Morgunblaðið - 30.05.1978, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGINN 30. MAI 1978.
37
Elín Eggerz-Stefánsson hjúkrunarfræðingur:
Hverjir hjúkra og hverjum
skal kennt að hjúkra?
Er hægt að hjúkra án þess að
læra það? Hverjir hjúkra? Hverj-
um skal kennt að hjúkra? Allt eru
þetta spurningar, sem æskilegt
væri að fá raunsæ svör við, en
fyrst þarf maður að gera sér grein
fyrir hvað átt er við með hugtak-
inu að hjúkra.
Hjúkrun og að hjúkra eru gömul
orð í íslenskri tungu. Frá örófi
alda hefur foreldri hjúkrað af-
kvæmi sínu og vanmegna einstakl-
ingum hefur lengst af verið sinnt
af meiri eða minni nærgætni af
hálfu hinna getumeiri innan sam-
félagsins eða fjölskyldunnár, eink-
um hafa sjúkir hlotið hjúkrun.
Vanþekking og vanmáttur manna
Elín Eggerz-Stefánsson
gagnvart ógn sjúkdóma, slysfara
og styrjalda fyrr á öldum var oft
svo yfirþyrmandi að helst varð til
ráðs að leita á vit æðri máttar-
valda, svo sem með særingum,
enda er starfsheitið læknir af
keltneskum uppruna í merking-
unni særingamaður.
Sé leitað til fornra ritaðra
heimilda er erfitt að greina
hlutverk læknis og hjúkrunarkonu
hvort frá öðru. Læknisstarfið
virðist hafa einkum fallið í hlut
kvenna, enda voru þær taldar til
þess búnar sérstökum hæfileikum.
Hinn læknandi máttur var raunar
talinn guðleg náðargáfa og læknis-
listin átti sinn fulltrúa meðal
ásynja í gyðjunni Eir. Konungum
þótti og sæmandi að stunda
lækningar þótt ekki væru þeir
kvenkyns. Fróðlega og skemmti-
lega er um þessi fornu fræði ritað
í inngangi bókarinnar „Læknar á
íslandi“ eftir Lárus H. Blöndal og
Vilmund Jónsson, sem útgefin var
í Reykjavík 1970.
Nú á dögum eru hin fjölþættu
störf heilbrigðisþjónustunnar ekki
einungis í höndum lækna og
hjúkrunarkvenna, heldur eru þau
falin forsjá svo margra stétta og
stéttahópa að langt mál yrði upp
að telja. Sérhæfing er oft svo mikil
að einn getur ómögulega án
annars verið og góð samvinna
skiptir hvað mestu til að ná góðum
árangri hvort heldur unnið er að
viðhaldi og eflingu heilbrigði,
lækningu sjúkra og endurhæfingu,
ellegar reynt að lina þjáningar
deyjandi manna. I alla þessa þætti
heilbrigðisþjónustunnar er hjúkr-
AUGLÝSINGATEIKNISTOFA
MYNDAMÓTA
Aðalstræti 6 simi 25810
un samofin og auk þess að viðhafa
góða samvinnu við aðrar heil-
brigðisstéttir er afar mikilvægt að
þeir sem hjúkra leitist eftir að
virkja sem best sjálfsbjargarvilja
og sjálfsbjargargetu þjónustu-
þegnanna í hvívetna. Hvort sem
um er því að ræða leika eða lærða
er því stöðugt þörf á að kenna eða
leiðbeina, beint sem óbeint, í orði
og í verki, athafnir er falla undir
merkinguna að hjúkra. Þessi
staðreynd, að svo margir hljóta að
gjörast þátttakendur í hjúkrun-
inni, eykur mjög mikilvægi góðrar
menntunar hinna faglærðu aðila
þessa sviðs. Þjóðfélaginu ber
raunar hrein skylda til að sinna
fræðsluþörf allra þeirra, sem
gerast launþegar með virkri þátt-
töku á sviði hjúkrunar á hinum
opinbera vinnumarkaði og skal hér
á eftir getið þeirra hópa, sem helst
koma til greina.
Fyrst er að geta fræðsluþarfar
hjúkrunarfræðinga. Þeir bera
frumábyrgð á framkvæmd og
stýringu hjúkrunar, hjúkrunar-
fræðslu og hjúkrunarframförum.
Hjúkrunarfélag Islands, sem er
stéttarfélag hjúkrunarfræðinga,
hefur eindregið farið fram á að sú
menntun verði færð til fulls á
háskólastig hið fyrsta og að
forðast beri að hafa meira en eina
stétt hjúkrunarfræðinga starfandi
í landinu. Máli sínu til stuðnings
hefur H.F.Í. vísað til margvíslegra
ályktana sérfræðingahópa á sviði
hjúkrunar á vegum Alþjóða heil-
brigðismálastofnunarinnar, en
þyngst á metunum hlýtur að
reynast raunsæ könnun á aðstæð-
um innanlands með tilliti til hver
ábyrgð hvílir á stétt hjúkrunar-
fræðinga hér í dag. Sú ábyrgð er
um margt breytt frá því er var
fyrir nokkrum árum og áratugum.
Gildandi hjúkrunarlög frá 1975
heimila að þjálfa (mennta) sjúkra-
liða til aðstoðar við hjúkrun
samkvæmt ákvæðum reglugerðar
þar að lútandi. Þannig er sjúkra-
liðum falið að sinna almennri
sjúkrahjúkrun undir stjórn hjúkr-
unarfræðinga, bæði innan sjúkra-
húsa og á vettvangi hjúkrunar í
heimahúsum. Starf sjúkraliðans
krefst tæknilegrar hæfni, en þó
ekki síður hæfni til góðra mann-
legra tengsla. Menntun sjúkraliða
hefur tekið miklum framförum
undanfarin ár og dyggilega er
unnið að frekari umbótum og
endurskoðun námsefnis og náms-
aðferða með tilliti til yfirstand-
andi mótunar alls framhaldsskóla-
stigsins á grundvelli fjölbrauta-
hugmynda.
Löggjöfin varðandi ljósmæður
og ljósmæðranám, svo og lög
varðandi þroskaþjálfa og þroska-
þjálfanám snerta þjónustu við
sérstaka hópa, sem vissulega eru
mjög hjúkrunarþurfi og þess
vegna hlýtur fræðsla á sviði
hjúkrunar að verða ríkur þáttur í
námi þessu.
A vinnumarkaðnum er og enn
annar hópur, sem oft á mikil
samskipti við hjúkrunarþurfi ein-
staklinga. Þessi hópur saman-
stendur af starfsstúlkum á sjúkra-
húsum og dvalarheimilum svo og
þeim konum, er vinna að heimils-
hjálp, einkum í þágu aldraðra.
Verksvið þessa hóps snertir
hjúkrunarþjónustuna svo náið, að
mörgum finnst að að hér sé í raun
einnig um vissa tegund hjúkrunar
að ræða, sem vissulega kalli á
uppfræðslu til nokkurrar hjúkr-
unarhæfni og tilheyrandi viður-
kenningu til starfsréttinda. Rangt
er að tala um að þessi hópur taki
við hlutverki hjúkrunarfræðinga
og sjúkraliða ef skortur er á
þjónustu þeirra, því í raun réttii
er um það að ræða að annað
hlutverk er látið koma í staðinn,
sem í sumum tilfellum nægir e.t.v.
en í öðrum tilfellum alls ekki.
Faghlutverk getur sá einn upp-
fyllt, sem kann framkvæmd þess
og viðurkenndur er hæfur til að
gegna því. Sé kunnátta fyrir hendi
en viðurkenninguna skortir, þá á
að leita eftir viðurkenningu á
formlegan, óhlutdrægan og raun-
hæfan máta. Sé hins vegar ein-
staklingi falin framkvæmd, sem
hann ekki veldur vegna þekkingar-
leysis, verður annað hvort að fela
öðrum verkið, sem því veldur,
ellegar að mennta hinn fyrr
nefnda nægilega til að þekking
hans og geta verði samboðin þeirri
ábyrgð, er honum skal á herðar
lögð. Sé þessu ekki sinnt hefur
þjóðfélagið brugðist skyldu sinni
við þegnana, bæði þá sem lélegrar
þjónustu njóta og hina sem bjóða
upp á lélega þjónustu e.t.v.
tilneyddir.
Hjúkrunarfræðingum, öðrum
fremur, ber skylda til að miðla
hjúkrunarþekkingu og kanna af
raunsæi hverjum skal kennt að
hjúkra, hvar og hvernig. Mat á
getu hjúkrunarfræðinga til að
sinna þessu hlutverki hlýtur að
koma frá hjúkrunarfræðingunum
sjálfum ekki hvað síst, og slíkt
mat verða þeir að byggja á
fræðilegum grundvelli. Slíkan
grundvöll telur Hjúkrunarfélag
Islands þurfa að vera háskóla-
menntuð hjúkrunarstétt, viður-
kennd og studd af yfirvöldum eigin
þjóðar.
Hafnarfirði 22. maí 1977,
Elín Eggerz Stefánsson.
Þekjandi fúava
Sadolin
fæst i 12 litum.
Tilvalið ef þér hyggist
skipta um liteða áferð.
Hrindir frá sér vatni.stenst
íslenska veðráttu frábærlega vel.
murinn
Síðumúla15 sími 3 30 70
\br í Reykjavík
Við bjóðum landsmenn velkomna til Reykjavíkur. Vekjum athygli á
þeim sérstöku vorkjörum, sem við bjóðum nú á gistingu.
Leitið upplýsinga, - hafið samband við okkur, eða umboðsskrifstofur
Flugleiða um land allt.
II

Suðurlandsbraut 2. Simi 82200
HOTEL
LOFTLEIÐIR
Reykjavíkurflugvelli. Sími 22322