Lesbók Morgunblaðsins - 11.11.1928, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 357
hans, ætla menn, að fengið hafi
yfirlið. En alt í ein streymir blóð
út úr munni hans. Hann hnígur
niður. Menn fletta einkennisfrakk-
anum frá honum. Hægra megin á
hálsinu, þar sem aðalblóðæðin ligg-
ur, er opið sár og blóðið streymir
niður um frakka hans og hægindið
1 vagninum.
Hertogfrúin hallast upp að hon-
um, eins og hún væri að leita
verndar; hún er meðvitundarlaus
en ekkert sár sjest þó á henni.
Það er ekið til stjórnarráðshúss-
ins. Þangað eru þau bæði borin
inn í stofu eina við' hlið veislusals-
ins, þar sem kampavínið stendur
til þess að kólna. Læknarnir kom-
ast að raun um, að skotið hefir
hitt erkihertogafrúna í kviðinn, og
hertoganum er að blæða út. Franc-
iskusmunkur veitir báðum synda-
aflausn.Skömmu síðar kemur erlti-
biskupinn.
Stundarfjórðungi síðar en Franz
Ferdinand von Osterreich-Este,
erfingi Habsborgarkrúnunar liðið
lik. Og fáum mínútum seinna
fylgir honum í dauðann kona hans
Sofía, Chotek greifynja og her-
togaynja af Hohenberg, eina
manneskjan, sem þessum dula, ein-
mana manni þótti vænt um, en
ættingjar hans vildu aldrei við-
urkenna til fulls. Síðasta orð hans
vár um hana og síðustu orð hennar
um hann. Enginn skildi þau.
Enginn syrgir þau. Einungis
börnin heima í Belvedere höllinni
gráta. Sfinxinn við rætur Vínar-
hæðar brosir. Slíkir viðburðir eru
honum ekki nýnæmi!
Á meðan þessu fer fram grípur
mannfjöldinn morðingjann hönd-
um. Hann hefir þegar eftir tilræð-
ið gleipt skamt af eitri, en selt
því upp aftur. Hann er stúdent, 19
ára að aldri,. Serbi að kyni en
Austurríkismaður að þjóðerni. —
Nafn hans er Gabriel Princip.
Þremur klukkustundum síðar
nálgast vjelbátur einn lystiskútu
keisarans, „Hohenzollern", sem
liggur í Kielarflóa. Keisarinn
stendur á þilfarinu í s; 'liðsfor-
ingjabúningi og stjórnar kappsigl-
ingunni. Til hægri handar sjer
hann í fjarska marka fyrir breska
flotanum, sem nú í fyrsta skifti
um 19 ára skeið', tekur þátt í
Kielarkappsiglingunum. Það hafði
verið ósk enska flotamálaráðherr-
ans Churchills að taka þátt í þeim
sjálfur, en það var hindrað á síð-
ustu stundu, þegar yfirflotaforingi
Þjóðverja v. Tirpitz neitaði blátt
áíram ,,að sitja til borðs með' þess-
um æfintýramanni.1 ‘
Keisarinn saknaði ekki Englend-
ingsins. Hann hafði heyrt nóg um
friðarást Englendinga af munni
síns eigin sendiherra í London
daginn áður. Hinsvegar harmaði
liann, að Briand var ekki meðal
gestanna. Hann vildi gjarnan tala
við þennan fræga Parísarbúa og
hafði beðið furstann frá Monaco
ao bjóða honum. En hann kom
eigi. Hvers vegna?
Tortrygnin ríkti hvarvetna í
Evrópu. Jafnvel litli maðurinn á
Italíu dregur sig í hlje. Er í raun-
inni nokkrum öðrum að treysta en
gamla keisaranum í Vínarborg?
Vjelbáturinn kemur upp að
slripshliðinni, það er veifað, en
keisarinn vill ekki láta ónáða sig.
Það er þó ekki til neins. Fregnin,
sem báturinn á að flytja, verður
a? komast alla leið. Keisarinn ríf-
ur upp umslagið með gremjusvip
og les frásögnina um það, sem
gerðist í Serajevo fyrir fáeinum
klukkustundum. Hann bítur á
vörina og tautar fyrir munni sjer:
„Nú get jeg byrjað' á nýjan leik.“
Það er hætt við kappsiglinguna.
Kielarvikan er liðin. Keisarinn
gengur fram og aftur um þilfarið
þögull og hugsandi. Hann sendir
símskeyti: „Fregnin um þetta sví-
virðilega og ægilega inorð fær
mjög á mig .. ..“
Hvernig liggur í þessu. og Jiver
ber ábyrgðina á þessum hræðliega
sorgarleik? Þannig spyrja allir.
Það koma fyrir undarlegir hlut-
ir og jafnvel ennþá undarlegri
hlutir koma ekki fyrir. Líkrann-
sóknin og líksýningin stendur yfir
örfáa daga, og fer frain með furðu-
mikilli leynd. Hvern á að fela?
Hvað verður gert við Potierik,
landstjórann, sem hafði ábyrgst,
að hertogahjónunum væri með öllu
óhætt og setti einungis upp
gremjusvip þegar fyrsta kúlan
sprakk ?
Allir virðast koma sjer saman
að hilma yíir á sinn liátt. Ábyrgð-
inni, hatrinu og kröfunni uin
liefnd skal beint gegn Serbum, því
að ef ekki vill betur bera þeir
einn fyrir alla og allir fyrir einn
ábyrgðina á inorðinu. Bara að tak-
ast. inætti að rekja upptökin til
Belgrad! Það vona Vínarbúar. —
Bara að serbneslvur ráðherra væri
við málið riðinn! Þá væri þeir
komnir í gildruna.
Frá utanríkisráðuneytinu í Vín
er sjerstakur maður, Wiesner að
nafni, sendur til þess að rannsaka
málið og safna gögnum gegn Serb-
um. Hann leitar og leitar, en af
því að hann er heiðarlegur maður
verður skýrsla hans eftir hálfs-
mánaðar rannsókn á þessa leið:
Það hafa ekki fundist nein grun-
samleg skjöl hjá serbnesku stjórn-
inni í Bosníu og mjög lítilsverð
gögn af því tæi hjá serbneskum
fjelögum. Það er ómögulegt að
færa nokkrar sönnur á, að serb-
neska stjórnin hafi staðið fyrir
tilræðinu, og það er meira að segja
beinlínis ótriilegt. Það er jafnvel
óJ.leift að Sanna, að ritarinu í fje-
lagi serbneskra frelsisvina, Nar-
odna Odbrana, sje nokkuð við
málið riðinn. Að lokum er þess
að geta, að þótt sprengjan sje gerð
í serbneskri skotfæraverksmiðju,
eru þeir möguleikar fyrir hendi,
a? henni hafi verið stolið fyrir
löngu af óregluleguin hersveitum.
Skýrslan end^r svo: Einu menn-
irnir, sem sýnt er, að draga má til
ábyrgðar fyrir þetta verk, eru
austurríksku lardamæraverðirnir.
Við yfirheyrslu tilræðismann-
aiina kemur það ótvírætt fram, að
það er Gabrinovitsj, sem myndað
hefir samsærið með Princip og
tveimur öðrum ungum mönnum.
Það var hann, xein sýndi hinum,
hvernig þeir skyldu fara að og
hann var sá, sem smyglaði vopn-
unum inn. Erkihertoginn kom á
ht'lgum degi, sama degi, sem verj-
endur föðurlandsins höfðu verið
1 öggnir niður af Tyrkjum fyrir
mörgum öldum og sama degi, sem
serbneska þjóðhetjan Milosj Obi-
litj myrti Murad hinn sigursæla.
Og samsærismönnunum gelist hug-
i. við því, að verða frelsishetjur
þjóðar sinnar, nýr Milosj.