Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 03.01.1987, Side 62

82
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sjómanna stórkostlega á bannárunum, en hafði þó dregið nokkuð úr
henni áður, mest fyrir tilstilli Góðtemplarareglunnar. Snemma mynd-
uðust tengsl milli stúkuhreyfingarinnar og Bárufélaganna, enda sóttu
þessi stcttarfélög sjómanna margt þangað varðandi innra skipulag sitt.
Þar að auki bcittu Bárufélögin sér eftir mætti gcgn drykkjuskap sjó-
142
manna.
í fljótu bragði virðast sjómenn drekka meira en aðrir þjóðfélagshóp-
ar, enda er það margra skoðun. Sé málið hins vegar skoðað niður í kjöl-
inn kemur ýmislegt annað í ljós. Vissir hópar sjómanna innbyrða t.d.
mikið áfengi á stuttum tíma, en dreifa ekki neyslunni á marga daga eða
vikur cins og oft tíðkast í landi. Er ekki ólíklegt að þeir vilji bæta sér
upp „þurrkinn" cftir langa útiveru. Þá vekur drykkja sjómanna oft
mikla athygli vegna þess að hún fcr fram þegar fólk í landi er að vinna.
Ennfremur ber að hafa í huga, að þreyttir menn vcrða yfirleitt ölvaðri
en óþreyttir. Enda er áhöfnin svo að segja í stöðugri vinnu allan túrinn.
Síðast en ekki síst búa sjómcnn á vinnustað sínum og verða að umbera
hver annan án nokkurs möguleika á næði eða einkalífi. Þetta skapar
auðvitað vissa spennu, sem m.a. fær útrás í vínncyslu. Þannig verkar
alkóhólið sem nokkurs konar öryggisventill fyrir ófáa. Ákveðnar hlið-
stæður finnast meðal þjóðfélagshópa sem svipað er ástatt fyrir, ekki síst
verkafólks. Drykkjuvenjur sambærilegar þeim íslensku koma t.d. einnig
fyrir hjá breskum togarasjómönnum. Sjálfir gefa þeir eftirfarandi skýr-
ingu á áfengisneyslu sinni: „Of coursc fishermen get drunk. Anybody
who does what we do has to get drunk to stay sanc.“l4',
10. Tóbak
Samkvæmt heimildum frá fyrri hluta 17. aldar lærðu íslendingar
tóbaksnotkun af erlendum sjómönnum, en ekki varð hún þó almenn
fyrr en eftir miðja öldina er hafinn var innflutningur á því. Tóbak var
mikið notað, bæði tuggið, rcykt og tekið í ncfið.144
Á íslcnsku skútunum var tóbaksneysla ekki síður vanaleg en meðal
sjómanna yfirlcitt. Algengast var neftóbak, en þar á eftir kom munn-
tóbak. Pípureykingar viðgengust í einhverjum mæli, en sígarettur og
142. Hclgi Rorláksson 1984: 23-25; Ólafur R. Einarsson 1970: 58.
143. Tunstall 1962: 137, sbr. 136. Auðvitað drckka sjómenn. Hvcr sá sem gerir það scm
við gcrum vcrður að drckka til að halda andlcgri hcilsu.
144. Jón Ólafsson 1908-1909 I: 15; Rorvaldur Thoroddscn 1898: 167; Jón J. Aðils 1919:
466—469; Jónas Jónasson 1961: 54—55.