Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 15.11.1906, Blaðsíða 2

206
Þjóðvil.tinn
XX., 52.-58.
aðal-málunum, er þiugmálafundirnir fjalla
um á komanda vori, og vonandi er, að
mönnum gleymist þá eigi heldur fána-
málið.
En auk þess, er þingmálafundirnir
ræða óefað mál þessi, mun mörgum þykja
vel til fallið, að haldinn væri Þingvalla-
fundur, er sóttur væri af kjörnum full-
trúum úr öllum kjördæmum landsins, og
væri að líkindum bezt, að hann væri hald-
inn daginn áður, en konungur kemur til
Þingvalla.
Slikt fundarhald, er væri rétt ný af-
staðið, er konungur, og dönsku ríkisþings-
mennirnir, koma á Þingvelli, og þar sem
vilji þjóðarinnar hefði komið glöggt, og
eindregið, í ljós, gæti að öliurn likindum
haft all-mikla þýðingu, til þess að sann-
færa konung vorn, og samþegna. vora í
Þanmörku, um það, að Islendingum er
það fyllsta alvöru- og áhugamál, að fá
eambandi íslands og Danmerkur hrundið
sem allra bráðast í heppilegt horf.
Þingvallafundarhald þetta er þess eðl-
is, að það ætti alls ekki að verða að neinu
ágreiningsefni milli þÍDgflokkanna, og þar
eem inarga fýsir óefað að vera staddir á
Þingvöllum, or konungur, föruneyti hans
og dönsku ríkisþingsmenDÍrnir koma
þangað, ætti að vera mun hægra, en ella.
að koma þessu fundarhaldi við.
Málefni þetta fær því vonandi hví-
vetna góðar undirtektir.
Ritsímaskey ti.
til „Þjóðv.“
Kaupmannaböfn ®/u kl. 9 árd.
Ráðherraskipti í Noregi.
HægrimennirnirHagerup-Bull og Yinje
hafa fengið lausn frá ráðherraembættun-
um, en í stað þeirra eru skipaðir vinstri-
mennirnir: Berge hreppstjóri fjármála-
ráðherra, og Aarrestad, forstjóri, land-
búnaðarráðherra.
Frumvarp um kosningarrótt kvenna.
Frumvarp um kosningarrétt kvenna
hefr verið borið fram a þingi Breta.
Þingkosningar í Bandríkjum.
Kosningar til sambandsþings Banda-
maiiDa i Washington eru nýlega um
garð gengnar, og hefir fiokkur Roosevelt’s
forseta að vísu enn mikinn meiri hluta,
en misst þó alls 42 þingsæti, svo að
flokksmeDn bans ráða nú að eins 70 atkv.
um fram helming (í stað 112).
Kosningarréttur á Rússiandi.
Kosningarréttur til rússneska þings-
ins (rjdumuDnar“) hefir verið takmarkað-
ur.
Danska jafnrcttið.
(„Danmark Derude!“)
„Danmark Derude!" (Danmörk erlend-
is) er nafnið á dönsku mánaðarriti, er
hóf göngu sioa 1. oct. síðastl., og heita
ritstjórarnir Green og H. Stein.
Mánaðarrit þetta er stofnað í því skyni
að ræða dönsk verzlunaiinálcfni, skýra
frá nýjum mörkuðum, að þvi er danskar
afurðir snertir, og greiða á ýmsaD hátt
fyrir verzlun Dana, að því er snertir vöru-
aðflutninga og útflutninga. — Blaðið
ætlar sér eínnig að vera eins konar sam- i
liðui- milli atvinnurekendv í Danmörku, J
og danskra verzlunar og iðnaðarmanna, :
sem búsettir eru erlendis, enda telur blað- j
ið, að um 5—600 þús. Dana séu nú bú- j
settir utan Danmerkur, og þykir senni- j
legt, að þeir geti á ýmsan hátt sýnt rækt I
síds til ættjarðarinnar með því, að greiða j
fyrir sölu á dönskum varningi, þar j
sem þeir eru heimilisfastir, oða þar i j
grenndinni.
I fyrsta nr. blaðs þessa er grein um
jafnrétti Dana og Islendinga, og þykir
blaðinu utanríkismönnum gert allt of j
hægt fyrir, að því er snertir fiskiveið- j
ar, verzlun, og annan atvinnurekstur á j
Islandi, og telnr þvi brýna nauðsýn bera j
til þess, að atvinnurekstur utanríkismanna i
hér á landi sé bundinn ýmsum skilyrð- l
svo að þeim ve ti eigi jafn auð-
velt, sem nú, að s-iekja auð fjár til Islands
án þess að greiða til landssjóðs, sem
nokkru nemur.
A hinn bóginn telur blaðið sjálfsagt,
að Danir séu betur settir, en utanríkis-
menn að því er snertir fiskiveiðar, og
annan atvinnurekstur á Islandi, eins og
það líka telur sjálfsagt, að Islendingar
njóti jafnréttis við Dani í Danmörku.
Blaðið telur líklegt, að Bretar fari nú
sem óðast að reyna að ryðja sér til rúms •
á íslandi, að þvi er ýins atvinnufyrir-
tæki snertir, þar sem landið sé komið í
hraðskeytasamband við umheiminn, og
þykir þvi miklu skipta, að Dönum séu
trygrfi forréttindi, svo að þeir eigí ekkert
á liættu, hvernig sem politisku veðra-
brigðin verða á Islandi.
í þessu tilliti telur blaðið það blátt
áfram vera skyldu dönsku stjórnarinnar,
að gera það að skilyrdi, er sinnt sé ósk-
um Islendinga um aukið sjálfsforræði —
sem blaðin tjáir sig' hlynnt —, að Danir
fái fuUti, \ögtryggða viðurkenningtt fyrir
forréttindtirn, svo sem að framan er á
vikið. svo að þeir séu í öllu verulegu
jafni/ settir, sem IsleDdingar.
Grein þessi ber þess óræk.merki, eins |
og ýmislegt fieira, er ritað hefir verið
urn ísland í Danmörku á yfirstundandi
ári, að raknaður er i Daninörku talsverð- j
ur áhugi í þá átt, að reyna að hagnýta
Dönum ýrnsar auðsuppsprettur lands vors
og verja dönsku fé til atvinnufyrirtækja
hér á landi, liklega helzt til fiskiveiða-
og verzlunart'yrirtækja, hvað sem úr þvi
tali kann að verða.
En að því er allt jafnréttishjalið snert-
ir, og forréttindi Dana, í samanburði við
utanríkismenn, viljum vér að nýju minna
á grein voia i 50. nr. blaðs vors, þar
sem sýnt var f'rain á, að IslendÍDgar hafa
eptir stjórnarskrá og stöðulögum JuUa
heimihl, tit að skipa atvinnnlö'igjöf sinni
■erii þ-'im þnknast, án íhhitnnar danskra
ráðherru. og þeim rétti sínum munu þeir
alls ekki at'sala sér að neinu leyti.
Skyldi sú verða niðurstaðan, að Dan-
ir vilji binda rýmkun þjóðarsjálfstæðis
vors þvi skilyrði, að þeir hafi hönd í
bagga, að þvi er snertir atvinnulöggjöf
vora, er því hætt við, að samko.riulagið
fari út um þúfur.
Hitt er annað mál, að fari vel á með
Dönum og Islendingum, sem vera ber,
þurfa þeir fráleitt að óttast, að íslend-
ingar vilji bola þeim frá atvinnurekstri
hór á landi; en það verður að vera á
valdi íslenzka löggjafarvaldsins, að kveða
á uin skilyrðin, eins og danska löggjafar-
valdið kefir að sjálfsögðu vald til þess,
að skipa fyrir um atvinnumálin í Dan-
mörku, án íklutunar Islendinga.
Nýjar bœkur.
Benedikt Gröndal, áttrœður, 1826—
1906. Rvík 1906. 128 bls. 8V".
Bók þessa hefir hr. Sir/itrður bóksali
Kristjánsson í Keykjavík gefið út, til minn-
ingar urn áttræðisafmæli Qröndals, sern
varð áttræður 6. okt. siðastk, og er þó
enn ungur í »nda, og líkamskraptarnir
þolanlegir, þegar litið er á hinn háa aldur.
Fremst í bókinni er snoturt kvæði:
„7il Gröndals11, er kostnaðarinaðnr ritsins,.
hr. Sigurður bók ;ali Kristjánsson hefir ortr
en næst, er æfiágrip Ben. Gröndals (bls.
7—84); eptir Jbn sagnfræðing Jónsson, og
er það lipurt, og skemmtilega samið, eins
og annað, sem Jbn sagnfræðingur ritar..
- Æfi Gröndals befir verið ærið tilbreyt-
ingamikil, og margt á daga hans drifið
fyrri kluta æfinnar, og hefir hanu þó
unnið allar þrautir, og jafuan verið starfs-
rnaður mikill, svo að afar mikil ritstörf
liggja eptir hanD. — Teljurn vór víst, að
marga langi til þess, að kynnast helztu
æfiatiiðum skáldsins, rit«nillingsins og
listamannsins Ben. Gröndals, og er ósk-
andi, að þjóðin eignist þó siðar en glegttri
æfisögu hans, enda er oss kunnugt um,
að Gröndal hefir sjálfur ritað æfisögu sina,
og er það mikið rit, og kernur víða við.
Næsta ritgjörðin, ^skáldskapttr Grön-
dalsu (bls 37—64), er samin af cand. mag.
Guðm. Finnhogasyni, og birtir hann þar
ýms sýnishorn af Ijóðum Gröndals. og
bendir á helztu einkenni hans, sem skálds.
— Meðal amuiis bendir liann réttilega á
það, hve ágætt vald Gröndal hefir á is-
lenzkunni, og fer um það svolátandi orð-
um: . . „mikið at fegurðinni i kvæðnm.
Gröndals or málfegurð, yndisþokki islenzk-
unnar sjálfrar, tign hennar og töfrar. A.I1-
ir finna léttleikann í hteifingunum, aflið
og hljóminn í fallanda kvæðanna, og hið
síkvika litskrúð orðgnóttarinnar, sem glitr-
ar, og skín, eins og logandi norðurljós.
Úr fomritum vorum hefir hann teigað ó-
þrjótandi lindir málsins, og því verður
horium aldrei orðfátt“.
Enda þótt hr. Guðm. Finnhogason í
upphafi ritgjörðarinnar minni á orð þau,
sem Gröndal eru eignuð: „Mitt er að
yrkja, en ykkar að skiija", bendir liann
þó á það, hve einföid, og látlaus ýms af
kvæðuin skáldsÍDS ern, og munu all-flestir