Morgunblaðið - 03.12.1963, Síða 8

Morgunblaðið - 03.12.1963, Síða 8
8 MOKCUNBLAÐIÐ Þriðjudagur 3. <3es. 1963 Aukin hlutdeild undirstööuatvinnu- veganna í sparifé landsmanna Á FUNDI neðri deildar í gær gerði Gylfi Þ. GLslason viðskipta málaráðherra grein fyrir frum- varpi ríkisstjómarinnar um hreytingu á lögum um Seðla- banka. Sagði hann, að i frumvarpinu væri annars vegar lagt til, að heimild Seðlabankans til inn- lánsbindingar verði rýmkuð fyrst og fremst í því skyni, að Seðlabankinn geti aukið endur- kaup afurðavíxla og beint á þann hátt meiru af sparifé þjóð- arinnar til rekstrarlána í þágu undirstöðuatvinnuveganna. Hins vcgar sé Seðlabankanum heimilað að gefa út verðbréf eða aðrar skuldbindingar, er verði bundnar gengi erlends gjaldeyr- is i þeim tilgangi að örva spari- fjármyndunina og auka traust á gjaldmiðlinum. TH endurkaupa á afur'öarvíxlum Gylfi Þ. Gíslason viðskipta- málaráðherra sagði m.a. í ræðu sinni, að lagt væri til að hækka hámark innlánsbindingarínniar úr 15-20% og í 25% og jafnframt kveðið svo á, að hið bundna fé skuli fyrst og fremst standa und- ir lánveitingum Seðlabankans innanlands, þ.á.m. endurkaupum afurðavíxla. Tilgangur þessara ákvæða er að gera Seðlabankanum 1 rík- ara mæli en hingað ti! kleiít að taka að sér það nlutverk að miðla ákveðnum hluta af spari- fé þjóðarinnar frá bankakecfinu í heild til þeirra þarfa atvinnu- veganna, sem brýnastar eru. Þar eð reglur þær, sem hér hafa gilt um innlög innlánsstofnana í Seðlabanlcann og endurkaup hans á afurðarvíxlum hafa ver- ið meginatriði í stjórn íslenzkra peningamála á undanförnum ár- um, er full ástæða til að fara 1 þessu sambandi nokkrum orð um um þessi atriði og þýoingu þeirra, sagði ráðherrann. Varðveizla gjaldeyrisvara- sjóðsins. Reglumar um bindingu inn- lánsfjár í Seðlabankanuni hafa sætt mikilli gagnrýni á undan- förnum árum. Jafnframt hafa kröfur á hendur Seðlabankanum um aukin útlán í þágu atvinnu- veganna farið mjög vaxandi. Hvarvetna er það taiið til meg- inverkefna seðlabanka að varð- veita gjaldeyrisvarasjóð þjóðar- innar. Augljóst er, að Seðla- bankinn getur ekki átt og varð- veitt slíkan gjaldeyiisvarasjóð, jnema hann á jmóti cðlist Idut- jdeild í því spari Jfé, sem myndast W.Í landinu, eða lannarn eigna- Eaukningu sem iþar á sér stað. |Á sama hátt verður Soðla- ’bankinn, ef hanm á að auka útlán sín inn anlands t.d. með endurkaupum afurðavíxla, að fá til umráða til- svarandi hluta af þeirri spari- fjáraukningu í landinu, sem ein getur verið undirstaða hexlbrigð- ar aukningar útlána. Ef fjárins er hins vegar aflað með aukinni seðlaútgáfu eða öðrum nliðstaxð- um hætti verðuir afle'ðingin aug Ijóslega verðbólga og verðfal1 gjaldmiðilsins. Þá sagði ráðiherrann, að eitt helzta tæki seðlabanka til að stjórna peningamagninu innan- lands, væri hvarvetna réttur þeirra til að kveða svo á, að til- tekinn hluti innstæðna eða aukn- ingar innstæðna í innlánsstofn- unum, skuli varðveit*ur þar oj auka seðlabankamir innstæðu- •kylduna eða draga úr henni eft- ir því, sem hvort þeir telja rétt að minnka peningamagnið sem í umferð er eða auka það. Það má því teljast furðulegt, að Seðla banki íslands skyldi ekki hafa heimild til að beita þessu al- þekkta og sjálfsagða hagstjórn- artæki fyrr en 1957. Hins vegar er Það mjög sjald- gæft annars staðar, að seðla- bankar veiti bem eða óbein lán til atvinnurekstrar. í því sam- bandi veik ráðherrann að því, að um langt skeið hefði stjórn pen- ingamálanna verxð mjög áfátt hér á landi, sem í grundvallar- atriðum ætti ræcur að rekja til þess, að alþekktum og sjálfsögð- um hagstjórnartækjum, svo sem ráðstöfunarréti S.ðlabankans yf- ir hluta af innst.-eðufé í innláns- stofnunum hefði verið beilt fyrr en á allra síðusfu árum. En hins vegar hefur Seðlabankinn verið knúinn til að annast mjög veru- leg útlán til atrinnurekstrar inn anlands, án þess að vera samtím is sköpuð eðlileg skilyrði til að annast slíka út'ánastarfsemi. Jafnvægisleysi — rýrnandi gjaldeyrisstaða Þá veik ráðherrann að því, að endurkaup afurðavíxia af hálfu Seðlabankans hófust á árunum 1949-1950. Þau hafa verið þrenns konar, afurðarlán með veði í sjávarafurðum, með veði í land- búnaðarafurðum og loks rekstr- arlán til landbúnaðarins með veði í væntanlegum afurðum. Tilgangur endurkaupanna var að sjálfsögðu að tryggja rekstur meginatvinnuvega þjóðarinnar og getur enginn ágreiningur ver ið um, að það sé nauðsynlegt. Hins vegar gildi ekki einu hvern- ig það er gert Ekki þýðir að loka augunum fyrir því, að Seðlabankinn hafði í rauninni ekkert fjá^magn, sem hann gat með eðliiegum hætti fest í lánum af þessu tagi, þeg- ar endxxrkaupafyrirkomulagið var tekið upp og síðan aukið af stigi. Það varð því til þess, að fé streymdi úr Seðlabankan- um, en afleiðíngar þess hlutu að koma og komu íram í jafn- vægisleysi í efnahagsmálura og rýrnandi gjald^/ríss-töðu. Ný stefna í efnahagsmálum Ekki fór hjá því, að mönn- um yrði í vaxandi mæli ljóst, að sjálfkrafa aukning endurkaup- anna frá ári til árs, án þess að nokkur tilraun væri gerð til að afla Seðlabankanum fjár ti! að standa uodir aukningu endur- kaupanna, hlyti að hafa i för með sér sífellda og ólæknandi gjaldeyrisörðugleika. Þess vegna hlutu peningalegar ráðstafanir að vera snar þáttur þeirrar nýju stefnu í efnahagsmálum, sem nú verandi stjórnarflokkar tóku upp í ársbyrjun 1960, og af þess um sömu ástæðum hlaut eitt þeiirra peningalegu ráðstafana að vera að stöðva aukningu end urkaupa í Seðlabankanum og þá miklu skuldasöfnun bankakerfis ins við Seðlabankann, sem henni var samfara. Innstæðúbinding var í fyrstu einkum ætlað að gera SeðLa- bankanum kleift að veita fjár- magni milli banka, ef þess væri þörf, til að leysa úr aðsteðjandi rekstrarvandamálum þeirra. Það fé, sem inn kom vegna bind- ingarinnar á árinu 1960 var að nokkru notað í þessu skyni. Þeg ar kom fram á árið 1961 varð hins vegar ljóst, að reglumar um innstæðubindinguna gætu gegnt stærra hlutverki. Á árinu 1961 og 1962 varð gífurleg aukn- ing á sparifé í landinu. Jukust því hinar bundnu innstæður í Seðlabankanum hröðum skref- um og námu í lok október s.l. 756 millj. kr. Það var þessi mikla hlutdeild Seðlabankans í vexti sparifjárins samfara þeirri stöðvunarstefnu, er varðar end- urkaup Seðlabánkans, sem hér var áður drepið að og ráðherra fór ítarlega út í ræðu sinni, sem átti meginþátt í því að skapa Seðlabankanum skilyrði til að bæta gjaldeyrisstöðu sína svo stórkostlega, sem raun ber vitni. Þess vegna hefur því mikilvæga takmarki efnahagsmálastefnu ríkisstjórnarinnar verið náð að bæta gjaldeyrisstöðu þjóðarbú- ins og skapa íslendingum traust erlendis í stað þess öngþveitis, sem áður ríkti. Á þessu tæplega fjögurra ára tímabili hverfur gjaldeyrisstaða Seðlabankans batnað um 1394 millj. kr. í stað þess að hún rýrnaði um 795 millj. kr. á árunum 1955-5959, ef miðað er við sama gengi. Ný viðhorf Þá veik ráðherranr að þvf, að vegna þess gjaldeyrisvarasjóðs, sem komið hefði verið upp, væri ekki eins nauðsynlegt og áður að efla hann. Þó imstti gjald- eyrisforðinn ekki minni vsi-a, ef hann á að geta hamlað á móti sveiflum í aflabrögðum og á verð lagi útflutningsafurða Það væri því nauðsynlegt og eðlilegt að endurskoða meginstefnuna um endurkaup afurðarvixla, en verð og kauphækkanir undanfarinnar ára hefðu aukið á endurkaupa- þöri sjávarútvegsins. Hins veg- ar gæti það ekki orðið an þess að Seðlabankinn fái fjármagn til slíkra endurkaupa og þess yrði að afla. Ella mundi hið sama endux-taka sig: Féð mundi streyma út úr Seðlabankanum og gjaldeyrisstaðan færi versn- andi sem því svaraði. Það verð- ur því að skapa Seðlabankanum aðstöðu til að fá fjárruagnið með aukinni innlánsbindingu frá bankakerfinu í heild- og vegna þess gjaldeyrisforða, sem fyrir er, er nú tækifæri til að miðla þeim fjármunum tb brýnustu þaxrfa undirstöðuatvinr.uveganna og það er sú leið, sem rikisstjórn in vill fara. Þá tók ráðheri"ann fram, að það væri alls ekki ætl- unin, að 25% innlánsbindingu yrði komið á nú á næstunni. Fyrst yrði að gera sér grein fyr- ir aukinni þörf rekstrarlánia hjá undirstöðuatvinnuvegunum og að hve miklu leyti ætti að mæta henni með aukningu á kaupum á afurðarvíxlum. Hins vegar yrði að meta, hver vöxtur spari- fjáraukninparinnar verður. Það er hlutverk Seðlabankans að meta þessi atriði og síðan verð- ur tekið til athugunar, hvað eðlilegt sé að gera. Það er því megintilgangur þessara aðgerða, sem grundvöll- ur yrði lagður að með samþykki frumvarpsxns, að gera banka- kerfinu betur kleift en áðxxr að leysa rekstrarfjárþörf atvinnu- veganna án þess að hinum mikla árangii, sem náðst hefur, sé spillt Eykur sparnað og traust á gjaldmiðlinum Þá veik ráðherrann að síðara lið frumvaxpsirs, en hann var að heimiia Seðlabankanum að selja verðhréf með gengisákvæði er lxafi þann tvíþætta tilgang að auka sparnað og auka traust manrva á gja'dm'ðlinum. Benti váðhcrrfnn á, að hin þráláta verðboleuþróun undan- farinna tvo áratugi, ásamt end- urteknum gengisbreytinguoi, sem af því hafa leitt, hafi auk- ið mjcg vantrú manna á fram- tíðarvetðgildi peninganna. Á móti þessu heíur vegið, að vext- ít af sparifé haía verið háir og auk þess skattfrjálisir. Örar launa og veról.ækkanir, eins og átt hafa sér stað að undanförnu, skapa nxns vegar ,ótta við nvxa gengisbroytingu og þá spákauo- mennsku, sem bví fylgir. Með því að gefa mönnum kost á því að kaupa verðbréf með gengis- ákvæði, er sparifjáreigendum opnaður möguleiki til að vernda hag sinn gegn hugsanlegri geng- isfellingu. Er það honum miklu hagkvæmara en að leggja spari- fé sitt i lítt hugsuð kaup á vör- um eða fasteignum, eins og oft vill verða. Nú er það hins vegar meginstefna ríkis9tjórnarinnar og Seðlabankans að komast hjá xSlysavarnadeild- in Björg á Eyr- arbakka 35 ára Eyrarbakka, 2. des. Slysavarnadeildin Björg hélt veglegan afmælisfagnað sl. laug- ardag. Deildin, sem er 35 ára, er ein elzta deild Slysavarna- félags íslands. Formaður er frú Gróa Jakobsdóttir. — Óskar. London, 2. des. (NTB); Richard A. Butler, utanríkis ráðherra Bretlands, hefur þegið boð Gerhards Schröders ntanríkisráðherra um að heini sækja Vestur-Þýzkaland dag ana 9.—11. þ.m. Meðan á dvöl inni stendur mun Butler í fyrsta skipti fara til Vestur- Berlínar. Kannan, sem forsetanum var gefin í I.ondon, nýrri gengisfellingu, en með út- gáfu verðbréfa með gengisá- kvæði gefst Seðlabankanum tæki færi til að lýsa yfir trausti á núverandi gengisskráningu. Andvígur frumvarpinu Lúðvík Jósefsson (K) sagði m.a. í ræðu sinni, að ástæða fyrir seinni lið frumvarpsins væri sú, að sparifé hefði verið hætt að koma inn í bankann og afkoma manna þó slík, að spari- fé hefur verið jafn mikið I haust og s.l. haust, þar sem kaupið hefur hækkað og f.arn- leiðslan verið mikil. Menn virð- ast því fremur vilja ráðstafa fé sínu sjálfir en láta bankána hafa það. Þess vegna hefði rík isstjórnin fund- ið upp þetta ráð að láta Seðlabankann bjóða út slculda brefalán með allt öðxoxm kjör- um, en áður var heimilt, þar sem ha.nn á að tryggja menn gegn gengisfalli. Þó sé mikil spurning hvort menn kjósi ekki fremur að raðstafa fé sínu með því að setia það í fast, þótt hins vegar sé ekki ólíklegt, að menn fcaki út sparifjárinnstæður í bönk um og kaupi sér fyrir það slík verðbréf. Þá sagði hann, að það væri ábyggilega ekki meiningin með auknlngu bindingarákvæð- anna að hjálpa undir-stöðuat- vinnuvegunum, það nefði verið sagt fyrr. Kvað hann Alþýðu- bandalagið því andvígt frum- vai-pinu og mundi það gera bölv un í hagkerfimi. Hins vegar kvað hann fulla ástæðu til bess fyrir Seðlabankann að lána eðlileg lán til útflutnxngsatvinnuveg- anna með tryggingu 1 útflutn- ingsafurðum, en með öllu sé rangt að slík endurkaupalán ai hálfu Seðlábankans geri nokkra ólukku, heldur hafi þvetrt á móti aukoa fram’eiðsliisköpun í för með sér. Jólafundur Hús- mæðrafélaffsins JÓLAFUNDUR Húsmæðra- félags Reykjavíkur verður hald- inn í Sigtúni miðvikudaginn 4. þ.m. kl. 8 og hefst með jóla- spjalli. Jólafundur Húsmæðrafélagsins er orðinn árviss skemmti- og fræðslufundur reylcvískra hús- mæðra fyrir jólin, þar sem þær fá tækifæri til að sjá og heyra ýmislegt nýtt í matargerð og bakstri. Þórunn Pálsdóttir hús- mæðrakennari sýnir ýmsar skemmtilegar nýjungar og gefur góð ráð. Til dæmis sýnir hún föndur, sem börn og fullorðnir geta gjört til sparnaðar fyrir jólin. Þá verður tízkusýning á barna- fatnaði undir stjórn frú Sigríðar Gunnarsdóttur, skólastjóra Tízku skólans. Ringelberg blómasali rabbar síðan við konurnar um blómaskreytingar og fleira. Seldar verða uppskriftir af mat og kökum, efnt verður til happ- drættis og seldar veitingar á staðnum. öllum er heimill að- gangur meðan húsrúm leyfir. íslendingafélngið í London gcfur forsetnnum siffnrkönnn I DAG er forseti íslands, Ásgeir Ásgeirsson, væntanleg ur hingað til iands ásamt konu sinni, frú Dóru Þór- hallsdóttur og föxuneyti, úr ferð um England. Meðan for- setahjónin dvöldust í Eng- landi, bárust þeiin góðar gjafir, þar á meðal tögur vínkanna úr silfri frá Félagi íslendinga í London, en for- setinn er verndaii félagsins. Islendingafélagið í London afhenti forsietahjonunum könnuna 22. nóvember s.l. Eins og áður segxr er hún úr silfri, smíðuð í Skotlandi 1864. 1 afmörkuðum, ávölum fleti framan á könnunni er eftirfarandi áletrun: Forseti íslands, herra Ásgexr Ásgeirs- son. Með þakklæti frá Félagi íslendinga 1 London til vernd ara þess. London 22.11 1963.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.