrkja einkverja efnismenn
til framhaldsnáms í sjergrein
þeirra vestan liafs, að þeir megi
verða þeim mun nýtari starfsmenn
ættjörðu sinni. Þetta gera frændur
vorir í Noregi, Danmörku og Sví-
þjóð, einstakir menn og fjelög, og
hefir vel gefist. Enginn efi er á, að
ýmsar eru þær greinir sjerílagi í
verklegum efnum, t. d. akuryrkja,
rafmagnsfræði, efna- og eðlisfræði
og verkfræði, svo að nokkrar sjeu
nefndar, sem betur má læra í Vest-
urheimi en annarsstaðar, af því að
þær eru þar lengra á veg komnar.
Og ætti það síst að vera framtíð'ar-
menningu vorri óhagur þó útlend
áhrif á hana kæmi ekki öll úr
einum stað. Til marks um það, að
Stofnuninni er ant um, að halda
uppi stúdentaskiftum við ísland,
hvenær, sem þess eru föng, skal
þcss getið, að hún styrkti að
nokkru Hólmfríði Ámadóttur
kenslukonu árin 1918—1920 til
náms við Columbia háskólann.
Þá hafa þessir styrkþegar stofn-
unarinnar stundað framhaldsnám
við háskóla Islands: árin 1919—-
1920, Kemp Malone, er lagði stund
á bókmentir og málfræði; er hann
nú prófessor við' Johns Hopkins
háskóla, og í vetur sem leið George
Sherman Lane frá Iowa State há-
skóla, er einnig stúndaði nám ís-
L.nskra fornbókmenta og tungu.
Ættu oss að vera slíkir gestir sjer-
Oi . A
lega kærkomnir, því að reynslan
hefir sýnt, að þeir láta sjer ant
um að gera garð vorn frægan. Og
í þessu sambandi má minna lesend-

flmerísk-norræna stofnunin
Eftir Richard Ðeck.