Morgunblaðið - 11.01.1998, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Isbrjótar
í Paimpol
Vitneskja um nærveru franskra sjómanna
✓
á Islandsmiðum á fyrri tíð er fyrir fiestum
nútíma Islendingum sveipuð blámóðu
fjarskans. Signrbjörn Einarsson segir frá
*
ferð hóps Islendinga á sjómannahátíð í
bænum Paimpol á norðurströnd Bretagne,
þar sem saga þessara samskipta þjóðanna
var vakin til lífs á ný.
ÞEGAR flóðgáttír himinsins opnuðust um stund yfir
sjómannahátíðinni í Paimpol flúðu Islendingarnir inn
á Islendinginn (L’Islandais) veitíngastað sem kenndur
er við íslandssjómennina og hófú upp söng og spil.
PAIMPOLFARARNIR umhverfís ekknakrossinn í
Ploubazlanec, á þeim stað þar sem eiginkonur Is-
landssjómannanna skyggndust eftir komu flskiskút-
anna frá veiðum við ísland.
ÍSBRJÓTARNIR fyrir framan íslendinginn (L’Islandais), rótgróinn veitíngastað í Paimpol sem stendur fyrir
miðri höfninni og er kenndur við íslandssjómennina í Paimpol.
LIÐSMENN úr Félagi harmónikkuunnenda þenja dragskjóður sínar
um borð í franskri skútu í Paimpol.
FRÁ miðri síðustu öld fram
undir seinna stríð gerðu
Frakkar í strandhéruðum
N or ðvestur-Frakklands
út á þorskveiðar á Islandsmiðum.
Sú útgerð var ótrúlega umfangs-
mikil og færði blómstur í bú í þeim
bæjum sem hún var stunduð. Vit-
neskja um nærveru franskra sjó-
manna á fyrri tíð er þó fyrir flest-
um okkur nútíma íslendingum
nokkuð óljós og sveipuð blámóðu
fjarskans. Nýverið hafa komið út
bækur bæði í Frakklandi og á Is-
landi um þetta efni og ber að nefna
í því sambandi hina ágætu bók
Elínar Pálmadóttur „Biskví fransí“
sem út kom fyrir fáeinum árum.
Lýsir hún vel þessari stórbrotnu
og örlagaþrungnu útgerðarsögu og
samskiptunum sem spunnust milli
þjóðanna. Áhugi hefur glæðst bæði
hér á landi og í Frakklandi á þess-
ari sögu og hafa á ný kviknað
tengsl á milli afkomenda frönsku
Islandssjómannanna og íslend-
inga. Ymis menningarleg samskipti
hafa komist á og skal nú greint frá
einum slíkum viðburði.
Hátíð sjómannatón-
listar í Paimpol
Síðla sumars í fyrra var hópi ís-
lendinga boðið að koma á sjó-
mannahátíð í bænum Paimpol á
norðurströnd Bretagne. Nafnið
Paimpol skolar upp í hugann sögu
sem sögð hefur verið af brauði sem
kennt var við Paimpol og var nefnt
„pampólabrauð". Fékkst það fyrir
lopavettlinga í vöruskiptaverslun
við franska skútukarla úti á sjó og
þótti nýnæmi á borðum. Kveikjan
að boðinu var frumkvæði ungra
franskra hjóna í Paimpol, Freder-
ique og Eugénie Gaumet sem dval-
ið hafa og unnið á Sauðárkróki um
tveggja ára skeið við fiskeldi. Fyrir
þeirra tilstuðlan og milligöngu
franska sendiráðsins buðu for-
svarsmenn hátíðarinnar sextán
manna hópi til þátttöku í hátíðinni.
Var hópurinn sem hlaut nafnið ís-
brjótarnir stokkaður saman úr liðs-
mönnum úr Þjóðdansafélagi
Reykjavíkur og Félagi harm-
ónikkuunnnenda. Með tónlist og
dans í farteskinu og fjárhagslegan
stuðning menntamálaráðuneytisins
lagði hann upp í ferð þann fimmt-
ánda ágúst til Paimpol, til bæjarins
þar sem „pampólabrauðin" voru
bökuð forðum. Fyrsti áfangi ferð-
arinnar var flug til Parísar og því
næst rútuferð til Paimpol.
ísbijótamir
opna hátiðina
Þótt útgerð megi muna sinn fífil
fegri í Paimpol, ber andrúmsloftið í
bænum sterkan keim af sjó-
mennsku og ræktun menningar
sem henni tengist. Reisuleg hús út-
gerðarmannanna, heiti á götum og
veitingahúsum anda af sögu um
stórútgerð á íslandsmið. Hátíðin
fór fram umhverfis höfnina sem
var full af seglumprýddum skútum
stórum og smáum. Á hádegi þann
sextánda hófst hátíðin með sýningu
Isbrjótanna á stóra sviði hátíðar-
innar. Var sýningin ofin úr ýmsum
þáttum, s.s. söngdönsum, gömlum
sjómannalögum og dönsum og svo
kynningu þjóðbúninga. Sýningunni
var afar vel tekið og þótti mörgum
forvitnilegt að sjá og heyra þetta
kraftmikla skotthúfulið dansa og
flytja tónlist frá landi sínu, landi
sem það sannarlega vissi um en var
því þó fjarlægt. Að baki áhuga
margra sem gáfu sig á tal við hóp-
inn var oft saga um afa eða frænda
sem veiddi þorsk við Island. Oft
gætti þess að minningin var sár því
margir þeirra komu ekki aftur frá
sinni síðustu veiðiferð til íslands.
Yfir tuttugu hópar
frá tíu lönduin
Þótt veður geti verið válynd á
Bretagne-skaganum voru þau með
blíðara móti í sumar. Þótti okkur
íslendingunum hitastigið nokkuð
ríflega skammtað þegar sjómanna-
dansar voru stignir í lopapeysum
og klofbússum í um þrjátíu stiga
hita. Rann þá margur svitadropi
um vanga. Eftir slíkan dansrykk
rann svalandi eplasíderinn ljúflega
um kverkar, drykkur sem svo mik-
ið er framleitt af á þessu svæði.
Mannlíf, tónlist, matur og guða-
veigar fylltu hvem kima og sköp-
uðu mikið algleymi umhverfis
höfnina þá þrjá daga sem hátíðin
stóð. Yfir tuttugu dans- og tónlist-
arhópar frá tíu löndum komu fram
við hin margbreytilegustu tæki-
færi, uppi á sviði, um borð í skútum
og á götunum. Auk sýningarinnar
sem getið var að framan flutti ís-
lenski hópurinn list sína um borð í
skútu og á hafnarbakkanum og var
sú umgjörð afar raunsönn og
skemmtileg.
Leitað skjóls
á Islendingnum
Að kvöldi annars dags hátiðar-
innar opnuðust flóðgáttir himinsins
yfir Paimpol og úrhellis rigning
dundi yfir samkomugesti í einni
skyndingu. Leitaði þá hver skjóls
þar sem hann var staddur svo fljótt
sem vera mátti nema stöku ærsla-
belgir sem sulluðu og skvömpuðu í
bleytunni. Brást íslenski hópurinn
skjótt við og leitaði skjóls stystu
leið þar sem opnar dyr var að
finna. Það sem næst lá var rótgró-
inn veitingastaður sem kenndur er
við Islandssjómennina og heitir
einfaldlega Islendingurinn (L’Is-
landais) og stendur fyrir miðri
höfninni. Var húsráðendum þessi
hispurslausa innrás Isbrjótanna
mikil aufúsa og var öli strax hellt í
könnur og brátt upphófst söngur
og spil þó þröngt væri setið og
staðið. Upplýsti forstandsmaður
veitingastaðarins að afi hans hafi
bakað brauð fyrir Islandssjómenn-
ina er þeir höfðu með sér á miðin í
tunnum. Lá þá við að ilmurinn af
„pamólabrauðunum" fyllti loftið.
Það var kærkomið að hrekjast
undan veðri inn á slíkan stað og
yljaði þessi stundarvist á Islend-
ingnum okkur íslendingunum vel
um hjartarætur.
Sjómenn stappa stálinu
Að hátíðinni lokinni naut hópur-
inn þess að fara og skoða hið marg-
breytilega náttúrufar í skerjagarð-
inum, brimsorfna bleika granít-
kletta er víða mynda þverhnípi
fram í sjó. Einkar litskrúðugt gróð-
ursamfélag blóma og lyngplantna
teygir sig fram á bjargbrúnir þar
sem safírblátt hafið tekur við. Sú
sýn er er mærð í þekktum sjó-
mannasöng „La Paimpolaise" eftir
Théodor Botrel, kvæði sem ort er
fyrir munn Islandssjómannsins er
syngur um stúlkuna sína sem bíður
í Paimpol. Nú eru breyttir tímar. í
stað þorskveiða gera sjómenn nú
út á skelfisk í skerjagarðinum s.s.
öðuskeljar, krækling og krabba. Er
uppgötvast að Islendingar eru á
ferð vilja sjómennimir stappa stál-
inu í hópinn og hafa í frammi eggj-
unarorð um að Islendingar skuli
ekki ganga í Evrópubandalagið því
ella munu erlendar þjóðir taka frá
ykkur lífsbjörgina segja þeir, fisk-
inn í sjónum eins og hent hefur
Bretóna.
Ferðalok í
Etables sur Mer
Að loknum degi úti í náttúrunni
var hópnum boðið af bæjarstjóra
Paimpol til móttöku í ráðhúsi bæj-
arins. Tíundaði bæjarstjórinn hlý-
hug Paimpol-búa til íslands sem
ekki síst helgaðist af því að Vigdís
Finnbogadóttir fv. forseti hafði oft-
ar en einu sinni heiðrað þá með
nærveru sinni á umliðnum árum
við svipuð tækifæri. Næsta dag var
haldið til bæjar í nágrenni Paimpol
er heitir Etables sur Mer en þaðan
var einnig gert út á íslandsmið
fram á þessa öld. Bæjarstjórnin
eins og hún lagði sig mætti til mót-
töku hópsins og bauð til málsverð-
ar með hátíðarbrag. Var síðan efnt
til sýningar í samkomuhúsi bæjar-
ins sem var þétt skipað bæjarbú-
um. Endaði sýningin á kröftugum
og hjartahrærandi samsöng sýn-
ingarhóps og gesta þar sem hið
þekkta og vinsæla lag „Paimpola-
stúlkan" var sungið. Eftir sýning-
una fór hópurinn ásamt fjölda sýn-
ingargesta á strandveitingastað í
bænum þar sem drukkið var og
sungið og svo stiginn vikivaki á
grundinni ofan við fjörukambinn
með þátttöku allra uns nótt féll á.
Lauk þar með ógleymanlegri heim-
sókn Islendinga á slóðir franskra
Islandssjómanna.