Morgunblaðið - 03.11.1950, Page 9
r Föstudagur 3. nóv. 1950
MORGUXBLAÐIÐ
9
Nóbelsverðlaunaskáldið
George Bernard Shaw
Átorka hani var ódrepandi og áhugaefnin mörg.
Ný
un
ff • 1 • ac ,
iiskveioo i
o
arsió
Eftir einkaskeyti frá
Reuter—NTB
LUNDÚNUM. — Leikrita-
ekáldið, heimspekingurinn,
gagnrýnandinn og Nóbelsverð-! fræði. A sá áhugi rætur sínar
launahöfundurinn George Bercv að rekja til fyrstu ára hans í
OFLUGUR
ÁRÓÐURSMAÐUR
Bernard Shaw hafði eldlegan
áhuga á stjórnmálum og hag-
Eftir CHARLES CROOT,
frjettaritara Reuters
VONAST er til, að ríkisstjórnir
hinna ýmsu Evrópuþjóða muni
fyrir febrúarlok hafa sett lög
um varnir fiskimiðanna á
Merkilegar rannsóknir gieiiar á fiskimiin þair.
ard Shaw, fæddist í Dyflinni
26. júlí 1856. Sagðist hann vera
kominn af írskum bændaaðli,
en rakti auk þess einn ættlegg
sinn til Olivers Cromwell.
I í 1
FLUTTIST TIL LUNDÚNA
Um nokkurra ára skeið stund
aði Shaw háskólanám við lítinn
orðstír. Aftur á móti hafði hann
dálæti á hljómlist og kom það
sjer vel fyrir hann. — Árið
3878, sagði hann upp skrifstofu
starfi, sem hann hafði í Dyfl-
inni og fluttist til Lundúna til
að „finna sjálfan sig“. Hann
varð hljómlistargagnrýnandi
og vann við blaðamennsku í
13 ár.
GERÐI LÍTIÐ
ÚR SHAKESPEARE
Á þessum árum fekk Shaw
rnikin áhuga á leiklist og bók-
menntum og var um skeið leik-
gagnrýnandi við „Saturday
Review“. — Varð hann mjög
kunnur af dómum sínum, þótti
ekki fara troðnar slóðir. Hann
lagði sig mjög fram um að
kynna leikhúsunnendum leiki
Ibsens og gekk fram af mönn-
um með tilraunum sínum til að
gera lítið úr Shakespeare. —
Jafnframt blaðamennskunni
reit hann fimm skáldsögur, sem
enginn útgefandi fjekkst til að
ieggja lag sitt við.
46 LEIKRIT
Fyrsta Jeikrit sitt reit Shaw
1885 og þótti lítið til þess koma.
Betur tókst til með leikrit, sem
hann reit 1892. Það olli regin-
hneyksli í konunglega leikhús-
inu í Lundúnum, en var jafn-
framt stór sigur fjrrir höfund-
inn. Leikritið vakti athygli á
Shaw, og upp frá því skipaði
hann virðulegan sess til ævi-
loka.
Á árunum 1893 til 1939 reit
liann alls 46 leikrit. Ekki tókst
honum alltaf jafnvel upp, en
sum leikritanna öfluðu honum
óhemju vinsælda og fengu hon-
um heimsfrægðar.
Meðal kunnustu leikrita hans
má nefna Arms and Man
(1894), Candida (1898), Man
and Superman (1903), Caesar
and Cleopatra (1900), Major
Barbara (1905), The Doktors
Dilemma (1906), Pygmalion
(1012), Saint Joan of Arc
(1923) og The Apple Garth
(1920).
NOBELSVERÐLAUNIN
1925
Árið 1925 fekk Bernard Shaw
bókmentaverðlaun Nobels
(hjer um bil 300 þúsundir kr.).
Gaf hann þau til stofnunar f je-
lagsskapar, sem skyldi hafa að
markmiði að kynna sænskar
bókmentir í enskumælandi lönd
um.
Shaw fekk margsinns tilboð
um, að leikrit hans yrðu kvik
mynduð, en hann þekktist það
boð örsjaldan. Þekktasta kvik-
myndin gerð eftir leikritmri
hans, er Pygmalion, þar sem
Wendy Hiller og Leslie Howard
fara með aðalhlutverldn.
Lundúnum. Hann vingaðist Norðursjó.
snemma við jafnaðarmanninn
Sydney Webb, sem reit mikið
um sósíalisma. Sjálfur sagðist
Shaw hafa orðið jáfnaðarmað-
ur fyrir áhrif frá Bandaríkja-
Mr. A. T. A. Dobson, sem er
fulltrúi Breta í alþjóðlegu ráði,
sem sjer um rannsóknir á mið-
unum í Norðursjó, hefur látið
svo um mælt, „að nú þegar hafi
ríkisstjórnir Frakklands Hol-
lands, Þýskalands, Stóra Bret-
lands, Svíþjóðar, Noregs, ís-
lands og Danmerkur íallist á
hina nýju löggjöf am fiskimið-
in þar. „Þetta“, bætti hann við,
„mun auðvelda okkur að mun
að leysa vandamál okkar allra,
en það er ofveiði þar á mið-
unum“.
TAKMARKA VARÐ
VEIÐARNAR
„Eina landið sem enn hefur
ekki fallist á hina nýju löggjöf
er Belgía. En deila hefur risið
milli Hollands og Belgíu en sjó-
halda sig á svokölluðu milli-
dýpi, og þeirra tegunda, sem
fara í „göngum“ um höfin. I
þessum flokki er síldin.
Vísindamenn, sem áður
hjeldu því fram að um of-
veiði á þessum fisktegundum
gæti ekki verið að ræða, eru nú
mjög farnir að efast um þessa
ágiskun sína. Þingið skipaði
sjerstaka síldarnefnd
rannsaka þetta mál.
til að
George Bernard Shaw.
manninum Henry George. -
Shaw var öflugur áróðursmað-
ur jafnaðarstefnunnar og gaf
út rit um stjórnmál og hag-
fræði.
Árið 1914 vakti hann heim-
athygli með riti sínu „Heilbrigð
skynsemi". Þar gagnrýndi hann
bresku stjórnina harðlega. —
Seldust a. m. k. 75 þúsund ein-
tök af bæklingi þessum.
GLAÐUR OG REIFUR
FRAM í ANDLÁTIÐ
Þá reit hann fjölda bóka um
leiklist og bókmentir. Shaw
kvæntist árið 1898 írskri
stúlku, hún ljest 1943. — Þau
eignuðust engin börn.
Skáldjöfurinn hjelt fullu
fjöri þar til fyrir skömmu. —
KANNSOKNIR MEÐ
MERKINGUM
Dr. Belgvad sagði, að rann-
sóknir á síldargöngum í Norð-
ursjó væru nú hafnar. Rann-
sóknir þessar byggjast á síld-
armerkingum.
Þegar þessar merktu síldar
veiðast síðar, er unt að ákveða
með töluverðri nákvæmni, hve
mik'ill aflinn er, hvar tegund-
in fer á göngu sinni, og fá ýms-
ar aðrar upplýsingar.
Aðalerfiðleikarnir við þessa
verði möguleikar á að úthúa
einskonar radartæki fil fisk-
veiða. Tilraunir, sem nýlega
hafa verið gerðar um „berg-
málstæki“ sýna að með þeim
er hægt að staðsetja fiskitorf-
ur, en þó einungis þannig, a<3
menn viti hversu djúpt þær
eru. Vísindamenn vinna nú að
smíði tækis, sem bæði vinnur
lárjett og lóðrjett.
Ef árangur fæst af tilraun-
um þessum, munu fiskimenn i
náinni framtíð vita nákvæm-
lega hvar þeir eiga að kasta
netum sínum með von um góð-
an afla.
Meira að segja ljet hann engan jns hefur sagt mjer eftirfar'
bilbug á sjer finna, er hann | ancjp ..Þegar styrjöldum lvkur
mjaðmarbrotnaði fyrir rúmum ; er alltaf að finna meira fiski_
mánuði. Þá varð hann að liggja > magn á miðunum en venjulega
í sjúkrahúsi um tíma. Kímni j>etta stafar af því að meðan
Opnun endurvarpi-
sföðvarinnar
að Eiðum
EINS og skírt var frá I Mbl.
, „ ._ . . ---------------- ---------,í gær, verður hin nýja endur-
menn þaðan vexða emungis i aðferð er sá> að því er Dr. varpsstöð að Eiðum tekin til
Noröursjo. Belgved upplýsti, er að merkja 'afnota á sunnudaginn. í gær
n vi \onums þo í; a a síldina, því erfitt er að ná henni sendi skrifstofa útvarpsstjóra út
verði í jarnum í februar eca lifandi upp ur sjónum. En til svohljóðandi frjettatilkynningu;
um það ieyti næsta ar. að auðvelda þetta hefur verið I Næstkomandi sunnudag, 5
Hm nyja loggjof takmarkar '
aðallega veiðina. Annaðhvort
varð að takmarka magn fisks-
ins, sem veiddur er, eða tak-
marka fjölda tækjanna, sém
notuð eru til veiðanna“.
Fulltrúar frá Belgíu, Dan-
mörku, frlandi, Spáni, Finn-
landi, Frakklandi, Bretlandi,
íslandi, Noregi, Hollandi, Pól-
landi, Portúgal og Sviþjóð sátu
þingið. en Bandaríkin, Kanada
og Ástralía sendu þangað
áheyrnarfulltrúa.
MJÖG HEFUR GENGIÐ
Á STOFNINN
Dr. H. Belgvad frá Dan-
mörku, sem vab aðalritari þings
hafin framleiðsla á nokkurs- 'þ. m. ki. 15.30 verður opnuð til
konar „gúmmívöggum“, sem fullra afnota nýja endurvarps-
halda fiskinum stöðugum, og1 stöðin að Eiðum, og munu út-
reynist þá ónauðsynlegt að taka
hann upp fyrir yfirborðið.
10 SHILLINGA
FUNDARLAUN
varpsstjóri og verkfræðingur út-
varpsins flytja stutt ávörp af
því tilefni.
Eins og fyrr hefir verið frá
skýrt, hefir útvarpsstöðvunum
Nýrri aðferð er að festa smá í nágrannalöndum okkar fjölg-
plasticglas við fiskinn. í glas- að mjög á undanförnum árum
inu er miði, þar sem fiskimað-jog orka þeirra aukist, Á Ev-
urinn sem síldina, finnur er rópuráðstefnu í Kaupmanna-
beðinn að framvísa henni við höfn sumarið 4948, um þessi
einhverja tiltekna stofnun gegn ' mál, vorú sett nú ákvæði um
10 shillinga fundarlaunum.
En þrátt fyrir það að fiski-
mean eru bísna fundvísir á
útvarpsstöðvar allra Evrópu-
þjóða, svo og þjóðanna sunnan
__ — - - ___ - . . og austan IVliðjarðarhafs.
þessa merktu fiska, þá er þó ísland er, að tiltölu, mjög
mikið sem glatast í fiskimjöls- örðugt til útvarpsrekstrar, sök
hans var þá óskert og ljet hann
óspart fjúka hnittinyrðin, eins
og þegar hann var í blóma lífs-
ins.
ÁHUGA- OG
ATORKUMAÐUR
Víðtæku starfi Shaws og á-
hugaefnum verður ef til vill
best lýst með því að vitna í upp
lýsingar hans sjálfs, sem hann
gaf í bókinni: „Hver er höf-
á styrjöldinni stendur eru tog-
ararnir og stærri fiskiskip not-
uð í hernaðar tilgangi og fisk-
veiðar eru lítið stundaðar.
En eftir styrjaldirnar eykst
þörfin fyrir matvæli: fleiri bát-
ar og skip eru fáanleg til fisk-
veiða og fljótlega ber á ofveiði.
Ef til vill eru nú í Norður-
sjó, aðeins um 10% af fiski sem
náð hefur fimm ára aldri, mið-
að við þann fiskfjölda sem þar
undurinn“. Hann einkenndi sig var í lok stríðsins“.
þar blaðamann, gagnrýnanda,
skáldsagnahöfund, leikritaskáld
og áróðursmann. Helstu áhuga-
efni sín taldi hann heimspeki,
guðfræði, þjóðfjelagsfræði, mál
aralist og hljómlist.
í raun og veru hefur aflinn
veiúð Hkur. En við vitum að
töluvert hefur gengið á stofn-
inn. Síðan styrjöldinni lauk höf
um við orðið að beita stöðugt
nýjum veiðiaðferðum, til að
afla sama magns og áður. Fiski
mönnunum hefur farið fjölg-
andi en fiskimagnið minnkað.
Kostnaður við fiskveiðarnar
hefur aukist gífurlega á und-
Byggf ofan á viðbótar
byggingubankans
Á FUNDI bygginganefndar fyr. anförnum árum
ir skemmstu var tekið fyrir er
indi frá Útvegsbankanum, varð
andi stækkun á viðbyggingu
bankans á lóðinni, Lækjartorg 1
Bankinn sótti um leyfi til að
byggja eina hæð ofan á viðbygg sje verndaður, svo aflinn megi
inguna, sem nú ér þriggja hæða. ‘ aukast í framtíðinni.
Bygginganefndin samþ. að leyfa , Lagasetning þessi, sem búist
þessa viðbót, en fyrir lá um-; er við að muni bera árangur
sögn skipulagsmanna um þetta þegar á næsta ári, tekur ekki
iriál. 1 til þeirra fisktegundás sém
verksmiðjum og öðrum vinnslu jum
stöðvum.
Fyrsta síldin var merkt fyrir
um það bil ári síðan, og mið-
inn sem fannst allöngu síðar
var óskemmdur og vel læsileg-
ur.
Þriðja aðferðin, sem er nýj-
stærðar og fjalllendis
og
fleiri ástæðna. Til þess að
hamla upp á móti útvarpstrufl
unum frá öðrum löndum er okk
ur aðeins ein leið fær, en þa'd
er að byggja endurvarpsstöðva-
kerfi í þeim landshlutum, sem
fjærst liggja útvarpsstöðinni.
ust, og sem miðar að því að fá 'Einkum varð þetta þó augljóst
vitneskju um göngu hinna'og óhjákvæmilegt eftir ákvarð-
ýmsu fisktegunda í Norðursjó, 'anir útvarpsráðstefnunnar
er þannig, að fiskurinn er lát- J1948. Hófst Ríkisútvarpið þá
inn gleypa málmbút. Þessi þegar handa um að auka og
málmbútur er auðvitað mjög bæta stöðvakerfi sitt. — Voru
lítill, en nógu stór til þess að fyrstu ráðstafanir þær að endur
hægt er að þekkja þessa fiská bæta aðalútvarpsstöðina og þar
frá öðrum.
í fiskvinnslUverksmiðjum,
sern nota rafsegul við bræðslu-
vjelarnar, finnast þessir fiskar
síðan og eru taldir og koma
þannig að gagni í rannsóknun-
um um fiskigöngurnar.
NÆR EKKI TIL
SÍLDARINNAK
Markmið hinnar nýju laga-
setningar er að fiskistofninn
N ORÐURS J ORINN
„RÆKTAÐUR“
Þingið samþykkti einnig á-
ætlun um rannsókn á ýmsum
eiginleikum sjávarins — hita-
stigi, seltumagni, straumum o.
fl. og áhrif þeirra á hinar ýmsu
tegundir fiska.
Ætlað er, að þessar rannsókn
ir megi verða til þess að mögu-
legt verði að „rækta“ Norður-
sjóinn í þeim tilgangi að auka
veiðarnar þar, á nákvæmlega
sama hátt og bóndi yrkir jörð
sina.
næst að setja upp sterkari end-
urvarpsstöð að Eiðum, en þar
var áður. Hefir í sumar verið
unnið að uppsetningu stöðvar-
innar og er því verki nú lokið,
eins og fyrr er sagt.
Eiðastöðin er 5 kílóvött í stað
eins kílóvatta áður. Næsta sum
ar verður sett upp nýtt loftnet
sem á að hafa það 1 för með
sjer, að orkan aukist enn að
mun, og ætti stöðin þá að veita
áusturlandi nokkum -veginn
trausta -þjónustu.
Stöð sú, sem verið hefir að
Eiðum, hefir verið flutt í HornS
fjörð og verður sett þar upp
svo fljótt sem ástæður leyfa.
Eftir er þá að reisa endur-
varpsstöð á Norðurlandi sA
sömu stærð og gerð; og að Eið-
um, en þrátt fyrir augljósa og
I vaxandi þörf þeirrar ráðstöf-
* Önnur ákvörðun þingsins unar, hefir leyfi til hennar enp
fniðar að því, að rannsakaðir 'ekki fengist.