Morgunblaðið - 28.05.1997, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 28. MAÍ 1997 23
HÁSKÓLAMENNTUN
Skýrsla um nám á háskólastigi
Áfellisdómur yfir
menntastefnunni?
Upplýsingarnar koma ekki á óvart, segir menntamálaráðherra
inganna. Bjöm
Skýrsla menntamála-
ráðherra um kennslu,
nám og rannsóknir á
háskólastigi hefur
vakið nokkra athygli
vegna upplýsinga um það að hlut- ekki sjálfkrafa breyta stefnu
fallslega færri íslendingar hafi stjómvalda. Ágúst Einarsson,
AF
INNLENDUM
VETTVANGI
Bjamason mennta-
málaráðherra segir
þær ekki koma á
óvart og að þær muni
háskólamenntun heldur en í Þingflokki jafnaðarmanna, kenn-
samanburðarlöndum. Þó hefur ir Sjálfstæðismönnum einkum um
verið deilt um forsendur upplýs- hvemig komið sé í menntamálum.
Hlutfall íslendinga sem stunduðu nám á háskólastigi sl. 20 ár hérlendis og erlendis, borið saman við önnur
ríki OECD.
Hlutfallsleg skólasókn á háskólastigi í OECD-löndum 1994 eftir aldursflokkum og kyni:
18-21 árs 22-25 ára 26-29 ára
Karlar+ Karlar+ Kar!ar+
konur Karlar Konur konur Karlar Konur konur Karlar Konur
Kanada 40,3 35,0 45,8 22,8 23,1 22,6 9,6 10,4 8,8
Bandaríkin 34,9 31,5 38,5 20,9 21,1 20,8 10,4 9,2 11,6
Ástralía 29,3 26,8 31,8 13,6 14,3 12,9 8,5 9,3 7,7
Nýja-Sjáland 30,9 27,8 34,1 13,9 13,9 13,8 7,2 7,1 7,4
Austurríki 12,0 11,2 12,8 13,3 14,3 12,3 8,0 9,2 6,8
Belgía 37,4 33,5 41,5 14,7 16,1 13,2 3,8 4,5 3,1
Danmörk 9,1 8,9 9,4 22,1 20,5 23,8 10,9 10,9 10,9
Finnland 16,6 13,7 19,6 27,3 26,6 28,0 12,2 12,1 12,3
Frakkland 33,2 29,0 37,6 17,0 15,3 18,7 4,6 4,4 4,8
Þýskaland 11,2 8,5 14,0 17,2 20,2 14,0 10,3 12,8 7,6
Grikkland 36,7 35,7 37,7 10,1 12,3 7,7 2,2 2,5 1,9
írland 30,5 30,1 30,9 7,9 8,7 7,1 2,4 2,8 2,0
Holland 22,1 21,3 23,0 18,4 20,4 16,3 6,2 7,3 5,1
Portúgal 19,3 15,7 23,0 13,4 11,6 15,2 4,8 4,5 5,1
Spánn 25,4 22,2 28,8 17,5 17,1 17,8 6,2 6,6 5,8
Svíþjóð 12,3 10,3 14,4 15,3 15,0 15,6 7,2 7,5 6,9
Bretland 23,6 23,3 23,8 8,4 8,8 8,0 4,4 4,4 4,4
Tékkland 14,8 15,2 14,4 7,6 7,7 7,4 1,5 1,7 1,3
ísland 7,9 7,3 8,5 18,8 16,7 20,9 6,8 5,8 7,7
Noregur 17,1 14,6 19,8 23,6 22,8 24,5 10,4 10,5 10,2
Sviss 7,6 8,0 7,2 14,2 18,5 10,0 7,1 9,8 4,4
Tyrkland 10,5 12,3 8,6 7,2 9,4 4,9 3,2 4,1 2,1
Meðaltal 21,5 20,1 23,9 15,3 16,1 15,2 6,6 7,2 6,3
Heimild: OECD: Education at a Glance, 1996
Samanburður á skólasókn á íslandi og í öðrum OECD-ríkjum er erfiður þar sem skipulag háskólastigs er
ólíkt milli landa og nemendur hefja háskólanám eldri hér en í öðrum löndum. í töflunni má sjá samanburð á
hlutfallslegri skólasókn á háskólastigi í OECD-löndum eftir aldursflokkum og kyni.
ÁGÚST Einarsson, sem bað um
skýrsluna fyrir Þingflokk jafnaðar-
manna, segir hana áfellisdóm yfír
menntastefnu stjórnvalda undan-
farna áratugi. „Það kemur fram í
henni að það eru bæði færri íslend-
ingar sem lokið hafa háskólaprófi
og sem stunda háskólanám heldur
en gerist eriendis. Við erum að vetja
mun minna til háskólastarfsins en
nágrannaþjóðirnar og við höfum
dregist mjög aftur úr varðandi fram-
lög til rannsóknar- og þróunarstarfs.
Þessar tölur segja okkur að lífskjör
verða lakari hér í framtíðinni en þau
þyrftu að vera. Það mun taka okkur
langan tíma að vinna okkur út úr
þeirri kreppu sem háskólakerfið er
komið í, því menntunarmál eru lang-
tímaverkefni."
Fjölgun ekki mætt
með auknu fé
Ágúst gagnrýnir að fjölgun nem-
enda, sem að vísu hafi ekki verið
jafnmikil og erlendis, hafi ekki verið
mætt með auknum fjárframlögum.
„Þetta er sérstaklega áberandi hvað
viðvíkur Háskóla íslands. Þar hefur
nemendum fjölgað um þriðjung á
síðustu sex árum en fjárveitingar til
reksturs skólans hafa lækkað."
Ágúst spáir því að sífellt fleira
menntafólk muni flytjast til útlanda
vegna þess hversu kjör þeirra eru
léleg. Meðal annars muni vanta hæfa
kennara til að kenna á háskólastigi,
vegna lélegra launa í samanburði við
útlönd. „Velmenntaðir íslendingar
eru í síauknum mæli að flytjast til
útlanda. Ungu fólki í dag er nákvæm-
lega sama hvar það starfar, hér eða
erlendis. Að því leytinu eru viðhorfin
gjörbreytt miðað við það sem var
fyrir tuttugu árum. Þá fóru nemend-
ur í framhaldsnám erlendis með þá
hugsun að baki að koma aftur heim
og starfa hér á landi."
Sökin hjá
Sjálfstæðisflokki
Ágúst líkir skýrslunni við svarta
skýrslu Hafrannsóknarstofnunar um
ástand þorskstofna sem birt var fyr-
ir 25 árum. Hann hvetur til umræðu
um niðurstöðurnar og kallar á nýja
menntastefnu í kjölfar hennar.
Standa þurfi við fögru orðin um að
menntun sé forgangsverkefni.
„Háskólastefnan sem mótuð hefur
verið í menntamálaráðuneytinu á
hveijum tíma undanfarna áratugi
hefur verið á ábyrgð Sjálfstæðis-
flokksins. Flokkurinn hefur farið
með menntamálin tólf af síðustu
fjórtán árum. Þannig að ef það er
einhver einn flokkur sem ber ábyrgð
á slakri stöðu háskólamenntunar hér
á landi er það Sjálfstæðisflokkurinn.
Aðrir hafa lítið komið að þessu ráðu-
neyti á tímabilinu. Stjórnmál snúast
um forgangsröðun og menntamálin
hafa ekki verið forgangsverkefni hjá
Sjálfstæðisflokknum.
Fjárframlög til menntakerfísins,
og þar með talið háskólastigsins,
verða aukin stórlega. Við höfum til
dæmis bent á að það er fjárhagslegt
svigrúm varðandi skipulag landbún-
aðarmála og í sjávarútvegsmálum.
Ég vil frekar veija milljarði meira í
menntamál en í samgöngumál. Það
er að vísu ekki flokksstefna, en það
er mín persónulega skoðun."
Ágúst segir það ekki aðeins skyn-
samlegt heldur nauðsynlegt að
leggja meiri áherslu á menntunina.
„Það sem mótar samkeppnisstöðu
Islendinga á næstu öld verður fyrst
og fremst menntun. Allar þjóðir í
kringum okkur eru að leggja áherslu
á þennan málaflokk. Tony Blair vann
kosningarnar í Bretlandi meðal ann-
ars á því að setja menntamálin sem
mál númer eitt,“ segir Ágúst.
Menntun verði metin
í launaumslaginu
Björn Bjarnason menntamálaráð-
herra segir að upplýsingar í skýrsl-
unni um menntunarstig þjóðarinnar
komi í sjálfu sér ekki á óvart. „Þessi
skýrsla er ekki áfellisdómur yfir
menntakerfínu, heldur lýsing á því.
Síðastliðið haust gaf menntamála-
ráðuneytið út tölfræðihandbók um
menntun og menningu með svipuð-
um upplýsingum. Slíkar skýrslur eru
fróðlegar til upplýsinga en breyta
ekki sjálfkrafa þeirri stefnu sem við
höfum mótað.“
í könnun sem Stefán Ólafsson
prófessor gerði í fyrra og náði til
áranna 1993-95 kom fram að 58,7%
háskólamenntaðra íslendinga vinna
í opinbera geiranum, 44,4% karla
og 73,3% kvenna. í almennum iðn-
aði starfa ekki nema 11% háskóla-
menntaðra manna, 7,1% í bygging-
ariðnaði, 6,3% í landbúnaði, 2,4% í
fiskvinnsiu og 2,1% í fiskveiðum.
Stefán sagði hlutfallið öfugt við það
sem væri hjá helstu iðnríkjum heims.
Hér á landi væru allt of margir há-
skólamenn að vinna við að eyða þjóð-
artekjunum en of fáir við að afla
þeirra.
Björn BjarnaSon gagnrýnir einnig
þessa dreifingu háskólamenntaðs
vinnuafls. „Spurningin er hvort
gerðar séu kröfur um háskólamennt-
un á almennum vinnumarkaði. Mér
fínnst það áhyggjuefni ef menn nýta
ekki menntunina og gera ekki
menntunarkröfur í þjóðfélaginu. Þá
er ekki við því að búast að menn
leggi mikið á sig til að menntast.
Ég hef einnig bent á að litlar líkur
séu til að menn vilji menntast ef þ_að
er ekki metið í launaumslaginu. Ég
er sannfærður um að samkeppnis-
hæfni þjóðarinnar ræðst af mennt-
unarstiginu. Þess vegna tel ég að
það þurfi að huga betur að því á
öllum sviðum atvinnustarfseminnar
að hafa menntað starfsfólk. Skóla-
kerfið er í stakk búið til að sinna
þeim verkefnum sem að því snúa
en þar má auðvitað gera betur eins
og hvarvetna annars staðar."
Leitað að veikum
hlekkjum og þeir styrktir
Björn bendir á að þegar sé verið
að vinna að miklum breytingum og
úrbótum á skólakerfinu. „Á öllum
skólastigum er unnið að umbótum,
öll lög um þau hafa verið endurskoð-
uð á undanförnum árum, grunnskól-
inn hefur verið fluttur til sveitarfé-
laganna og unnið er að því að skapa
framhaldsskólunum nýjan starfs-
grundvöll auk þess sem mótaðar
hafa verið í lagafrumvarpi hug-
myndir um nýjan starfsramma há-
skóla. Þá er verið að semja nýjar
námsskrár fyrir grunn- og fram-
haldsskólana. Af hálfu stjórnvalda
er því verið að vinna mjög mikið
umbótastarf. Við þurfum að sjálf-
sögðu að taka okkur á í skólakerf-
inu, meðal annars varðandi stærð-
fræðikennslu. Með úttektum og al-
þjóðlegum samanburði er leitað að
veikum hlekkjum og síðan ber að
gera ráðstafanir til að styrkja þá.
Hinn alþjóðlegi samanburður leiðir
í ljós að innra starfið í skólunum
skiptir sköpum. Markmið, kröfur og
agi þurfa að fara saman með metn-
aðarfullum hætti. Það þarf að skapa
skólunum þau skilyrði að þeir geti
tekist á við viðfangsefni sín undir
þessum formerkjum."
Varar við of miklum
ályktunum
Sigríður Anna Þórðardóttir, þing-
maður Sjálfstæðisflokks og formað-
ur menntamálanefndar Alþingis,
segir að sér hafi ekki gefíst nægileg-
ur tími til að kynna sér skýrsluna,
en varar við því að of miklar ályktan-
ir séu dregnar af henni.
„Skýrslan er mjög merkileg og
ítarleg, en ég veit ekki fullkomlega
hvað liggur að baki samanburðinum.
Ég veit ekki hvort allir skólar sem
krefjast stúdentsprófs, til dæmis
Þroskaþjálfaskólinn, Fósturskólinn
og listaskólarnir eru teknir með. Það
er alveg ljóst að við erum með öðru-
vísi skólakerfi en nágrannalöndin og
við útskrifum stúdenta síðar. Þó kom
mér á óvart hvað miklu fleiri sækja
háskóla í nágrannalöndunum en hjá
okkur. Ég hélt að munurinn væri
ekki svona mikill."
Varðandi framlög til háskólamála
vísar Sigríður til þess sem fram kom
við TIMMS-samanburðarrannsókn-
ina á kunnáttu barna í raungreinum,
að ekki sé beint samband milli fjár-
framlaga til menntunar og árangurs.
Enginn
áfellisdómur
Sigríður hafnar því að skýrslan
sé áfellisdómur yfir stjórnvöldum.
„Það er alveg ljóst að það er allt of
mikið brottfall úr íslenskum skólum,
bæði framhaldsskólum og skólum á
háskólastigi. Til dæmis er mikið
brottfall úr Háskóla íslands. Við
þurfum auðvitað að halda í við aðrar
þjóðir og það er mjög vaxandi áhugi
á menntun um allan heim. Það skipt-
ir sköpum um samkeppnisstöðuna
að standa vel að menntun.“
Sigríður bendir á að nýlega hafi
verið samþykkt löggjöf bæði um
háskóla og grunnskóla, að verk-
menntun og starfsmenntun hafi ver-
ið styrkt undanfarin ár og að ráð-
gert sé að stofna uppeldis- og
kennsluháskóla. „Ég hef trú á því
að þegar til lengri tíma er litið sjáum
við ávextina af þessari vinnu. Mér
finnst ástæða til að horft sé á þetta
en ekki sífellt mænt á neikvæðar
fréttir, eins og gerðist þegar
TIMMS-rannsóknin kom fram.“
BILATORG FUNAHOFDA 1 S. 587-7777
Hvítur, álfelgur, sóllúgt
Verð 2.680.000. Skipti.
rEirv. 1
\a, ABS.
Ford Rtinger STX ára. 1993,
grænsam, sjálfskiprur, 33” dekk,
álfelgur, plasthús. Ekinn 52.000.
I 1.180.000. Skipti.
Honda Prelude 2200 EXi. Arg.
1996, rauður, leðursœtí, álfelgur,
rafm. í rúðum, topphíga o.fl. Ekinn
16.000 km. Verð 2.450.000.
Skipti.
Opel Corsa 1.4 árg. 1996.
Rauður; samlitír stuðarar; álfelgut:
Verð 1.080.000. Skipti.
Toyota Landcruiscr Dtsel Turbo. Arg.
1997, blásans. sjálfskipturrafm. iöllu,
lcðursæti, topplúga, dráttarbeisli, álfelgur.
Ekinn 10.000 km. Vcrð 3.990.000.
Fallegurjeppi.
Vw Polo árg. 1995, hvitur,
álfelgur, geislaspilari. Ekinn
27.000 hn. Verð 990.000.
vantar allar gerðir bila a skra ■ visa og euro raðgreidslur