Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 03.01.1987, Side 74

94
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
Dr. Jón Steffensen skoðaði mannsbeinin og taldi þau vera úr karl-
manni milli þrítugs og fertugs. Thomas Amorosi skoðaði hundsbeinin.
Hundurinn hefur verið kominn til ára sinna og vcrið farinn að lasnast,
þegar honum var sálgað til að fylgja húsbónda sínum í gröfma. Það
hefur verið gert með höggi ofaná höfuðið.
Vaðskunrlið virðist vera fremur vanalegrar gerðar, að undanskildum
líparíthellunum, senr lagðar höfðu verið ofan á líkið. Almennt er talið
í rituðunr heimildum, að líparít sé ekki að finna í Hallormsstaðahálsi.
Þá hefði þurft að hafa mikið fyrir að sækja hellurnar alla leið upp í fjall-
garðinn austanmegin í dalnum, þar sem eru stór líparítsvæði. Þó vill
svo til, að bæjarlækurinn á Vaði sker í gegnunr líparítgang, þar sem
samskonar hellur er að finna enn í dag.
Þetta síðara kuml var mun fátæklegar útbúið en það sem fannst á
sama stað 1894. E.t.v. segir útlit og innihald kumlanna til um virðing-
arstöðu hinna látnu. Þannig mætti hugsa sér, að í seinna kumjinu hafi
legið fyrrum smali á Vaði og verið gaukað að honum nýju brýni frekar
en engu. Á beinunum sáust merki eftir gróið ökklabrot og gæti það
styrkt tilgátuna.
Sagnir eru um fleiri beinafundi og um sverð og hnappa, sem áttu að
hafa fundist á þessum, stað, en þær er ekki unnt að staðfesta.
Ýmsar tóttir eru í Vaðslandi, götur og garðabrot. Bcint framan við
bæjarhúsið eru liúsatóttir, mjög jarðsokknar og stórar um sig. Þær voru
friðlýstar árið 1985. Þar tclur eigandi jarðarinnar að bærinn hafi staðið
til forna og virðist ekkcrt líklegra. Gamlar götur liggja fyrir ofan tún,
milli túnsins og þúfnanna þar sem kumlin lrafa fundist. Ekki er vitað
hvað þær eru gamlar, en þær voru nr.a. notaðar þegar prestur þurfti að
fara frá Vallanesi til að messa á annexíunni í Þingmúla. Hafa þær e.t.v.
legið niður að vaðinu á Grímsá sem bærinn dregur nafn sitt af, og þótti
öruggt þegar önnur vöð brugðust.
Elstu heimildir um bæ á Vaði er að finna í máldaga Vallanesskirkju frá
1270. Þar segir að kirkjan eigi finrm tíundir á Vaði. Á þeinr tíma hefur
Vað líklega verið í bændaeign, því livergi er þess getið sem kirkjujarðar.
Árið 1525 er staddur á Vaði Þorvarður Helgason príor á Skriðuklaustri,
til að fá staðfest, í votta viðurvist, að hann hafi keypt og grcitt jörðina
Seljamýri í Loðnrundarfirði þá fyrir mörgum árum. Ekki er vitað, hve-
nær Vað varð Skriðuklausturseign, en klaustrið var stofnað árið 1493 og
voru umsvif þess í jarðakaupum mest fyrstu þrjá áratugina. Yfirleitt
var Vað metið til 10 hundraða, en í jarðabók frá 1639 er það þó metið
til 20 hundraða. Á Vaði var stundum tvíbýlt, en ekki er vitað á hvaða
tímum það var. Árið 1882 mátti þó sjá tættur Vaðshjáleigu fyrir sunnan