Morgunblaðið - 16.12.1995, Síða 47

Morgunblaðið - 16.12.1995, Síða 47
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. DESEMBER 1995 47 ________________AÐSEMPAR GREINAR_ Hvítlaukur: Er lyktin til bóta? FRÆGÐ sína á hvítlaukur að þakka lyktinni. Vinsældir hans eru að þakka lyktsterkum brenni- steinssamböndum. Mest áberandi er allicin eða diallyl sulfinat. Lykt- in af skornum hvítlauki er af því. Lækningamáttur hvítlauks var lengi talin vegna allicíns. Nú er vitað að efnið er gagnslaust nær- ingarfræðilega og jafnvel hættu- legt. Margir framleiðendur hvít- lauksafurða halda stöðugt fram allicin-innihaldi sinnar vöru og gagnsemi þess. Hér koma vísinda- legar staðreyndir um hvítlauk og allicín. Allicin myndast þegar hvítlauk- ur verður fyrir áverka og ver hann fyrir utanaðkomandi áreiti, skor- dýrum og sveppum. Ovirkt og lyktarlaust alliin breytist í allicín sem er lyktsterkt og ætandi. Flest sem neytt er fer í gegnum lifrina á leið út í blóðið. Rannsókn- ir hafa leitt eftirfarandi í ljós. Ekkert allicín sem máli skiptir kemst framhjá lifrinni. Við gjöf 25 g hrás hvítlauks, finnst ekkert allicín í blóði eða þvagi næstu 1-24 klst. Utan líkamans hefur allicín reynst hindra vöxt bakter- ía, en eftir neyslu 25 g hrás hvít- laukssafa fannst lítil hömlun á vexti sveppa í blóði og engin í þvagi. Hvítlauksafurðir lækka kó- lesteról. Allicín hefur engin áhrif á kólesteról-framleiðslu í frumu- rækt sem bendir til þess að allicin sé gagnslaust til-kólesteról lækk- unar í mönnum. Þetta og fleira staðfestir að neysla allicín er gagnslaus og allicín er ekki líffræðilega gagn- legt efni úr hvítlauki og klárlega ekki það sem jákvæð áhrif hvít- lauks eru af. Ýmsir framleiðendur halda fram innihaldi vöru sinnar af allic- ín en ekkert styður það. Við Kali- forníuháskóla í Davis voru rann- sökuð mörg vörumerki í leit að allicín; 1. Kwai, 2. Garlicin, 3. Allirich Garlic, 4. Quintess- ence, 5. Ilja Rogoff í engu þessara vörumerkja fannst greinanlegt magn af allicín þrátt fyrir lof- orð um það. Frá 1932 hefur' fjöldi tilrauna sýnt að allicín og hrár hvítlaukur geta valdið ýmsum heilsufars- vandamálum: Blóð- leysi, magasár, snertiofnæmi, asthmi, niðurgangur, eyðing þarmaflóru, útbrot og truflun á sæðisframleiðslu karla. Þetta er ástæða þess að þjóðir sem nota mikinn hvítlauk láta hann liggja eða eldast þannig að hið hættulega allicín ijúki úr eða umbreytist í hættulaus gagnleg efni. Á fyrsta heimsþingi um heilsu- farsleg áhrif hvítlauks dró Stjórn- andi þess Dr. Robert Lin við Kali- forníuháskóla í Irvine saman eftir- farandi. „Hugmyndir um að allicín sé eina virka efnið í hvítlauki eru ekki byggðar á rökum, fremur hefur efnið lítið með næringar- fræðileg og lyfjafræðileg áhrif hvítlauks að gera.“ Einföldustu og ódýrustu hvít- lauksafurðirnar eru ferskur hvít- laukur. Við áverka myndast allic- ín. Allicin gerir hvorki greinarmun á góðum eða slæmum bakteríum, sýktum eða heilbrigðum frumum. Þær drepast allar. Þegar önnur efni í hvítlauki fara að hafa já- kvæð áhrif er magn allicín orðið það hátt að hætta er á bólgu og sárum í munni, koki og maga. Venjulegir skammtar sem notaðir eru til matargerðar valda sjaldan þessum einkennum en stórir skammtar af hráu hvítlauksdufti geta það. Hvítlauksduft er úr þurrkuðum hvítlauki. Að efna- samsetningu er duftið ekki bara þurrkaður hrár hvítlaukur. Hrár hvítlaukur er ca. 1% alliin, forstig allicíns, en duftið er helmingi snauðara að alliini sem tapast við vinnslu. Olía er framleidd með eimun hrás hvít- lauks. Olían er unnin við hátt hitastig og rokgjörn olía unnin úr. Vítamín, steinefni, amínósýrur og ensím verða eftir og stór hluti af jákvæðum áhrifum hvít- lauks tapast. Gagnlegustu efnin í hvítlauki eru vatnsleysanleg og ekki í olíunni. Gegnum tíðina hafa menn alltaf notað sér að meðhöndla hvítlauk fyrir neyslu. Hvítlaukur var leginn í rauðvíni eða ediki og í gömlum kínverskum textabókum er lýst aðferðum sem taka tvö til þrjú ár i vinnslu og auka lækningaeigin- leika hans. í Japan framleiðir Wakunaga lírænan, kaldþroskaðan hvítlauk. Hvítlaukurinn hlaut æðstu viður- kenningu japanska vísinda- og tækniráðuneytisins fyrir háþróað- ar vinnsluaðferðir og gæði árið 1991. Bandaríska krabbameins- stofnunin (NCI) hefur viðurkennt hann og notar við rannsóknir á áhrifum hvítlauks gegn krabba- meini og bandaríska lyfjaeftirlitið (FDA) hefur rannsakað hann og telur hann öruggan og lausan við aukaverkanir. Hann er algjörlega laus við allicín. Vinnsluaðferðirnar hafa vakið athygli því svo virðist að með vinnslunni fáist afurð sem standi ferskum hvítlauki framar að flestu leyti. Á 1. heimsráðstefnu um heilsu- farsleg áhrif hvítlauks voru 16 af Hvítlauksafurðir lækka kólesteról, segir Rafn Líndal, sem hér fjallar um hvítlauk sem heilsubótarefni. 46 rannsóknum þar sem kald- þroskaður hvítlaukur frá Waku- naga var notaður. Ráðstefnan var haldin í Wash- ington DC árið 1990 í samvinnu Bandaríkjastjórnar, háskólans í Pennsylvaníu og fyrirtækisins Nutrition International. Þar birtu 50 vísindamenn rannsóknir um áhrif hvítlauks á heilsuna. Eftirfarandi eru ummæli um kaldþroskaða Wakunaga-hvít- laukinn. Dr. Robert I. Lin við Kaliforníu háskóla í Irvine: „Hvít- laukurinn gæti orðið náttúruvara eða fæðuefni sem lækkar kólesteról og kemur í veg fyrir myndun æðakölkunar í mönnum“. Dr. David Kritchevsky frá Winstar-stofnuninni í Fíladelfíu sýndi fram á að hvítlaukur lækkar LDL kólesteról, hið slæma, og eykur hann HDL, hið góða. Kald- þroskaði hvítlaukurinn stóð fersk- um framar. Dr. Herbert Pierson frá krabba- meinsstofnun Bandaríkjanna, yf- irmaður rannsókna á notkun virkra efna í fæðunni gegn krabbameini, sagði að hvítlaukur væri mikilvægasta fæðan í barátt- unni gegn krabbameini. Hvítlauk- urinn frá Wakunaga væri sá eini sinnar tegundar, lífrænt ræktaður og stæðist kröfur um stöðlun og öryggi. Dr. Osamu Imada frá Texas- háskóla gat þess að eini hvítlauk- urinn sem væri öruggur í eitur- efnaprófum væri kaldþroskaði Rafn Líndal hvítlaukurinn. Hann væri örugg- ari en ferskur hvítlaukur og aðrar hvítlauksafurðir þar sem hann inniheldur ekkert allicín eða eitruð niðurbrotsefni þess. Vinnslan yki magn efna með næringar- og 1 lyfjafræðilega eiginleika eins og S-allyl-cystein. Árið 1991 voru haldnir fundir í framhaldi af heimsráðstefnunni. Dr. Raimo Hiltunen, prófessor í náttúrlyíjafræði í Helsinki skýrði frá því að kaldþroskaði hvítlauk- urinn verndaði menn gegn krabbameinSvaldandi efnum. Gagnsemi gegn maga- og bijósta- krabba, til að draga úr vexti húð- krabbameins og til meðferðar við krabbameini í þvagblöðru væri staðfest. Dr. Benjamín Lau, prófessor í sýkla og ónæmisfræði við Loma Linda-háskólann í Kaliforníu lét þess getið að hvítlaukurinn yki varnir líkamans gegn krabba- meinsfrumum og sýklum, m.a. með því að hjálpa frumum að losa sig við skaðleg eiturefni. Dr. Hiromichi Sumiyosi við M.D. Anderson-krabbameins- rannsóknarstöðina við Texas- háskóla skýrði frá því að myndun krabbameins hæfist með skemmd- um á kjarna fruma, sem S-allyl- cystein í hvítlauki gæti oft hæg- lega komið í veg fyrir. Framleiðendur og seljendur hvítlauks sem stendur hinum kaldþroskaða langt að baki hafa reynt á ósmekklegan og ófaglegan hátt að kasta rýrð á áðurnefndan hvítlauk. Flest vörumerki eru aldr- ei notuð í rannsóknum sökum þess hve léleg þau eru. Á meðan eru tugir rannsókna til í virtum tímaritum á hinum kaldþroskaða KYOLIC. Aðeins ein lyktarlaus hvítlaukstegund er þess virði að nota skv. rannsóknum. Árið 1994 —- birtust 12 rannsóknir i viður- kenndum bókum og vísindatíma- ritum á Kyolic og heil bók var skrifuð um hann. Þar til önnur vörumerki sanna sig ætti fólk aldrei að kaupa annað. Höfundur er læknir. Þrettánhundruðáttatíuogfj ögur? Um hrörnan íslenskrar tungu og bókmenningar SVO kvað skáldjöfurinn Hannes Sigfússon í Ættjarðarkvæði sínu: „Vetrarlangt yfir landið leituðu móðir vindar flettu bylgjublöðum blásinn mel lásu...“ Þeir móðu vindar, sem skáldið síðar líkir við úlfahjarðir, leita „þess sem þér er kærast“, lindar- innar heitu sem „fóstrar blóm og frestar frostsins veldi um sinn“. Lindin er íslensk menning og „úlfahjarðir vinda“ vilja hana feiga. Vandinn Sjaldan hefur þetta stórbrotna kvæði átt brýnna erindi við íslend- inga en einmitt nú á „vargöld, vindöld" fjölmiðlaglaumsins. „Bókaþjóðin“ er orðin „spóluþjóð“ og stór hluti hennar vart mellufær á tungu feðra sinna. Lítill vafi er á að málkerfið er að breytast, ein- faldast, og skýringin sennilega sú að enskan glymur í eyrum landans sýknt og heilagt. Mér virðist það nánast almenn regla að tungumál einfaldist ef þau eru undir sterkum áhrifum frá öðrum málum. Engil- saxneska hafði býsna flókna mál- fræði en blandaðist frönsku og útkoman var nútíma enska sem er mun einfaldara tungumál. Sömu sögu er að segja um skandinavísku málin sem eru eins konar blanda norrænu og lágþýsku. í Noregi hófust þessar miklu breytingar á málkerf- inu á síðari helming fjórtándu aldar („Þrettánhundruðátta- tíuogfjögur"). Um sama leyti tók bók- menningu Norðmanna að hnigna all verulega, stór hluti lærðra manna dó drottni sín- um í svarta dauða. Og spurningin er hvort slíkt hið sama er. uppi á teningnum á Fróni, nema hvað okkar svarti- dauði er andleg uppdráttarsýki, orsökin tölvuveira andans. Til að gera illt verra virðist fjöhniðla- mennskan gera málfæri íslend- inga klisjukenndara. Málið breyt- ist í frasakennt „nýmál“, ekki ósvipað því tungumáli alræðisrík- isins sem George Orwell lýsir í skáldsögunni Nítjánhundruðátta- tíuogfjögur. íslensk útgáfufélög beijast í bökkum og fara á hausinn unn- vörpum. Og ekki hafa þau drukkið þennan bitra kaleik í botn, íslensk- ir unglingar lesa tæpast nokkuð. Guð hjálpi íslenskum forlögum þegar þessi makalausa kynslóð kemst á legg! Engu líkara er en að unga fólkið sé hópur villimanna sem hefur skyndilega ráðist inn í landið. Líkt og villimenn er það nánast ólæst, ofbeldis- gjarnt, kann vart að draga til stafs og lifir í eilífu núi, hefur enga sögulega vitund. Or- sakavaldarnir eru margir, hæst ber stór- aukið skjáargláp, en slíkt og þvílíkt athæfi ku skadda hæfni manna til að einbeita sér að rituðu máli. En við megum ekki gleyma ábyrgð uppa- lenda þessara greyja sem gáfu þeim steina í stað brauðs. Foreldr- arnir unnu myrkranna á milli til þess að geta keypt allt þetta nýja rafeindaskran og eitr- uðu fyrir börnum sínum með við- bjóðnum. Réttast væri að rétta hyskið og senda ungviðið á ein- hveija Jótlandsheiðina í henni Ameríku. Þar getur það glápt á ofbeldismyndir þangað til það dettur niður dautt. Lausnin En eigum við að sitja með hend- ur í skauti og bíða þess að íslensk tunga og bókmenntir líði undir lok? Það skal aldrei! Stórefla verður ís- lenskukennslu í skólum og fínna leiðir til að gera bóklestur áhuga- vekjandi fyrir ungt fólk. Útgáfufyr- irtækin gætu efnt til samkeppni þar sem ungmenni keppa um veg- semdina „Bókaormur ársins“ og verðlauna ber krakka sem sýna góða kunnáttu í íslensku. Ríkis- Ættjarðarkvæði Hann- esar Sigfússonar birtist í ljóðabók hans „Sprek áeldinn“ 1961. Stefán Snævarr segir í grein þessari að „bóka- þjóðin“ sé að breytast í „spóluþjóð“. stjórnin gæti lýst einhver næstu ára „ár bókarinnar“ og „ár íslens- kunnar“ með tilheyrandi hama- gangi. Og virkja ætti „þjóðlega" rokkara á borð við Megas og Bubba til að tala máli bókar og tungu. Eg segi stundum bæði í gamni og alvöru að þegar Linda P. er farin að tala eins og Snorri S. er sigur- inn unninn! Það verður að gera málræktina „kynæsandi", „töffa“ . Umfram verður gott fólk að bindast samtökum , nýstofnað Lestrarfélag íslands er spor í rétta átt. Og framtak Mjólkursamsöl- unnar er til fyrirmyndar, hún aug- lýsir málvernd með glæstum hætti. „Með úlfum skal ýlfrað“, í mark- aðsamfélagi verður að fara mark- aðsleiðir. Ein slikra leiða er snið- gengin („bojkott"). Þann stíg ber að feta í baráttunni gegn „úlfa- hjörðum vinda“. Til dæmis mætti sniðganga útvarpsstöðvar sem mis- þyrma íslensku, verðlauna hinar. Ekki væri heldur úr vegi að nota Stefán Snævarr menningarsjóð útvarpsstöðva til að kosta íslenskuþjálfun útvarpsþula, vel má fara „ríkisleiðir“ í sumum tilvikum. En ekkert kemur í stað þess hljóðláta starfs sem vinna verður á íslenskum heimilum. Þjóðhollir foreldrar verða að ala börn sín upp í „guðs ótta og góðum síðum“, kenna þeim að meta bóklestur og óbijálaða íslensku. Án slíkrar iðju er allt unnið fyrir gýg. Lokaorð Ég hefði fullt eins geta kallað greinarkorn þetta _ „Sautjánhundr- uðáttíuogfjögur". í þann tíð voru íslensk menning og tunga í full- kominni niðumíðslu, málið orðið talsvert dönskuskotið. Nokkru síð- ar spáði danski málvísindamaður- inn Rasmus Kristian Rask því að íslenskan myndi líða undir lok inn- an tvö hundruð ára. En viti menn, líkið andaði og reis upp frá dauðum með glæsibrag! Og ekki er öll nótt úti enn, ef allir góðir Islendingar taka höndum saman um að bægja vágestum frá dyrum vorum hljóta íslenskt mál og bókmenning að lifa og dafna. Skáldið Hannes lýkur ættjarð- arkvæði sínu í vonardúr: Kannski blæðir birtu bleikri um asðar skýja kannski opnast augu allra linda á ný renna gullnir röðlar ijúfa umsát vetrar fyrr en heitu hjarta hennar blæðir út - ?“ Við verðum að iðja og biðja. Höfundur gegnir rannsóknar- stöðu í heimspeki við Háskókmn í Björgvin í Noregi.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.