Morgunblaðið - 16.12.1995, Síða 52

52 LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNMEIMNTAVETTVANGUR
FRÁ handverkssýningunni á
Hrafnagili: Hlífðarföt úr leðri
eftir Sigríði Sunnefu Vigfús-
dóttur.
ÞAÐ VAR uppi fótur og fit meðal núlistafólks er það fréttist að
verk eftir innpökkunarmeistarann Christo væri á staðnum. Reynd-
ist svo styttan af Jóni Sveinssyni, eftir Nínu Sæmundsson, sem
beið afhjúpunar.
List á lands-
byggðinni
*
g var byrjaður að tíunda yfir-
lit yfir listviðburði sumars-
ins, annars staðar en á höf-
uðborgarsvæðinu snemma í haust,
en annir og langdregin flensa settu
strik í reikninginn.
Áður hefur verið greint frá fram-
kvæmdum á Seyðisfírði og í Hall-
ormsstaðaskógi og enn áður fram-
takssemi á Akranesi og nú er komið
að byggðinni norðan heiða. Því mið-
ur verður sumt að mæta afgangi
sem fór fram á svipuðum tíma, en
það er giska uppörvandi að fylgjast
með þessari framvindu úti í lands-
byggðinni og veit ég að hér vill blað-
ið vera með á nótunum, einkum ef
fagmannlega er staðið að málum.
Vitaskuld er það skylda okkar
jjgm rýnum í sýningar, að vera í
viðbragðsstöðu um mikilsverða við-
burði í dreifbýlinu, en á því eru
stundum ýmsir annmarkar, því við
erum í fullu starfí á öðrum vett-
vangi og fleira kemur tii. Þó er von
okkar að geta sinnt þessum þætti
betur í framtíðinni, en þá þarf skipu-
lagið að vera markvissara, einkum
er mikilvægt að sýningamar séu
'■ ekki endurtekning þess sem þegar
r hefur skeð á höfuðborgarsvæðinu
og fjallað hefur verið um á síðum
blaðsins, en slíkt gerist of oft.
Einmitt þess vegna sýndi rýnir-
"fnn nýjar grafíkmyndir og ný mál-
verk á boðsýningu í Deiglunni i
ágúst, er hann var dvalargestur í
listamannavinnnustofu Akureyrar-
bæjar í Grófargili, og til viðbótar
nokkrar gamlar teikningar af hjá-
sætum, sem hann hefur aldrei sýnt
á þeim slóðum, sumar heldur ekki
■ annars staðar.
Fram má koma af gefnu tilefni,
Á sjónmenntavettvangi
hefur áður verið greint
frá ýmsu markverðu í
myndlist á landsbyggð-
inni svo sem á Seyðis-
firði og í Hallormsstaða-
skógi og þar á undan
framtakssemi á
Akranesi. Bragi
—----------------------
Asgeirsson segir að nú
sé komið að byggðinni
norðan heiða.
að ekki munu vera tengsl á milli
vinnustofunnar annars vegar og
sýningaframkvæmda Gilfélagsins í
Deiglunni og Listasumars hins veg-
ar, eins og ég hélt þó upphaflega,
og átti til úrslita þátt í að af sýning-
un minni varð. Ánnars voru engar
ráðagerðir uppi um slíkar fram-
kvæmdir, hvorki norðan né sunnan
heiða. Mér .er líka mjög vel ljóst að
vegna sérstakra aðstæðna þarf að
undirbúa sýningar mjög vel á Akur-
eyri og viðkomandi þurfa að hafa
allt á hreinu því að öðrum kosti er
það svo til fullkomlega vonlaus
framkvæmd, sem skilur lítið ef
nokkuð eftir sig. Það er í öllum tilvik-
um mikið mál að standa að sýning-
um svo vel fari og það eru afar fáir
sjóaðir í þeirri grein hér á landi, en
fyrst og fremst er æskilegt að hvert
einasta listhús og listasafn hafi
skipulagðan framkvæmdaramma,
sem væntanlegir sýnendur skrifi
undir. Þannig er það víðast erlendis.
Þá venju þarf skilyrðislaust að inn-
leiða hér að gefnu tilefni, því það
kemur í veg fyrir leiðindi og svo
margt sem á alls ekki að geta skeð.
Menn þurfa að hafa allt á hreinu
og vita nákvæmlega að hveiju geng-
ið er og þann ramma verða svo
báðir aðilar að standa við og í þvi
felst mikið öryggi.
- Það lætur að líkum, að maður
vill halda sér utan við staðbundna
listapólitík, vera hlutlaus, en hún er
ekki síður undarleg, meinleg og
hatrömm fyrir norðan en sunnan,
er bæði listpólitísk og pólitísk, sem
er sýnu verra og háskalegt eitur á
vettvanginum. Það er þannig skilj-
anlega fátt, sem ég vil minnast á
sem skarar þann pataldur, en eitt
er æskilegt að fram komi og varðar
sýningu amerísku listakonunnar J.
Darovskikh í Deiglunni og dvöl
hennar á Akureyri, því eitthvað var
fólki ósýnt um að greiða götu henn-
ar. Darovskikh telst mjög vel mennt-
uð listakona með meistaragráðu í
höggmyndalist frá Ríkislistaháskól-
anum í New York. Hefur unnið sem
gestalistamaður í Finnlandi, Rúss-
landi, Svíþjóð og Eistlandi, og er
stofnandi félagskapar til fremdar
baltneskum Iistamönnum ABAA,
The American-Baltic Artist’s Associ-
ation. Hún hefur og hlotið allnokkr-
ar viðurkenningar og var Fulbright-
styrkþegi á íslandi. Trúir á sannleik-
ann í myndlist, sem alþjóðamál.
Mál skipuðust þannig, að hún
dvaldi í þrjá mánuði í gestavinnu-
stofunni á Akureyri og var næst á
undan mér. Hún kom ’mjög vel fyr-
ir og eignaðist vini og kunningja,
vildi að auk láta gott af sér leiða
og bauðst til að halda fyrirlestur í
Deiglunni og fleira og fleira. En
þar rakst hún á vegg, því viðkom-
andi vildu sem minnst fyrir hana
gera og er engum kunnugt um að
hún hafi gert nokkuð annað af sér
en það helst, að vera ekki á réttri
línu í myndlist og kannski pólitík
líka. Var henni m.a. neitað um
ýmsa sjálfsagða fyrirgreiðslu og
vegna þess að menn vildu ekki kosta
frímerki á boðskort tók hún til
bragðs að hringja í vini og kunn-
ingja og ýmsa áhrifamenn. Fékk
hún fjölmenna opnun og mun hafa
selt allt steini léttara á sýningunni,
enda gripirnir ódýrir, gerðir á
vinnustofunni um sumarið, en
' þungir og óhentugir í flutningi um
langan veg á heimaslóðir.
Þetta er nú nokkuð sem alls ekki
má koma fyrir og er dökkur blettur
á Listasumri og alveg örugglega
hefði ég ekki lagt í að sýna á staðn-
um hefði ég vitað þetta fyrir.
Hápunktur Listasumarsins átti
' trúlega að vera kynning írskra
listspíra, sem mættu á staðinn með
margra klukkustunda gjörning og
sitthvað fleira í anda „rétttrúnaðar"
í núlistum. Á helming veggja Deigl-
unnar hafði verið krotað í síbylju
„Þau kalla mig Amödu“, en á hinn
helminginn „Ef þú ríður mér nógu
ruddalega mun ég kannski elska
þig líka.“
Engar útskýringar fylgdu á þess-
um boðskap né heimspeki hans og
má vera að hin hugumstóru ung-
menni hafi þótt hann liggja ljóst
fyrir, en eitthvað minnir þetta mig
á klósettkrot á öldurhúsum, þar sem
siðferðið mætir afgangi. En hafi
þetta átt að ögra og hneyksla gekk
dæmið naumast upp. Hitt er svo
annað mál að óhroði hvers konar
er inni í myndinni í myndrænni orð-
ræðu dagsins og stíft haldið fram
af ýmsum fræðingum og listhúsa-
fólki.
Hugmyndin að Listasumri er að
öðru leyti mikilsháttar og sýningar-
framkvæmdirnar gera bæjarbrag-
inn manneskjulegri í augum ferða-
langa, útlendra sem innlendra.
Höggmyndasýning sumarsins fór
þó að mestu fyrir ofan garð og
neðan, þar sem hún var alltof dreifð
og áhrifalítil, var með fáum undan-
tekningum meiri flippbragur á
henni en úrskerandi átök á sviði
rýmis og skúlptúrlistar.
Varð ég var við að áberandi
margir aðkomnir skoðuðu sýningu
mína, en hins vegar minna af
heimamönnum, enda næsta lítil ef
nokkur kynningarstarfsemi í kring-
um hana á staðnum. Hins vegar
var listasumarsfólkið hið ljúfasta
við mig og mína persónu. Mér leið
ijarska vel á gestavinnustofunni,
sem er hin prýðilegasta í alla staði,
þótt aðkoman mætti vera hlýlegri.
Ekki gat ég bætt það upp með
miklum afköstum innandyra, því
ég var fyrst og fremst kominn til
að hvíla mig og kynnast list á Akur-
eyri og byggðinni í kring.
Skoðaði ég málverkaeign allra
æðri skólanna, einkum Menntaskól-
ans á Akureyri, sem er mjög fjöl-
þætt og á köflum góð. Annað mál
er, að illa er búið að myndunum og
upphenging þeirra oftar en ekki
næsta frumstæð. Málverk eru líf-
rænir hlutir, sem anda og þarfnast
réttrar meðhöndlunar og niðurröð-
unar á veggi. Dýrt spaug er að láta
géra við myndir þegar í óefni er
komið og því eru fyrirbyggjandi ráð-
stafanir mikilvægar, og hagkvæm-
astar til lengri tíma litið. Mennta-
skólinn á nokkrar perlur eftir braut-
ryðjendurna, en þó eru stórar glopp-
ur í myndverkaeigninni, eins og
verða vill þegar aðallega er um gjaf-
ir að ræða. Myndlist hefur mikið
uppeldislegt gildi og miðað við aðrar
menntastofnanir, sem ég hef komið
í, stendur skólinn sterkt, en hér má
gera enn betur. Alveg óvænt gafst
mér tækifæri til að skoða myndverk
í húsi Jakobs Frímannssonar, fyrr-
verandi kaupfélagsstjóra, sem var
nýlátinn. Kom á óvart hve hann
hefur átt gott safn, ekki aðeins eft-
ir gömlu meistarana, heldur einnig
annarri kynslóð og til hliðar, eins
og Höskúld Bjömsson. Hús Jakobs
var ótvírætt menningarheimili og
ómetanlegt að hafa kynnst því eins
og það var áður en innibúinu skyldi
skipt, gaf mér mikilsverða innsýn í
fyrri tíma á staðnum. Akureyrar-
kirkja var lokuð vegna viðgerða, en
mér gafst kostur á að skoða kirkj-
una að Grund innst í Eyjafirði, sem
á sér merkilega sögu, en sá merki
maður sem stóð að byggingu henn-
ar, sem var vígð 1905, var framfara-
sinnaður og eignaðist fyrstu bifreið-
ina í sveitinni 1907. Bústólpinn og
menningarfrömuðurinn Magnús
Sigurðsson á Grund (1847-1925)
varð meira að segja að leggja í vega-
gerð sjálfur til að geta ekið á henni
(!), ekki er lengra um liðið frá því
bílaöld hófst.
Eftir að hafa skoðað kirkjuna
hátt og lágt, en hún er ein sú merki-
legasta á landinu, var húsfreyjan á
bænum og lyklahaldarinn, Aðal-
steina Helga Magnúsdóttir, sótt
heim, sem af höfðingsskap hafði
boðið forvitnum í kaffi og fágætt
meðlæti. Reyndist hún fróðleikssjór
og skörungur í tali og var ekki laust
við að mig langaði til að pára það
niður til birtingar, sem hún hafði
að segja af föður sínum og bygg-
ingu kirkjunnar, og herma um leið
frá hennar fallega heimili, sem þó
var ekki á dagskrá, en mikið var
þetta verðmæt og minnisstæð
stund. Eiginmaður hennar, Gísli
Björnsson hreppstjóri, kom að utan
er liðið var á samræðurnar og í ljós
kom að hann hafði verið innanbúð-
ar í verslunini Ásbyrgi ofarlega á
Laugaveginum, þar sem foreldrar
mínir versluðu fyrir hálfri öld og
meir, og hafði ég ekki séð hann frá
því í.lok stríðsins, að mig minnir.
Tvær sýningar er sköruðu handverk
og listiðnað voru haldnar á Hrafna-
gili á þessum tíma og munu báðar
hafa verið á vegum Iðnþróunarfé-
lags Eyjaíjarðar. Áhugaverðast var
tvímælalaust að fylgjast með vax-
andi tilhneigingu fólks að nota nátt-
úruleg hráefni við framleiðsluna og
það sem vel var gert á þeim svið-
um, eins og að vinna úr leðri og
sútuðu fiskroði, bar af öllu öðru
eins og gull af eiri. Hér er um svið
að ræða sem býr yfir ótakmörkuð-
um möguleikum, eins og ég er stöð-
ugt að hamra á, og heija þarf stórá-
tak til að mennta þjóðina á sviði
list- og iðnhönnunar. Hér er einfald-
lega um hagnaðarmöguleika að
ræða, sem eru ígildi nokkurra ál-
vera og mun veita mun fleirum at-
vinnu og byggist að stórum þluta
á hráefnum, sem annars er hent.
Til viðbótar fylgir framkvæmdun-
um engin röskun á náttúrunni,
mengun né virkjanaþörf.
Auðvitað fór ég á öll þau söfn
sem opin voru og hér eru mér minn-
isstæðastar heimsóknir í náttúru-
gripasafnið, sem er lítið og illa að
því búið en stórmerkilegt. Þangað
virðast helst aðkomumenn rata sé
gestabókin höfð til hliðsjónar. Dav-
íðshús er jafnan mikil lifun að koma
í og ekki síður Nonnahús, sem er
einstaklega fín smiði, en frá þeim
hef ég sagt sérstaklega áður.
Eitt stakk í augun og fór í mínar
fínu taugar og það var víkingurinn
á göngugötunni, en hann er norræn
ferðamanna- og tivoliímynd og á
ekkert skylt við útlit víkinga til
forna. Væri ekki upplagt að hinir
snjöllu fatahönnuðir staðarins
bættu úr þessu og mótuðu líkan
af víkingi úr íslenzku hráefni. Eitt-
hvað sem væri einkennandi og
áhrifamikið í stað þessarar útlendu
hryggðarmyndar í yfirstærð? Auk
þess að aka um Akureyri og ná-
grenni fór ég í langar gönguferðir
og undraði mig hve jafnan var fá-
mennt á götunum, jafnvel göngu-
götunni. Gefur það augaleið, að
bæjarbúar hafa tekið við sér hvað
bifreiðanotkun snertir enda víða
bratt undir fót. Þá er það er segin
saga, að gömlu húsin bera af þeim
nýju að arkitektónískri fegurð, jafn-
framt því að falla fagurlega að
umhverfinu og landinu.
Sundlaugina sótti ég daglega,
nema þegar laugin við Þelamerkur-
skóla var heimsótt. Báðar laugarnar
taka Laugardagslauginni í Reykja-