Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1928, Blaðsíða 6

70
LESBÓK MOBflUNBLAÐSINS
Lofgerð nm andlitslilnn.
Eftir DauÖelaire.
Flestar bábyíjur í skoíStínum manilít
á hihii fagt'a eígö i'ót sína að rekjq í
tiliiikenningar lÍ. aldar tím hið sið-
Íega. Á þeirn tímum var flátttrt'atl tal-
in iindii-staða, típpspfetta og ímytíd
nlls sehr golt var og alls sem fagrtrt
var. Én ef vjer virðmtí fvrir oss blátt
áfíam hinn sfnilega heim og reynsiu
állra alda, þá sjátím vjef að náttikr-
fiti kennir okkur ekkert, eða því sem
hœsii éfefeeít, Jr. e. a, að húfi neiyðiT
méiinina til þess að sofa, drekka, rtíat-
ast og verjast, eftir föngum, óþægínd-
um veðurfarsins. pað er líka hórt sétrt
kemur manninum til þess að drepa riá-
unga ainn, jeta hann, fjotra harin,
pynda hann; því að þegar nauðsynj-
um og þörfum sleppir og við teknr
veröld óhófs og skenrtanar, þá vísar
náttúran ekki manninum á annað en
glæpina. pað er þessi óskeikula nátt-
úra sem hefir kent mönnunum for-
eldramorð og mannakjötsát og þúsund
nðrar andstygðir, sem vjer blygðumst
oss fyrir að nefna. pað er heimspek-
in, það eru trúarbrögðin, sem bjóða
qss að ala önn fyr’r fáfækum og
heilsuþrotnum foreldrum. Náttúran
(sem ekki er annað en rödd hagsmhna
vorra), skipar oss að stytta þeim ald-
nr. Lítið yfir og rek.jið sundur alt sem
er náttúrlegt, öll verk og allar hneigð-
ir og þrár; hins frumlega náttúru-
rnanns, — vjer rekumst þar ekki á
neitt annað en viðurstygð. Alt sem
er fagurt og göfugt er árangur af
íhugun og ásetningi. Grlæpahneigðin er
manndýrinu ásköpuð í móðurkviði,
hún er í upphafi náttúrleg. En dygð-
in er það ekki, hún er óeðlileg, yfir-
náttúrlegs eðlis, því að á öilum öldum
og með öllum þjóðum hefir þurft guði
og spámenn til þess að kenna hana
mannkyni með dýrslegt eðli, og mað-
urinn var þess ómáttugur að uppgötva
hana einn. Syndin er framin áreynslu-
iaust, að örlögum og eðlinu samkvæmt.
D.vgðin er altaf ávöxtur iistar. t heimi
hins fagra á iíka við alt sem jeg hefi
um það sagt, hve náttúran er óholl-
ráð í siðlegum efnum, og um að þar
væri ílrugun mannsins hinn sanni
frelsari og leiðtogi. Jeg hlýt því að
líta svo 'á, að skartgripir beri vott um
göfgi mannlegs anda á frumlegu
stigi. pær þjóðir, sem vor ruglaða og
spilta siðmenning nefnir villimenn,
með blátt áfram hlægilegum hroka og
í velþóknanlegum sjálfsþótta, þær
skilja, jafn vel og börnin, að búning-
urinn á sjer svip, háandlegs eðlis. Yilli-
maðurinn og barnið sanna óafvitandi,
að sál þeirra er ekki efnislegs eðlis,
með einfeldningslegri hneigð sinni að
skartlegum hlutum og skínandi, að
tnarglitu fjaðurskrauti, að ljómapdi og
glífrandí efnum, að hinni háleitu tign
listíænna forma.
Tískuna ber þvr að skilja sem vott
þeirrar fegurðarkendar, sem tekur sig
upp vfír alt það, sem hið náttúrlega
líf hríigar ínn í heiia mannsins af
jarðnesktrm óþverra, sem himinkynj-
uða uminyndnn náttúrunnar, eða ölln
heldur sem stöðuga og hægfafa til-
raun til þess að móta npp og- fegra
náttúrtína. pess régna ern allir tískn-
búningar sfeemtilegír, það er að segja
í vissrim skilningi, því að hver ný
tíska er riý fegurðar-tilraun, sem tek-
ist hefir ýmist befur eða miðtfr, ný til-
raun tíl þess að nálgast hugsjón, sem
stöðugt íaðar og Íokfear hínn órólega
anda mannsíns. Éf menn ætla að
skilja tískubuftitígfl ýftrsra tíma, þá má
elrki líta á þá sem dattða hluti. Vjer
verðum að ímynda oss að hinar fögru
konur sem báru þá, gæðí þá lífi og
svip. Fyr en það má takast, verður
ekki andi þeirra skilinn til fulls.
Konan á fullan rjett á því, að leit-
ast við að sýnast töfrandi og yfir-
náttúrleg, — það er jafnvel skylda
hennar. Hún á að vekja furðu, hún á
að hrífa. Hún er átrúnaðargoð, hún á
að skreyta sig til þess að vekja að-
dáun. Hún á að læra af öllum listum
með hvaða göldrum hún geti hafist
yfir náttúruna, til þess að fá betur
sigp-að hjörtun og slegið hugina undr-
un. pað skiftir engu, þó að brögðin og
listirnar sjeu öllum kunnar, ef þær
aldrei missa marks og áhrifin eru alt-
af vís. I þessum skilningi á skyldum
og rjetti konunnar sjer listamaður,
sem heimspekilega hugsar, fullgilda
rjettlæting alira þeirra ráða, sem kon-
lir allra alda hafa neytt til þess að
varðveita og göfga hina hverfulu feg-
urð sína. pessi ráð eru óteljandi. En
svo að jeg nefni eitt, andlitslitun, sem
hreinskilnir heimspekingar hafa bann-
fært í einskærri smámunasemi, —
hver sjer ekki að notkun andlitsdufts
hefir þann. tilgang og þann árangur,
að leyna þeim blettum, sem náttúran
í ósvífni sinni hefir slett á hörundið,
að breiða yfir hrufur og ójöfnur og
fá andlitinu eining í litarháttinn, —
eining, sem gerir mannlega veru svip-
nða líkneski, það er, æðri og guðdóm-
legri veru ? Um svarta litinn, sem lyk-
ur um augun, og rauða litinn á kinn-
unum, er það að segja, að þó að not-
kun þeirra iita sje sprottin af sama
vilja til þess að taka náttúrunni fram,
þá eru áhrif þeirra öll önnur en dufts-
ins. Rautt og svart eru litir lífsins,
yfirnáttúrlegs og magnaðs lífs. Svarti
liturinn á hvörmunum gerir augnaráð-
ið dýpra og einkennilegra, augað fær
errji skýrari svip, glugga ?em veit út
Asquith.
Seinasta mvndin, sem tekin var
af Asquith lávarði.
að firnindum tilverunnar. Rauði litur-
inn, sem setur heitan blæ á vangann,
gerir ljós augans sterkara og setur á
fagurt kvenandlit svip dularfullrar
ástríðu hofgyðjunnar.
Af þessu er ljóst, þeim sem skilur
mig rjett, að ekki ber að nota and-
litslitun í þeim smánarlega og rudda-
lega tilgangi, að stæla hið fagra í nátt-
úrunni og keppa við æskuna. Annars
hefir verið bent á það, að þau ráð, er
konur nota til þess að fegra sig, koma
ljótu kvenfólki að engu haldi, að þau
dr.ga ekki nema fögrum konum einum.
Og hver dirfist að ætla listinni hið
ófrjóa hlutskifti, að stæla náttúruna?
Konur eiga ekki að reyna að leyna því,
að þær liti andiitið, komast hjá því
að menn renni grun í það. pað gerir
ekkert til þó að litunin segi til sín,
það á að nota hana tilgerðarlaust, en
hreinskilnislega.
Jeg læt mig engu skifta þó að þeir
menn hlæi að hugleiðingum mínum og
saki mig um hátíðlega einfeldni, sem
eru of þungir í vöfum, til þess að geta
leitað hins fagra jafnvel í smæstu fyr-
irbrigðum. Hinn strangi dómur þeirra
lætur mig ósnortinn. Jeg læt mjer
nægja að leggja mál mitt undir sanna
listamenn og í dóm þeirra kvenna, sem
fengið hafa í vöggugjöf gneistAaf
þeim heilaga eldi, sem þær mcmdu
óska að varpaði um þær ljóma sín-
um, frá hvirfli til ilja.
(Úr ritgerð Baruielaire’s: Le pein-
tre de la vie moderne.
H. A. þýddi.)